So sánh các chiến lược chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam Đầy đủ
Thủ Thuật Hướng dẫn So sánh những kế hoạch trận chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam Chi Tiết
Bạn đang tìm kiếm từ khóa So sánh những kế hoạch trận chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam được Update vào lúc : 2022-01-31 12:16:03 . Với phương châm chia sẻ Bí quyết Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết Mới Nhất. Nếu sau khi đọc Post vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Admin lý giải và hướng dẫn lại nha.
Nội dung chính
- Mục lục
- Mục tiêu của những bên trong Chiến tranh Việt Nam
- Mục tiêu
- Mốc thời hạn
- Những di sản của Chiến tranh Đông Dương
- Chính sách chống Chủ nghĩa Cộng sản của Mỹ
- Mỹ can dự vào Chiến tranh Đông Dương (19451954)
- Việt Nam trong thời điểm tạm thời phân thành hai vùng triệu tập quân sự chiến lược
- Giai đoạn 1954-1959
- Việt Nam Cộng hòa cự tuyệt Tổng tuyển cử thống nhất Việt Nam
- Tình hình tại miền Bắc
- Tình hình tại miền Nam
- Giai đoạn 19601965
- Bối cảnh miền Bắc
- Chiến trường miền Nam
- Khủng hoảng chính trị tại miền Nam
- Giai đoạn 1965-1968
- Mỹ ném bom miền Bắc Việt Nam
- Chiến tranh không quân tại miền Bắc Việt Nam
- Các chiến dịch Tìm-diệt tại miền Nam Việt Nam
- Đấu tranh ngoại giao và tiếp xúc bí mật
- Sự kiện Tết Mậu Thân
- Giai đoạn 1969-1972
- Chiến dịch Campuchia
- Việt Nam hóa trận chiến tranh
- Chiến dịch Lam Sơn 719
- Chiến dịch Xuân-Hè 1972
- Vừa đánh vừa đàm
- Chiến dịch Linebacker II
- Hiệp định Paris
- Giai đoạn 19731975
- Hiệp định Paris bị vi phạm
- Tương quan lực lượng
- Cuộc tiến công ở đầu cuối
- Chiến tranh kết thúc
- Viện trợ quốc tế
- Phong trào phản chiến
- Phản đối chính phủ nước nhà Mỹ
- Phản đối Việt Nam Cộng hòa
- Hậu quả trận chiến tranh
- Việt Nam và Mỹ sau trận chiến
- Bình thường hóa quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ
- Các tác nhân trong trận chiến
- Sự ủng hộ của người dân
- Tinh thần độc lập dân tộc bản địa
- Tinh thần đại đoàn kết dân tộc bản địa
- Chiến lược trận chiến tranh nhân dân
- Tâm lý phản chiến của nhân dân và quân nhân Mỹ
- Các nhà lãnh đạo của hai bên
- Chiến thuật quân sự chiến lược
- Vũ khí sử dụng trong Chiến tranh Việt Nam
- Chiến tranh Việt Nam trong văn hoá đại chúng
- Trò chơi điện tử
- Chú thích
- Tiếng Việt
- Tiếng Anh
- Liên kết ngoài
- Hoa Kỳ và liên minh rút quân khỏi Việt Nam sau Hiệp định Paris 1973
- Các đảng cộng sản nắm cơ quan ban ngành thường trực ở Nam Việt Nam, Campuchia và Lào
- Thống nhất Việt Nam về mặt nhà nước thông qua cuộc Tổng tuyển cử năm 1976[6]
- Bắt đầu làn sóng người tị nạn ở Đông Dương qua lối đi bộ và đường thủy
- Bắt đầu cuộc diệt chủng Campuchia và Chiến tranh Đông Dương lần thứ ba
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam và Cộng hòa miền Nam Việt Nam
Pathet Lào
Khmer Đỏ
GRUNK (19701975)
Trung Quốc
Liên Xô
Bắc Triều Tiên-
Tiệp Khắc -
Đông Đức -
Ba Lan -
Romania -
Hungary -
Bulgaria -
Cuba -
Thụy Điển[10] 
Việt Nam Cộng hòa
Hoa Kỳ
Nước Hàn
Australia
New Zealand
Lào- Campuchia (19671970)
Cộng hòa Khmer (19701975)
Thái Lan
Philippines-
Đài Loan[7] -
Malaysia[8][9] - Hồ Chí Minh
- Lê Duẩn
- Võ Nguyên Giáp
- Lê Đức Thọ
- Phạm Văn Đồng
- Trường Chinh
- Tôn Đức Thắng
- Văn Tiến Dũng
- Lê Trọng Tấn
- Hoàng Văn Thái
- Hoàng Minh Thảo
- Vũ Lăng
- Chu Huy Mân
- Trần Văn Trà
- Nguyễn Hữu An
- Nguyễn Hữu Thọ
- Hoàng Văn Thái
- Nguyễn Chí Thanh
- Nguyễn Văn Linh
- Nguyễn Thị Định
- Nguyễn Thị Bình
- Souphanouvong
- Kaysone Phomvihane
- Phoumi Vongvichit
- Nouhak Phoumsavanh
- Pol Pot
- Nuon Chea
- Ieng Sary
- Khieu Samphan
- Norodom Sihanouk
- Mao Trạch Đông
- Nikita Khrushchev
- Leonid Brezhnev
- Kim Nhật Thành
- và nhiều người khác
- Ngô Đình Diệm
- Ngô Đình Nhu
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Cao Kỳ
- Cao Văn Viên
- Dương Văn Minh
- Trần Thiện Khiêm
- Trần Văn Hương
John F. Kennedy- Lyndon B. Johnson
- Richard Nixon
- Henry Kissinger
- Robert McNamara
- Maxwell D. Taylor
- William Westmoreland
- Elmo Zumwalt
- Creighton Abrams
- Frederick C. Weyand
- Paul D. Harkins
- Melvin Laird
- Clark Clifford
- Earle Wheeler
- Thomas Hinman Moorer
- William W. Momyer
- John S. McCain Jr.
- Souvanna Phouma
- Phoumi Nosavan
- Vang Pao
- Lon Nol
- Sisowath Sirik Matak
- Park Chung-hee
- Chae Myung-shin
- Thanom Kittikachorn
- Robert Menzies
- Harold Holt
- John Gorton
- và nhiều người khác
- Việt Nam Dân chủ Cộng hòa:
690.000 (1966, gồm có Quân đội Nhân dân Việt Nam và Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam)[A 2] - Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam:
~200.000
(ước lượng, 1968)[12][13]: - Trung Quốc:
170.000 (1968)
320.000 tổng số[14][15][16] - Khmer Đỏ:
70.000 (1972)[17]:376 - Pathet Lào:
48.000 (1970)[18] - Liên Xô: ~3.000[19]
- Bắc Triều Tiên: 200[20]
- Việt Nam Cộng hòa:
850.000 (1968)
1.500.000 (19741975)[21] - Hoa Kỳ: tổng số 2.709.918 quân nhân tham chiến tại Việt Nam
543.000 (tháng bốn năm 1969)[17]:xlv - Cộng hòa Khmer:
200.000 (1973)[22] - Lào:
72.000 (Quân hoàng gia và dân quân HMông)[23][24] 
Nước Hàn:
48.000 mỗi năm (19641973, tổng số 320.000)[25][26][27]- Thái Lan: 32.000 mỗi năm (19651973)
(ở Việt Nam[28] và Lào)[29] - Úc: 50.190 tổng số
(7.672 quân nhân chiến đấu) - New Zealand: 3.500 tổng số
(552 quân nhân chiến đấu)[13]: - Philippines: 2.061
- VNDCCH & MTDTGPMNVN
30.000182.000 dân thường chết[17]:176[30][31]:4503[32]
849.018 quân nhân chết hoặc mất tích (theo Việt Nam; 1/3 chết không phải do chiến đấu)[33][34]
666.000950.765 chết
(Hoa Kỳ ước tính từ 19641974)[A 3][30][31]:4501
(gồm có 300.000+ quân nhân mất tích[35])
600.000+ quân nhân bị thương[36]:739 - Khmer Đỏ: Không rõ
- Pathet Lào: Không rõ
- Trung Quốc: ~1.100 chết và 4.200 bị thương[16]
- Liên Xô: 16 chết[37]
- Bắc Triều Tiên: 14 chết[38]
- Việt Nam Cộng hòa
254.256313.000 quân nhân chết[39]:275[40]
1.170.000 bị thương[17]:
1.000.000 bị bắt[41] - Hoa Kỳ
58.318 quân nhân chết[42] (47.434 chết trong chiến đấu)[43][44]
303.644 bị thương (gồm có 150.341 người không cần chăm sóc tại bệnh viện) - Lào: ~15.000 quân nhân chết[45]
- Cộng hòa Khmer: Không rõ
- Nước Hàn:
4.4075.099 quân nhân chết, 10.96217.060 bị thương, 4 mất tích[46][26][47] - Australia: 521 chết; 3.129 bị thương[48]
- Thái Lan: 351 chết[17]:
- New Zealand: 37 chết[49]
- Trung Quốc: 25 chết[50]
- Philippines: 9 chết;[51] 64 bị thương[52]
- 12.500 máy bay bị phá hủy
- Thường dân Việt Nam chết: 627.0002.000.000:4503[53][54] (gồm có 65.000182.000 dân thường ở miền bắc việt nam[30]:4503[55] )
- Tổng số người Việt Nam chết: 966.000[30]3.812.000[54]
- Nội chiến Campuchia: 275.000310.000 người chết[56][57][58]
- Nội chiến Lào: 20.00062.000 chết[54]
- Không phải người Đông Dương: 65.494 chết
- Tổng số người chết: 1.326.4944.249.494
- Xem thêm Tổn thất nhân mạng trong Chiến tranh Việt Nam và Danh sách tổn thất máy bay trong trận chiến tranh Việt Nam
- 1 Tên gọi
- 2 Mục tiêu của những bên trong Chiến tranh Việt Nam
- 2.1 Mục tiêu
- 2.2 Mốc thời hạn
- 3 Những di sản của Chiến tranh Đông Dương
- 3.1 Chính sách chống Chủ nghĩa Cộng sản của Mỹ
- 3.2 Mỹ can dự vào Chiến tranh Đông Dương (19451954)
- 3.3 Việt Nam trong thời điểm tạm thời phân thành hai vùng triệu tập quân sự chiến lược
- 4 Giai đoạn 1954-1959
- 4.1 Việt Nam Cộng hòa cự tuyệt Tổng tuyển cử thống nhất Việt Nam
- 4.2 Tình hình tại miền Bắc
- 4.3 Tình hình tại miền Nam
- 4.3.1 Những người cộng sản ở miền Nam
- 4.3.1.1 Giai đoạn 1954 – 1956
- 4.3.1.2 Giai đoạn 1956 – 1959
- 4.3.1 Những người cộng sản ở miền Nam
- 5 Giai đoạn 19601965
- 5.1 Bối cảnh miền Bắc
- 5.2 Chiến trường miền Nam
- 5.3 Khủng hoảng chính trị tại miền Nam
- 6 Giai đoạn 1965-1968
- 6.1 Mỹ ném bom miền Bắc Việt Nam
- 6.2 Chiến tranh không quân tại miền Bắc Việt Nam
- 6.3 Các chiến dịch Tìm-diệt tại miền Nam Việt Nam
- 6.4 Đấu tranh ngoại giao và tiếp xúc bí mật
- 6.5 Sự kiện Tết Mậu Thân
- 7 Giai đoạn 1969-1972
- 7.1 Chiến dịch Campuchia
- 7.2 Việt Nam hóa trận chiến tranh
- 7.3 Chiến dịch Lam Sơn 719
- 7.4 Chiến dịch Xuân-Hè 1972
- 7.5 Vừa đánh vừa đàm
- 7.6 Chiến dịch Linebacker II
- 7.7 Hiệp định Paris
- 8 Giai đoạn 19731975
- 8.1 Hiệp định Paris bị vi phạm
- 8.2 Tương quan lực lượng
- 8.3 Cuộc tiến công ở đầu cuối
- 8.4 Chiến tranh kết thúc
- 9 Viện trợ quốc tế
- 10 Phong trào phản chiến
- 10.1 Phản đối chính phủ nước nhà Mỹ
- 10.2 Phản đối Việt Nam Cộng hòa
- 11 Hậu quả trận chiến tranh
- 12 Việt Nam và Mỹ sau trận chiến
- 12.1 Việt Nam
- 12.2 Mỹ
- 12.3 Bình thường hóa quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ
- 13 Các tác nhân trong trận chiến
- 13.1 Sự ủng hộ của người dân
- 13.2 Tinh thần độc lập dân tộc bản địa
- 13.3 Tinh thần đại đoàn kết dân tộc bản địa
- 13.4 Chiến lược trận chiến tranh nhân dân
- 13.5 Tâm lý phản chiến của nhân dân và quân nhân Mỹ
- 13.6 Các nhà lãnh đạo của hai bên
- 13.7 Chiến thuật quân sự chiến lược
- 14 Vũ khí sử dụng trong Chiến tranh Việt Nam
- 15 Chiến tranh Việt Nam trong văn hoá đại chúng
- 15.1 Sách
- 15.2 Phim
- 15.3 Trò chơi điện tử
- 15.4 Ca nhạc
- 16 Xem thêm
- 17 Ghi chú
- 18 Chú thích
- 19 Thư mục
- 19.1 Tiếng Việt
- 19.2 Tiếng Anh
- 20 Liên kết ngoài
- Đối với những nhà lãnh đạo của Mỹ[84] và Việt Nam Cộng hòa[85] thì đấy là cuộc trận chiến tranh giữa hai hệ tư tưởng: chủ nghĩa cộng sản và chủ nghĩa chống cộng. Chính phủ Mỹ muốn ngăn ngừa sự phủ rộng rộng tự do ra của chủ nghĩa cộng sản tại Khu vực Đông Nam Á (Xem Thuyết Domino) và đứng ra cáng đáng ngân sách cho toàn bộ trận chiến,[86][87][88] và trong quy trình 19651973, quân đội Mỹ đã trực tiếp chiến đấu trên mặt trận.[89][90][91][92] Theo quan điểm của những người dân ủng hộ chủ trương của Mỹ, trận chiến này là trận chiến để giữ miền Nam Việt Nam và Khu vực Đông Nam Á không thuộc về những người dân cộng sản.[93] Ngoài ra, Tổng thống Eisenhower cũng đề cập tới nguồn tài nguyên giá rẻ tại Đông Dương[94] và nhận định rằng việc mất quyền trấn áp tại Đông Dương sẽ làm vị thế kế hoạch toàn thế giới của Mỹ bị ảnh hưởng nghiêm trọng khi diễn giải về sự việc can thiệp của Hoa Kỳ.[95]
- Về quan điểm của người dân và học giả Mỹ, có hai khunh hướng chính. Một phía tin vào Chính phủ Mỹ và ủng hộ trận chiến chống Cộng của quân đội Mỹ. Phía kia nhận định rằng đây còn là một cuộc trận chiến tranh xâm lược[96][97] theo phong cách thực dân mới[98][99], còn Việt Nam Cộng hòa chỉ là một dạng chính phủ nước nhà bù nhìn mà Mỹ thừa kế từ Pháp[100][cầnsốtrang]. Về chủ trương chống Cộng sản của chính phủ nước nhà Mỹ, theo Jonathan Neale, chỉ là cái cớ để phục vụ cho quyền lợi của những tập đoàn lớn lớn tư bản Mỹ.[101][cầnsốtrang][102] Như Thượng nghị sĩ Công đảng (Úc) Gietzelt nhận định rằng:”Nói miền Bắc (Việt Nam) cưỡng chiếm miền Nam (Việt Nam) vô lý không kém việc nói Queensland cưỡng chiếm New South Wales”[103].
- Đối với những nhà lãnh đạo Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam và Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam, thì đấy là cuộc trận chiến tranh nhằm mục đích thực thi cách mạng dân tộc bản địa dân gia chủ dân, những tiềm năng giành độc lập, thống nhất hoàn toàn cho giang sơn, cải tổ dân số, dân chủ tạo tiền đề toàn nước tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, tiềm năng vẫn còn đấy dang dở sau 9 năm kháng chiến chống Pháp và can thiệp Mỹ.[104] Họ nhìn nhận trận chiến này là một trận chiến chống ngoại xâm, phong kiến, chống lại chủ nghĩa thực dân mới mà Mỹ áp đặt tại miền Nam Việt Nam.[105][106][107]. Theo quan điểm Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, họ là chính thể hợp pháp duy nhất có độc lập lãnh thổ trên toàn Việt Nam từ thời điểm năm 1945 và lãnh đạo hai miền kháng chiến, trong lúc Cộng hòa miền Nam Việt Nam (tiền thân là Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam) là tổ chức triển khai đại diện thay mặt thay mặt cho nhân dân miền Nam tiến hành cuộc kháng chiến chống lại kế hoạch chia cắt giang sơn Việt Nam của Mỹ.[108]. Đối với họ, Kháng chiến chống Mỹ cứu nước của nhân dân Việt Nam là trận chiến chính nghĩa nhằm mục đích bảo vệ thành quả của cuộc Cách mạng Tháng Tám và thống nhất non sông. Nhân dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến này đã lôi kéo sức mạnh mẽ và tự tin của thời đại, sự giúp sức, ủng hộ to lớn của những dân tộc bản địa yêu chuộng hòa bình trên toàn thế giới, không phân biệt ý thức hệ, chính sách chính trị, trong số đó có cả nhân dân Mỹ. Do đó, này cũng không phải là trận chiến vì ý thức hệ mà là trận chiến giải phóng dân tộc bản địa. Về mặt pháp lý quốc tế, cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân Việt nam đã làm rõ thêm quyền dân tộc bản địa tự quyết. Nếu như quyền dân tộc bản địa tự quyết trong pháp lý quốc tế trước kia chỉ nói tới quyền tự quyết về chính sách chính trị, quyền quyết định hành động về thể chế kinh tế tài chính thì với Hiệp định Paris, này còn là một quyền về sự việc “thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ”.[70] Theo họ, ở phía cơ quan ban ngành thường trực Sài Gòn, Tổng thống Ngô Đình Diệm và những lãnh đạo sau này đều muốn chia cắt lâu dài Việt Nam, biến miền Nam thành một vương quốc riêng.[109] Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu từng coi miền Nam Việt Nam là một vương quốc riêng, không liên quan đến miền Bắc và xác lập sẽ không còn xây dựng chính phủ nước nhà liên hiệp ba thành phần để Tổng tuyển cử thống nhất 2 miền về mặt nhà nước.[110][111] Điều này hoàn toàn trái ngược với những quy định trong Hiệp định Paris 1973 và Hiệp định Geneve 1954. Việc Mỹ tham gia thủ đoạn ám sát Tổng thống Ngô Đình Diệm, một người không thích Quân đội Mỹ hiện hữu ở Việt Nam, nhằm mục đích dựng lên một chính sách mới không thông qua bầu cử mà thông qua thay máu chính quyền nhưng ủng hộ sự xuất hiện của Quân đội Mỹ ở Việt Nam đã đã cho toàn bộ chúng ta biết bản chất của việc Mỹ đưa quân tới Việt Nam là hành vi xâm lược. Do đó, bản chất của cuộc Kháng chiến chống Mỹ cứu nước là trận chiến chống lại sự xâm lược có sự tương hỗ của những lực lượng phản quốc bản địa do những thế lực ngoại bang tiến hành.[112]
- Đối với mọi người Việt Nam, theo một số trong những học giả, sau 2000 năm chiến đấu chống những lực lượng ngoại xâm, người Mỹ đơn thuần và giản dị là yếu tố hiện hữu tiên tiến và phát triển nhất của ngoại bang trên giang sơn Việt Nam. Họ xem trận chiến chống Mỹ là quy trình tiên tiến và phát triển nhất của cuộc đấu tranh trường kỳ giành độc lập từ thời gian cuối thế kỷ 19[113][114][115] Những người này đã góp nên sức mạnh cho trào lưu dân tộc bản địa mãnh liệt do Hồ Chí Minh lãnh đạo.[116]. Phong trào do Đảng Lao động Việt Nam, với uy tín trong nhân dân đạt được từ việc đã tổ chức triển khai Mặt trận Việt Minh giành độc lập cho giang sơn và kiên trì chiến đấu chống thực dân Pháp và tổ chức triển khai do đảng này xây dựng là Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam đi tiên phong, đã đạt được sự ủng hộ rộng tự do của nhân dân.[117][118][119][120][121] Trong khi đó, Việt Nam Cộng hòa thì ngày càng tùy từng Mỹ và không duy trì được vai trò độc lập của tớ trong con mắt người dân (nhất là sau khi Tổng thống Ngô Đình Diệm bị sát hại trong vụ thay máu chính quyền được cho là vì Mỹ giật dây) nhất là lúc hầu hết lãnh đạo của tớ là những người dân trong chính phủ nước nhà Trần Trọng Kim, hình thành dưới chính sách bảo lãnh của phát xít Nhật, hay đã từng thao tác cho Quốc gia Việt Nam, một chính thể bị người cộng sản xem là tay sai của Pháp.[122] Tiền thân của Quân lực Việt Nam Cộng hòa là Quân đội Quốc gia Việt Nam cũng khá được xây dựng nhờ vào một trong những hiệp ước giữa Quốc gia Việt Nam với Pháp, tiếp theo này được Việt Nam Cộng hòa tổ chức triển khai lại theo phong cách Mỹ.[123] Theo quan điểm của nhiều sử gia, trận chiến này, do đó, mang tính chất chất dân tộc bản địa rất cao:[124][125] nguyện vọng độc lập và thống nhất giang sơn, sự ủng hộ của quá nhiều nhân dân đang trở thành yếu tố quyết định hành động giúp những người dân Cộng sản thắng lợi dù họ là bên yếu thế hơn nhiều về trang bị quân sự chiến lược. Mỹ đã thất bại vì không sở hữu và nhận ra đó là một cuộc “trận chiến tranh nhân dân” và người Việt Nam gắn bó với cách mạng chính bới họ coi đó như thể một trận chiến để bảo vệ mái ấm gia đình, đất đai và tổ quốc mình.[126]
- Trên cục diện quốc tế đấy là cuộc “trận chiến tranh nóng” trong tâm Chiến tranh Lạnh đang trình làng quyết liệt trên toàn thế giới.[127] Có quan điểm nhận định rằng đấy là trận chiến ủy nhiệm giữa một bên là Mỹ, bên kia là Liên Xô và Trung Quốc[128]. Tuy nhiên, theo một số trong những báo chí Việt Nam, yếu tố quyết định hành động tới thắng lợi của tớ là lòng dân, lòng yêu nước, ý chí quật cường của nhân dân.[129][130][131] Đại tướng Võ Nguyên Giáp từng tuyên bố với Thủ tướng Liên Xô Alexei Kosygin rằng Việt Nam sẽ đánh Mỹ Theo phong cách của Việt Nam chứ không theo sự chỉ huy của Liên Xô.[132] Tổng bí thư Lê Duẩn sẵn sàng từ chối viện trợ của Trung Quốc khi nước này còn có ý định áp đặt ý chí riêng với Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.[133] Việc Liên Xô, Trung Quốc, những nước xã hội chủ nghĩa ủng hộ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam tuy được nhiều người nhìn nhận là quan trọng nhưng không còn tính quyết định hành động. Do đó, theo Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cộng hòa miền Nam Việt Nam trận chiến này riêng với nhân dân Việt Nam là trận chiến giải phóng dân tộc bản địa giữa một bên là nhân dân Việt Nam, bên kia là lực lượng xâm lược và tay sai người bản địa.[134] Cuộc chiến này chỉ là trận chiến tranh ủy nhiệm riêng với Mỹ và tay sai là Việt Nam Cộng hòa.[135]
- 70% – Để tránh một sự thất bại đáng xấu hổ của Mỹ (riêng với uy tín của toàn bộ chúng ta là người bảo vệ)
- 20% – Để bảo vệ [miền Nam Việt Nam] (và vùng lân cận) khỏi tay Trung Quốc
- 10% – Để cho những người dân dân Nam Việt Nam có môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên sống đời thường tốt đẹp hơn
- CŨNG LÀ ĐỂ – Thoát khỏi cuộc khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ (riêng với cơ quan ban ngành thường trực Mỹ) mà không còn vết nhơ không thể hoàn toàn có thể đồng ý được do những phương thức đã sử dụng
- KHÔNG PHẢI ĐỂ – ‘giúp một người bạn’, tuy nhiên sẽ rất trở ngại vất vả để ở lại nếu bị buộc phải rời đi.
- Chiến dịch Cedar Falls đánh vào khu Tam giác sắt Củ Chi, nơi có khối mạng lưới hệ thống địa đạo mà Quân Giải phóng dùng làm bàn đạp xâm nhập Sài Gòn;
- Chiến dịch Attleboro đánh vào chiến khu Dương Minh Châu
- Chiến dịch Junction City đánh vào chiến khu C nơi đặt Bộ chỉ huy của Quân Giải phóng miền Nam.
- Cuộc hành quân không bảo vệ tính bất thần. Quân Giải phóng đã Dự kiến và sẵn sàng sẵn sàng đón đánh từ trước.
- Các vị trí căn cứ của Quân Giải phóng là những nơi họ đã nhiều năm thông thuộc địa phận và có bố phòng rất kỹ lưỡng. Ngay quân đội Mỹ với sức mạnh tổng lực, ném bom đánh phá quyết liệt suốt nhiều năm vẫn không thể làm gì nổi. Trong thời kỳ tìm-diệt, những chiến dịch Attleboro và Junction City đều đã thất bại do đưa quân sa vào thế trận đã bày sẵn. Hơn nữa vùng Hạ Lào là nơi triệu tập thật nhiều binh sĩ tân tiến của Quân Giải phóng, còn mạnh hơn thật nhiều so với những khu vị trí căn cứ khác mà quân Việt Nam Cộng hòa chưa tồn tại đủ sức mạnh, kinh nghiệm tay nghề và bản lĩnh để đương đầu.
- Khi hoạch định kế hoạch người ta để ý quan tâm nhiều đến khía cạnh phô trương sức mạnh mẽ và tự tin của quân Việt Nam Cộng hòa đánh được vào “đất thánh Cộng sản” chứ ý nghĩa quân sự chiến lược thì ít. (“Chỉ cốt sao đến được Sê Pôn rồi về” dẫn lời Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu.) Chính vì để phô trương nên lúc gặp trở ngại vất vả rất rộng vẫn không chấm hết chiến dịch mà nỗ lực tiến nhọc nhằn đến Sê Pôn, rồi phải cố sức mở đường máu với thiệt hại lớn mới về thoát dù chỉ là vài chục km cách biên giới.
- Sự phối hợp của quân Mỹ và quân Việt Nam Cộng hòa không tốt. Không quân Mỹ chỉ ném bom B-52 dọn đường theo yêu cầu, còn trách nhiệm phối hợp hỏa lực giải pháp cho bộ binh tác chiến thì thực thi không hiệu suất cao.
- Lực lượng máy bay trực thăng của Mỹ bị lọt vào khu vực dày đặc vũ khí phòng không đã chờ sẵn của đường mòn Hồ Chí Minh nên bị thiệt hại quá nặng, không thể hoàn thành xong trách nhiệm yểm trợ cho bộ binh.
- Lập trường ban đầu của Mỹ: quân đội Mỹ rút khỏi Việt Nam phải đồng thời với việc rút Quân đội Nhân dân Việt Nam khỏi miền Nam Việt Nam. Chính phủ Nguyễn Văn Thiệu có quyền tồn tại trong giải pháp hòa bình. Tổng tuyển cử trước, ngừng bắn sau.
- Lập trường ban đầu của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cộng hòa miền Nam Việt Nam: quân đội Mỹ phải rút khỏi Việt Nam, không đả động tới sự xuất hiện tại miền Nam của Quân đội Nhân dân Việt Nam. Chính phủ Nguyễn Văn Thiệu không được tồn tại trong giải pháp hòa bình. Thành lập Chính phủ liên hiệp tại miền Nam thông qua Tổng tuyển cử. Ngừng bắn trước, Tổng tuyển cử sau.
- Các quân đội quốc tế phải rút khỏi Việt Nam. Quân đội Nhân dân Việt Nam, Quân lực Việt Nam Cộng hòa, Quân Giải phóng miền Nam đóng nguyên tại chỗ và ngừng bắn tại chỗ.
- Miền Nam Việt Nam có hai cơ quan ban ngành thường trực, hai quân đội, hai vùng trấn áp. Các bên tạo Đk cho dân chúng sinh sống đi lại tự do giữa hai vùng.
- Thành lập Hội đồng Quốc gia Hòa giải và Hòa hợp Dân tộc gồm ba thành phần ngang nhau, thực thi hòa giải và hòa hợp dân tộc bản địa, bảo vệ tự do dân chủ, tổ chức triển khai tuyển cử xây dựng chính phủ nước nhà hòa hợp dân tộc bản địa của miền Nam Việt Nam và tiến tới thống nhất hai miền.
- Ngoài ra còn nhiều những lao lý khác ví như lập ủy ban trấn áp và giám sát và phái đoàn quân sự chiến lược phối hợp bốn bên, lao lý Mỹ góp phần tài chính tái thiết sau trận chiến tranh, lao lý Mỹ gỡ mìn đã phong tỏa những hải cảng ở miền Bắc Việt Nam, lao lý trao trả tù binh…
- Giới tuyến quân sự chiến lược trong thời điểm tạm thời giữa hai miền không sẽ là biên giới vương quốc
- Chiến dịch Tây Nguyên: với tiềm năng là giành quyền trấn áp Tây Nguyên mà trận mở đầu then chốt là thị xã Ban Mê Thuột tại Nam Tây Nguyên. Tại đây có hậu cứ của sư đoàn 23 của Quân lực Việt Nam Cộng hoà. Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam đã thành công xuất sắc trong việc làm cho đối phương tin rằng tiềm năng tiến công sẽ ở Bắc Tây Nguyên ở hướng thị xã Kon Tum hoặc thị xã Pleiku. Ngày 10 tháng 3 quân Giải Phóng tiến công Ban Mê Thuột. Sau hơn một ngày tiến công rất ác liệt, quân đồn trú đã kháng cự rất quyết liệt tuy nhiên với ưu thế áp hòn đảo quân Giải Phóng đã giành quyền trấn áp được thị xã. Liên tiếp trong những ngày tiếp theo đó họ đã dữ thế chủ động tiến công quân phản kích, quân phản kích của Nam Việt Nam vừa đổ xuống còn chưa kịp đứng chân đã và hiện giờ đang bị đánh tiêu diệt. Mất Ban Mê Thuột và không còn đủ lực lượng cơ động dự bị khả dĩ hoàn toàn có thể phản kích tái chiếm, lại cùng với việc những lực lượng phòng thủ Bắc Tây Nguyên cũng hiện giờ đang bị uy hiếp nặng nề, Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu đã ra lệnh bỏ Tây Nguyên rút những lực lượng còn sót lại về cố thủ giải đồng bằng ven bờ biển trung bộ. Đường rút lui sẽ là theo đường 14 từ Pleiku đi xuống phía nam tiếp theo đó đi vào đường số 7 đã biết thành bỏ từ lâu không sử dụng, tiềm năng là thoát xuống thị xã Tuy Hòa tỉnh Phú Yên. Đây là một thảm họa chết người cho Quân lực Việt Nam Cộng Hòa. Cuộc rút lui đang không bảo toàn được số quân mà trái lại nó làm thành làn sóng hoảng loạn lan khắp những vùng lại còn làm rệu rã hết tinh thần binh sĩ Việt Nam Cộng hòa trên toàn quốc. Việc rút một số trong những lượng quân lớn như vậy trong thuở nào gian sẵn sàng sẵn sàng gấp gáp 23 ngày đã trình làng trên đoạn đường dài hàng trăm km không còn kế hoạch, trong lúc tinh thần binh sĩ Việt Nam Cộng hòa đã xuống rất thấp và, quan trọng hơn hết, binh sĩ mang mái ấm gia đình và người chạy nạn theo cùng. Tất cả những cái này đã biến dòng người cùng xe cộ khổng lồ ùn tắc thành một dòng rối loạn không thể chỉ huy và chiến đấu. Bị đối phương chặn tại Cheo Reo – Phú Bổn, đoàn quân này đã biết thành tan tác không hề tập hợp lại được nữa. Tây Nguyên thất thủ vào tay quân Giải phóng, hơn 12 vạn quân đồn trú bị tan rã. Tiêu biểu như toàn bộ sư đoàn 23 của Quân lực Việt Nam Cộng hòa hơn 1 vạn quân về đến Tuy Hòa tập hợp đếm lại được còn 36 người.
- Chiến dịch Huế-Thành Phố Thành Phố Đà Nẵng: Kể từ sau cuộc tháo chạy khỏi Tây Nguyên tin thất bại đã bay khắp miền Nam, binh sĩ Việt Nam Cộng hòa mất hết tinh thần, quân đội gần như thể không chiến đấu mà bỏ chạy. Các nhà lãnh đạo trận chiến tranh của Mặt Trận Giải Phóng nhận định ra quân đội Cộng hòa đang không hề chiến đấu có tổ chức triển khai ngặt nghèo được nữa; họ liền tiến hành phương án thời cơ tung ngay quân đoàn 2 (hay Binh đoàn Hương Giang được xây dựng từ những cty của quân khu Trị Thiên và khu 5) nhanh gọn tiến công giành quyền trấn áp cố đô Huế và thành phố lớn thứ hai của Việt Nam Cộng hòa, Thành Phố Thành Phố Đà Nẵng. Quân đội Việt Nam Cộng hòa vội vã rút lui khỏi Quảng Trị về Huế và trước sức ép của đối phương quyết định hành động tháo chạy bỏ Huế nhưng đường núi về phía nam đã biết thành đối phương cắt mất, họ chỉ từ một con phố chạy ra biển để chờ tàu thủy quân vào cứu. Cũng in như cuộc tháo chạy khỏi Tây Nguyên, cuộc tháo chạy này đang trở thành hỗn loạn và cướp bóc. Số nào được cứu lên tàu thủy quân thì khi lên đến mức bờ cũng không thể tập hợp lại thành cty chiến đấu được nữa, số còn sót lại bỏ vũ khí tự tan vỡ. Ngày 26 tháng 3 quân Giải Phóng vào Huế. Thành Phố Thành Phố Đà Nẵng cũng không tránh khỏi bị giành quyền trấn áp. Khi quân đoàn 2 của Quân Giải phóng tiến đến Thành Phố Thành Phố Đà Nẵng, cảnh hỗn loạn đang trình làng, quân lính Việt Nam Cộng hòa đang cướp bóc. Quân lính và dân nỗ lực thoát khỏi thành phố bằng tàu thủy quân, những cty vòng ngoài không hề tinh thần chiến đấu nữa; Quân Giải phóng bỏ qua vòng ngoài thọc sâu đánh giành quyền trấn áp thành phố mà không còn kháng cự đáng kể. Tại đây 10 vạn binh lính và sĩ quan đã ra hàng (ngày 29 tháng 3). Quân khu 1 Việt Nam Cộng hòa đã biết thành xoá bỏ.
- Chiến dịch Hồ Chí Minh: Sau khi tập hợp đủ lực lượng gồm 15 sư đoàn và thật nhiều trung đoàn, lữ đoàn độc lập khác để đảm bảo áp hòn đảo chắc thắng, Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam khởi đầu tiến công Sài Gòn để chấm hết trận chiến tranh trong một chiến dịch được gọi tên là Chiến dịch Hồ Chí Minh, bắt nguồn từ thời điểm ngày 26 tháng bốn. Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam tổ chức triển khai theo 4 quân đoàn 1, 2, 3, 4 và đoàn 232 tương tự quân đoàn đánh 5 mũi từ 5 khuynh hướng về phía Sài Gòn. Quân lực Việt Nam Cộng hòa vẫn còn đấy hơn 400.000 quân và đã kháng cự ác liệt trên một số trong những hướng, nhưng rốt cục không thể kháng cự lâu dài được nữa.
- Không quân Mỹ: 2.251 máy bay và 110 trực thăng bị phá hủy[462]
- Không quân thủy quân Mỹ: 859 máy bay và 32 trực thăng bị phá hủy;
- Không quân thủy quân lục chiến Mỹ: 193 máy bay và 270 trực thăng bị phá hủy;
- Không quân lục quân Mỹ: 362 máy bay và 5.086 trực thăng bị phá hủy;
- Không quân Việt Nam Cộng hòa (toàn bộ trang bị do Mỹ phục vụ): ~2.500 máy bay và trực thăng bị phá hủy hoặc thu giữ (gồm có 877 máy bay bị Quân đội Nhân dân Việt Nam thu giữ vào năm 1975)
- Tính theo tỷ suất, loại máy bay chịu thiệt hại nặng nhất của Mỹ là trực thăng: tối thiểu 5.607 chiếc đã biết thành phá hủy (chiếm khoảng chừng 50% lực lượng), 2.165 phi công trực thăng tử trận[463], đó là chưa tính đến khoảng chừng 1.500 – 2.000 trực thăng của Không quân Việt Nam Cộng hòa (do Mỹ trang bị) cũng trở nên phá hủy hoặc thu giữ.
- Ngoài ra, 578 máy bay không người lái nhiều chủng loại của Mỹ bị phá hủy[464]
- Trong bộ truyện tranh Watchmen, Tổng thống Richard Nixon đã mời tiến sỹ siêu nhân Manhattan can thiệp vào Chiến tranh Việt Nam và giúp quân đội Mỹ giành thắng lợi. Việt Nam tiếp theo đó trở thành tiểu bang thứ 51 của Mỹ.
- Trong bộ phim truyền hình Forrest Gump, nhân vật đó đó là một người thiểu năng trí tuệ. Tuy vậy, khi sang Việt Nam chiến đấu, anh lại trở thành anh hùng khi cứu được trung đội trưởng thoát chết sau một trận đánh. Khi trở về, anh lại tham gia trào lưu chống Chiến tranh Việt Nam cùng tình nhân. Bộ phim đã kể lại một quy trình đầy dịch chuyển trong lịch sử nước Mỹ qua tầm nhìn ngây thơ và trong sáng của một người chỉ có IQ = 75.
- Phim Sinh ngày 4 tháng 7, nhân vật đó đó là một cựu binh Mỹ bị thương và liệt nửa người. Khi về nước, anh trở thành một người đứng vị trí số 1 trào lưu phản đối trận chiến tranh của cựu binh Mỹ.
- Air Conflicts: Vietnam
- Battlefield Vietnam
- Call of Duty: Black Ops (2010)
- Call of Duty: Black Ops Cold War (2022)
- Vietcong 1 và 2
- Rising Storm 2: Vietnam
- Far Cry 5: Hours of Darkness
- Men of War: Vietnam
- Lịch sử Việt Nam
- Nội chiến Lào
- Nội chiến Campuchia
- Sự can thiệp của Mỹ vào Việt Nam
- Viện trợ quốc tế trong Chiến tranh Việt Nam
- Danh sách vũ khí sử dụng trong Chiến tranh Việt Nam
- Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam
- Trận lụt đồng bằng sông Hồng năm 1971
- Chiến tranh đặc biệt quan trọng
- Chiến tranh cục bộ
- Việt Nam hóa trận chiến tranh
- Phong trào Hát cho đồng bào tôi nghe
- Phong trào phản chiến trong Chiến tranh Việt Nam
- Đội quân tóc dài
- Tội ác của Quân đội Hoa Kỳ và liên minh trong trận chiến tranh Việt Nam
- Quân đội cộng sản khủng bố trong Chiến tranh Việt Nam
- ^ a b Do sự hiện hữu sớm của quân đội Hoa Kỳ tại Việt Nam, ngày khởi đầu Chiến tranh Việt Nam vẫn là một yếu tố còn gây tranh cãi. Năm 1998, sau khi Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ xem xét và thông qua những yêu cầu của mái ấm gia đình Trung sĩ kỹ thuật Richard B. Fitzgibbon (người Mỹ thứ nhất thiệt mạng trong trận chiến tranh Việt Nam), thời gian khởi đầu Chiến tranh Việt Nam theo chính phủ nước nhà Hoa Kỳ đã chính thức được đổi thành ngày một tháng 11 năm 1955.[1] Các báo cáo của chính phủ nước nhà Hoa Kỳ lúc bấy giờ cũng trích dẫn ngày một tháng 11 năm 1955 là thời gian khởi đầu “Cuộc xung đột Việt Nam”, vì đấy là ngày Nhóm Cố vấn Hỗ trợ Quân sự Hoa Kỳ (Military Assistance Advisory Group; MAAG) ở Đông Dương (được triển khai tới khu vực Khu vực Đông Nam Á dưới thời Tổng thống Truman) được tổ chức triển khai lại thành những cty rõ ràng theo từng vương quốc và MAAG Việt Nam được xây dựng.[2]:20 Những ngày khởi đầu khác gồm có khi cơ quan ban ngành thường trực Tp Hà Nội Thủ Đô ủy quyền cho lực lượng Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam khởi đầu thực thi một cuộc nổi dậy quy mô thấp vào tháng 12 năm 1956,[3] trong lúc đó một số trong những quan điểm cho là ngày 26 tháng 9 năm 1959, khi trận đánh thứ nhất giữa Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam và Quân lực Việt Nam Cộng hòa trình làng.[4]
- ^ Theo thông tin chính thức tới từ cơ quan ban ngành thường trực Tp Hà Nội Thủ Đô, QGPMNVN là một phần của Quân đội Nhân dân Việt Nam.[11]
- ^ Con số trên là ước tính ban đầu, tiếp theo này được cho là đã phóng đại lên tối thiểu 30%)[30][31]:4503
- ^ Name of Technical Sergeant Richard B. Fitzgibbon to be added to the Vietnam Veterans Memorial. Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ. Bản gốc tàng trữ ngày 20 tháng 10 năm trước đó đó.
- ^ Lawrence, A.T. (2009). Crucible Vietnam: Memoir of an Infantry Lieutenant. McFarland. ISBN978-0-7864-4517-2.
- ^ Olson & Roberts 2008, tr.67.Lỗi sfn: không còn tiềm năng: CITEREFOlsonRoberts2008 (trợ giúp)
- ^ Chapter 5, Origins of the Insurgency in South Vietnam, 19541960. The Pentagon Papers (Gravel Edition), Volume 1. Boston: Beacon Press. 1971. Section 3, pp. 314346 qua International Relations Department, Mount Holyoke College.
- ^ a b c The Paris Agreement on Vietnam: Twenty-five Years Later (Conference Transcript). Washington, DC: The Nixon Center. tháng bốn năm 1998. Truy cập ngày 5 tháng 9 thời gian năm 2012 qua International Relations Department, Mount Holyoke College. Lỗi chú thích: Thẻ <ref> không hợp lệ: tên mtholyoke.edu được định rõ nhiều lần, mỗi lần có nội dung khác
- ^ Kỷ niệm 40 năm ngày Tổng tuyển cử bầu Quốc hội của nước Việt Nam thống nhất (25/04/1976 25/04/2022).
- ^ Moise, Edwin E. (1996). Tonkin Gulf and the Escalation of the Vietnam War (bằng tiếng Anh). Univ of North Carolina Press. tr.34. ISBN978-0-8078-2300-2.
- ^ Chapter Three: 19571969 Early Relations between Malaysia and Vietnam (PDF). University of Malaya Student Repository. tr.72. Truy cập ngày 17 tháng 10 năm 2015.
- ^ Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj (Profiles of Malaysia’s Foreign Ministers) (PDF). Institute of Diplomacy and Foreign Relations (IDFR), Ministry of Foreign Affairs (Malaysia). 2008. tr.31. ISBN978-983-2220-26-8. Bản gốc (PDF) tàng trữ ngày 16 tháng 10 năm 2015. Truy cập ngày 17 tháng 10 năm 2015. The Tunku had been personally responsible for Malaya’s partisan tư vấn of the South Vietnamese regime in its fight against the Vietcong and, in reply to a Parliamentary question on 6 February 1962, he had listed all the used weapons and equipment of the Royal Malaya Police given to Saigon. These included a total of 45,707 single-barrel shotguns, 611 armoured cars and smaller numbers of carbines and pistols. Writing in 1975, he revealed that “we had clandestinely been giving ‘aid’ to Vietnam since early 1958. Published American archival sources now reveal that the actual Malaysian contributions to the war effort in Vietnam included the following: “over 5,000 Vietnamese officers trained in Malaysia; training of 150 U.S. soldiers in handling Tracker Dogs; a rather impressive list of military equipment and weapons given to Viet-Nam after the end of the Malaysian insurgency (for example, 641 armored personnel carriers, 56,000 shotguns); and a creditable amount of civil assistance (transportation equipment, cholera vaccine, and flood relief)”. It is undeniable that the Government’s policy of supporting the South Vietnamese regime with arms, equipment and training was regarded by some quarters, especially the Opposition parties, as a form of interfering in the internal affairs of that country and the Tunku’s valiant efforts to defend it were not convincing enough, from a purely foreign policy standpoint.
- ^ Logevall, Fredrik (1993). The Swedish-American Conflict over Vietnam. Diplomatic History. 17 (3): 421445. doi:10.1111/j.1467-7709.1993.tb00589.x. JSTOR24912244. Truy cập ngày 29 tháng 7 năm 2022.
- ^ Military History Institute of Vietnam 2002, tr.182Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFMilitary_History_Institute_of_Vietnam2002 (trợ giúp). “By the end of 1966 the total strength of our armed forces was 690,000 soldiers.”
- ^ Doyle, Edward; Lipsman, Samuel; Maitland, Terence (1986). The Vietnam Experience The North. Time Life Education. tr.459. ISBN978-0939526215.
- ^ a b Moïse, Edwin (2005). The A to Z of the Vietnam War. The Scarecrow Press. ISBN978-1461719038.
- ^ China admits 320,000 troops fought in Vietnam. Toledo Blade. Reuters. 16 tháng 5 năm 1989.
- ^ Roy, Denny (1998). China’s Foreign Relations. Rowman & Littlefield. tr.27. ISBN978-0847690138.
- ^ a b Womack, Brantly (2006). China and Vietnam. tr.179. ISBN978-0521618342.
- ^ a b c d e f Tucker, Spencer C (2011). The Encyclopedia of the Vietnam War: A Political, Social, and Military History. ABC-CLIO. ISBN978-1851099603.
- ^ Area Handbook Series Laos. Truy cập ngày một tháng 11 năm 2022.
- ^ O’Ballance, Edgar (1982). Tracks of the bear: Soviet imprints in the seventies. Presidio. tr.171. ISBN9780891411338.
- ^ Pham Thi Thu Thuy (1 tháng 8 năm trước đó đó). The colorful history of North Korea-Vietnam relations. NK News.
- ^ Le Gro, William (1985). Vietnam from ceasefire to capitulation (PDF). US Army Center of Military History. tr.28. ISBN9781410225429.
- ^ Pike, John. Cambodia Civil War, 1970s. www.globalsecurity.org.
- ^ The rise of Communism. www.footprinttravelguides.com. Bản gốc tàng trữ ngày 17 tháng 11 năm 2010.
- ^ Hmong rebellion in Laos.
- ^ Tucker, Spencer, ed. Encyclopedia of the Vietnam War: A Political, Social, and Military History. Oxford, UK: Oxford University Press, 1998. tr 64
- ^ a b yhchoi65 (2 tháng 7 năm 2008). [책갈피 속의 오늘]1965년 전투병 베트남 파병 의결. www.donga.com.
- ^ Chapter VI: The Republic of Korea. Bản gốc tàng trữ ngày 8 tháng 6 năm 2010. Truy cập ngày 30 tháng 12 năm 2011.
- ^ Vietnam War Allied Troop Levels 196073. Bản gốc tàng trữ ngày 2 tháng 8 năm 2022.
- ^ Pike, John. Pathet Lao Uprising.
- ^ a b c d e Hirschman, Charles; Preston, Samuel; Vu, Manh Loi (tháng 12 năm 1995). Vietnamese Casualties During the American War: A New Estimate (PDF). Population and Development Review. 21 (4): 783. doi:10.2307/2137774. JSTOR2137774.
- ^ a b c Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không còn nội dung trong thẻ ref mang tên Lewy
- ^ Battlefield:Vietnam Timeline. PBS.
- ^ Chuyên đề 4 CÔNG TÁC TÌM KIẾM, QUY TẬP HÀI CỐT LIỆT SĨ TỪ NAY ĐẾN NĂM 2022 VÀ NHỮNG NĂM TIẾP THEO. Datafile.chinhsachquandoi.gov.vn. Truy cập ngày 11 tháng bốn năm 2022.
- ^ Công tác tìm kiếm, tuy tụ tro cốt liệt sĩ từ nay đến năm 2022 và những năn tiếp theo [The work of searching and collecting the remains of martyrs from now to 2020 and the next] (bằng tiếng Việt). Bộ Quốc phòng Việt Nam. Bản gốc tàng trữ ngày 17 tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày 11 tháng 6 năm 2022.
- ^ Joseph Babcock (23 tháng 12 năm 2022). Lost Souls: The Search for Vietnam’s MIAs. Pulitzer Centre. Truy cập ngày 28 tháng 6 năm 2022.
- ^ Hastings, Max (2022). Vietnam an epic tragedy, 19451975. Harper Collins. ISBN978-0-06-240567-8.
- ^ James F. Dunnigan; Albert A. Nofi (2000). Dirty Little Secrets of the Vietnam War: Military Information You’re Not Supposed to Know. Macmillan. ISBN978-0-312-25282-3.
- ^ North Korea fought in Vietnam War. BBC News Online. 31 tháng 3 năm 2000.
- ^ Clarke, Jeffrey J. (1988). United States Army in Vietnam: Advice and Support: The Final Years, 19651973. Center of Military History, United States Army. The Army of the Republic of Vietnam suffered 254,256 recorded combat deaths between 1960 and 1974, with the highest number of recorded deaths being in 1972, with 39,587 combat deaths
- ^ Rummel, R.J (1997), Table 6.1A. Vietnam Democide: Estimates, Sources, and Calculations (GIF), Freedom, Democracy, Peace; Power, Democide, and War, University of Hawaii System
- ^ The Fall of South Vietnam (PDF). Rand.org. Truy cập ngày 11 tháng bốn năm 2022.
- ^ Vietnam Veterans Memorial Fund (29 tháng 5 năm 2022). 3 new names added to Vietnam Veterans Memorial wall (Thông cáo báo chí). Associated Press.
- ^ National ArchivesVietnam War U.S. Military Fatal Casualties
- ^ “Vietnam War U.S. Military Fatal Casualty Statistics: HOSTILE OR NON-HOSTILE DEATH INDICATOR.” U.S. National Archives. 29 April 2008. Accessed 13 July 2022.
- ^ T. Lomperis, From People’s War to People’s Rule (1996)
- ^ Tucker, Spencer, ed. Encyclopedia of the Vietnam War: A Political, Social, and Military History. Oxford, UK: Oxford University Press, 1998. tr 64
- ^ Chapter VI: The Republic of Korea. Bản gốc tàng trữ ngày 8 tháng 6 năm 2010. Truy cập ngày 30 tháng 12 năm 2011.
- ^ Australian casualties in the Vietnam War, 196272. Australian War Memorial. Truy cập ngày 29 tháng 6 năm trước đó đó.
- ^ Overview of the war in Vietnam. New Zealand and the Vietnam War. 16 tháng 7 năm 1965. Bản gốc tàng trữ ngày 26 tháng 7 năm trước đó đó. Truy cập ngày 29 tháng 6 năm trước đó đó.
- ^ America Wasn’t the Only Foreign Power in the Vietnam War. 2 tháng 10 năm trước đó đó. Truy cập ngày 10 tháng 6 năm 2022.
- ^ Larsen, Stanley (1975). Vietnam Studies Allied Participation in Vietnam (PDF). Department of the Army. ISBN978-1-5176-2724-9.
- ^ Asian Allies in Vietnam (PDF). Embassy of South Vietnam. tháng 3 năm 1970. Truy cập ngày 18 tháng 10 năm 2015.
- ^ Shenon, Philip (23 tháng bốn năm 1995). 20 Years After Victory, Vietnamese Communists Ponder How to Celebrate. The Tp New York Times. Truy cập ngày 24 tháng 2 năm 2011. The Vietnamese government officially claimed a rough estimate of 2 million civilian deaths, but it did not divide these deaths between those of North and South Vietnam.
- ^ a b c Obermeyer, Ziad; Murray, Christopher J L; Gakidou, Emmanuela (23 tháng bốn năm 2008). Fifty years of violent war deaths from Vietnam to Bosnia: analysis of data from the world health survey programme. British Medical Journal. 336 (7659): 14821486. doi:10.1136/bmj.a137. PMC2440905. PMID18566045. From 1955 to 2002, data from the surveys indicated an estimated 5.4 million violent war deaths … 3.8 million in Vietnam
- ^ Battlefield:Vietnam Timeline. PBS.
- ^ Heuveline, Patrick (2001). The Demographic Analysis of Mortality Crises: The Case of Cambodia, 19701979. Forced Migration and Mortality. National Academies Press. tr.10204, 120, 124. ISBN978-0-309-07334-9. As best as can now be estimated, over two million Cambodians died during the 1970s because of the political events of the decade, the vast majority of them during the mere four years of the ‘Khmer Rouge’ regime…. Subsequent reevaluations of the demographic data situated the death toll for the [civil war] in the order of 300,000 or less.
- ^ Banister, Judith; Johnson, E. Paige (1993). Genocide and Democracy in Cambodia: The Khmer Rouge, the United Nations and the International Community. Yale University Southeast Asia Studies. tr.97. ISBN978-0-938692-49-2. An estimated 275,000 excess deaths. We have modeled the highest mortality that we can justify for the early 1970s.
- ^ Sliwinski, Marek (1995). Le Génocide Khmer Rouge: Une Analyse Démographique [The Khmer Rouge genocide: A demographic analysis]. L’Harmattan. tr.4243, 48. ISBN978-2-7384-3525-5.
- ^ Vietnam War. Encyclopædia Britannica. Truy cập ngày 5 tháng 3 năm 2008. Meanwhile, the United States, its military demoralized and its civilian electorate deeply divided, began a process of coming to terms with defeat in its longest and most controversial war
- ^ Friedman, Herbert. Allies of the Republic of Vietnam. Truy cập ngày một tháng 5 năm 2022.
- ^ IN BÀI VIẾT. Quân đội Nhân dân. Bản gốc tàng trữ ngày 28 tháng 7 năm 2014. Truy cập 17 tháng 2 năm 2015.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p. q r Apokalypse Vietnam (phim tài liệu), đạo diễn Ulle Schröder, Sebastian Dehnhardt, Ulrich Brochhagen, Peer Horstmann, Jürgen Eike, Cộng hòa Liên bang Đức, 2005
- ^ Mai Vân (1 tháng 3 năm 2009). Trung Quốc, Hoa Kỳ, Anh Quốc: tòng phạm của Khmer đỏ. www1.rfi.fr.
- ^ Trịnh Thái Bằng (12 tháng 9 năm 2022). Không quân Việt Nam và trận chiến diệt Khmer Đỏ trên biên giới Thái Lan – Campuchia. viettimes.vn.
- ^ Clodfelter, Micheal Vietnam in Military Statistics: A History of the Indochina Wars, 17921991′. Jefferson, NC: McFarland & Company, Inc. Publishers, 1995, p.. 225.
- ^ Quân đội Mỹ đã trút hơn 15 triệu tấn bom, đạn xuống Việt Nam
- ^ Liên minh chiến đấu Việt Nam – Lào – Cam-pu-chia trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Tạp chí Cộng sản.
- ^ a b Lịch sử kháng chiến chống mỹ cứu nước 1955 – 1975, PGS, TS. Hồ Khang chủ biên
- ^ Không thể xuyên tạc, bóp méo thắng lợi vĩ đại của dân tộc bản địa Việt Nam | Tạp chí Tuyên giáo
- ^ a b Cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước – một chân lý lịch sử | Báo Công an nhân dân điện tử
- ^ Một luận điệu xuyên tạc lịch sử – Tạp chí Quốc phòng toàn dân
- ^ Cần vạch mặt những quân địch địch xuyên tạc bản chất và ý nghĩa của Chiến thắng 30-4-1975 – Tạp chí Quốc phòng toàn dân
- ^ Tạp chí Cộng sản – Phủ nhận, xuyên tạc thực sự lịch sử là tội ác
- ^ Cổng TTĐT Bộ Quốc phòng Việt Nam
- ^ Một số nhận thức sai trái về Cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, giải phóng dân tộc bản địa Lưu trữ 2022-02-20 tại Wayback Machine Nguyễn Đức Nhuận Báo điện tử Quân đội nhân dân 09/04/2015 14:46
- ^ a b c Ba mươi năm gọi tên gì cho trận chiến BBC Tiếng Việt 6-9-2007
- ^ https://www.qdnd.vn/ky-niem-130-nam-ngay-sinh-chu-tich-ho-chi-minh/dang-cam-quyen-theo-tu-tuong-ho-chi-minh/tu-tuong-ho-chi-minh-ve-chien-tranh-nhan-dan-618249
- ^ Lawrence, A. T. (2009). Crucible Vietnam: Memoir of an Infantry Lieutenant (2009 ed.). McFarland. ISBN 0-7864-4517-3
- ^ George C. Herring, Cuộc chiến dài ngày giữa nước Mỹ và Việt Nam 1950 – 1975, nhà xuất bản Công an Nhân dân, 2004
- ^ a b 5. Cuộc tổng tuyển cử ngày 25 tháng bốn năm 1976 ghi lại bước thắng lợi quyết định hành động của nhân dân ta trên con phố thống nhất nước nhà về mặt nhà nước (Ngày 24 tháng 6 năm 1976)
- ^ Kết quả tổng tuyển cử 1976 quyết định hành động con phố thống nhất giang sơn – YouTube
- ^ Cuộc Tổng tuyển cử Quốc hội chung được tổ chức triển khai trong toàn nước 25/4/1976 – YouTube
- ^ 40 năm Tổng tuyển cử bầu Quốc hội của nước Việt Nam thống nhất – Xã hội – giaoduc.net.vn
- ^ James Stuart Olson, Historical Dictionary of the 1970s, Published 1999, Greenwood Press, tr. 350. Trích: “Without question, the Vietnam War was the most politically unpopular armed conflict in U.S. history. From the outset of the U.S. commitment in Vietnam in the 1950s, American policy makers had applied a Cold War model to the conflict, assuming that it was simply a matter of Communist aggression against non-communist South Vietnamese.” (…những nhà hoạch định chủ trương Mỹ đã vận dụng một quy mô Chiến tranh Lạnh cho cuộc xung đột, nhận định rằng đây đơn thuần và giản dị chỉ là một yếu tố về sự việc gây hấn của Cộng sản chống lại những người dân Nam Việt Nam không cộng sản)
- ^ Ngô Đình Diệm: Biên giới của toàn thế giới tự do chạy dài từ Alaska đến sông Bến Hải. Theo Hồi ký Đỗ Mậu.
- ^ CALCULATING THE COST OF CONFLICT War on Terror More Expensive Than Vietnam. Theo Phòng nghiên cứu và phân tích của Hạ viện Mỹ (US government’s Congressional Research Service), trong 10 năm 1965-1975, ngân sách cho Chiến tranh Việt Nam mà Mỹ phải chịu tương tự với $662 tỷ USD theo thời giá trong năm 2007.
- ^ Quân lực Việt Nam Cộng hòa là một quân đội tân tiến, tốn kém, yên cầu kinh phí góp vốn đầu tư hoạt động và sinh hoạt giải trí gần 3 tỷ USD Mỹ mỗi năm. Nền kinh kế Việt Nam Cộng hòa không thể cáng đáng được kinh phí góp vốn đầu tư này, nên Việt Nam Cộng hòa đã gần như thể phải nhờ hoàn toàn vào viện trợ kinh tế tài chính của Mỹ để hoàn toàn có thể thực thi phòng thủ vương quốc. Khi Mỹ giảm viện trợ xuống còn 1,1 tỷ USD vào năm 1974, nền kinh tế thị trường tài chính lâm vào cảnh khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ với lạm phát ở tại mức 200%, Quân lực Việt Nam Cộng hòa không hề đủ kinh phí góp vốn đầu tư hoạt động và sinh hoạt giải trí, tình trạng thiếu đạn dược, vũ khí, xăng dầu đã dẫn đến hỏa lực yếu và giảm tính cơ động
Nguồn: Andrew A. Wiest, The Vietnam War, 1956-1975, 2002, Osprey Publishing, tr. 80)
Trong khi đó, tổng thu trong nước của Việt Nam Cộng hòa năm 1974 (năm cao nhất trong lịch sử Việt Nam Cộng hòa) là khoảng chừng 300 tỷ VNĐ, (với tỷ giá năm 1974 là 685 đồng/1 USD). Nghĩa là năm đó tổng thu của Việt Nam Cộng hòa tương tự với gần 1/2 tỷ đô, bằng 1/2 viện trợ kinh tế tài chính của Mỹ năm đó, gần bằng 1/6 kinh phí góp vốn đầu tư thiết yếu cho Quân lực Việt Nam Cộng hòa. Xem thêm bài Kinh tế Việt Nam Cộng hòa để sở hữu rõ ràng về viện trợ của Mỹ cho Việt Nam Cộng hòa trong 20 năm 1955-1975 cùng những nguồn dẫn chứng tương ứng. - ^ Neil Sheehan, A Bright Shining Lie, Random House, 1988, tr. 717. Đến năm 1969, ngân sách của Mỹ dành riêng cho trận chiến đã lên tới 33 tỷ USD mỗi năm, khơi mào cho cuộc lạm phát khởi đầu làm suy yếu nền kinh tế thị trường tài chính Mỹ.
- ^ Năm 1964, sự can thiệp của quân chính quy Mỹ vào Việt Nam là cách duy nhất để ngăn ngừa sự sụp đổ của cơ quan ban ngành thường trực Sài Gòn và việc lực lượng Cộng sản thống nhất Việt Nam. Sheehan. tr. 382.
- ^ During the earlier years, with General William C. Westmoreland in command, the American approach was basically to take over the war from the South Vietnamese and try to win it militarily by conducting a war of attrition.
..về cơ bản, cách tiếp cận của người Mỹ là tiếp quản trận chiến từ Nam Việt Nam và nỗ lực thắng nó bằng quân sự chiến lược với việc thực thi một cuộc trận chiến tranh hủy hoại
Lewis Sorley, South Vietnam: Worthy Ally - ^ Westmoreland’s basic assumption was that U.S. forces, with their enormous and superior firepower, could best be employed in fighting the enemy’s strongest units in the jungles and mountains, away from heavily populated areas. Behind this “shield” provided by the Americans, the South Vietnamese army and security forces could take on local Viet Cong elements and proceed with the job of reasserting government control in the countryside.
quân Mỹ được sử dụng để đánh với những cty mạnh nhất của địch ở những nơi rừng núi. Đằng sau “tấm khiên” mà người Mỹ phục vụ, quân đội Nam Việt Nam hoàn toàn có thể thi thố với những thành phần Việt Cộng địa phương và tiếp tục việc làm tái xác lập quyền trấn áp của chính phủ nước nhà tại nông thôn
Từ điển Britannica, Firepower comes to naught
…to enable them [ARVN] gradually to take over sole responsibility for fighting the ground wara program labeled Vietnamization.
Việt Nam hóa trận chiến tranh là chương trình để Quân lực Việt Nam Cộng hòa từ từ lãnh trách nhiệm chiến đấu trên bộ… (nghĩa là lúc đó chưa phụ trách)
Vietnam War tại Encyclopædia Britannica (tiếng Anh) - ^ Số quân Mỹ ở miền Nam Việt Nam khi lên đỉnh vào tháng bốn năm 1969 đạt 543.000 quân, trong lúc tới năm 1972 quân Giải phóng ở miền Nam mới đạt khoảng chừng 200-300.000 người. Sheehan. tr. 724, Thống kê lịch sử Mỹ 1942-1996.
Westmoreland và những tướng của ông chỉ muốn dùng binh lính Mỹ và số ít lực lượng thiện chiến nhất của Việt Nam Cộng hòa. Thậm chí đến người lái xe chở quân Mỹ cũng phải là người Mỹ. Thay vì cải tổ lại Quân lực Việt Nam Cộng hòa, Địa phương quân và Dân vệ để người Việt thực thi trận chiến của tớ tại vùng nông thôn, Westmoreland lại chủ ý đấy quân đội Sài Gòn ra một bên để ông hoàn toàn có thể dùng quân đội Mỹ giành thắng lợi trong trận chiến. Chủ ý của Westmoreland là quét sạch Việt Cộng và quân đội miền Bắc xâm nhập vào miền Nam rồi mới dần trao quyền cho chính phủ nước nhà Sài Gòn. Neil Sheehan. tr. 556-7. Kế hoạch này của Westmoreland đã được cơ quan ban ngành thường trực của Tổng thống Johnson chấp thuận đồng ý và thực thi. U.S. Department of Defense, U.S.-Vietnam Relations vol. 5, tr. 8-9; McNamara Argument Without End tr. 353 - ^ Lý Quang Diệu (nguyên Thủ tướng thứ nhất Singapore) nhận định rằng tiềm năng của Mỹ không phải là để chiếm lãnh thổ mà nhằm mục đích chống lại chủ nghĩa cộng sản, trích: “Tôi cũng cảm thấy rất tiếc rằng sự thay đổi cân đối quyền lực tối cao đang trình làng vì tôi nhận định rằng Hoa Kỳ là một cường quốc hoà bình. Họ chưa bao giờ tỏ ra hung hãn và họ không còn ý đồ chiếm lãnh thổ mới. Họ đưa quân đến Việt Nam không phải vì họ muốn chiếm Việt Nam. Họ đưa quân đến bán hòn đảo Triều Tiên không phải vì họ muốn chiếm bắc hay nam Triều Tiên. Mục tiêu của những cuộc trận chiến tranh đó là chống lại chủ nghĩa cộng sản. Họ đã muốn ngăn chủ nghĩa cộng sản lan tràn trên toàn thế giới. Nếu như người Mỹ không can thiệp và tham chiến ở Việt Nam lâu dài như họ đã làm, ý chí chống cộng ở những nước Khu vực Đông Nam Á khác chắc đã giảm sút, và Khu vực Đông Nam Á hoàn toàn có thể đã sụp đổ như một ván cờ domino dưới làn sóng đỏ. Nixon đã tương hỗ cho miền Nam Việt Nam có thời hạn để xây dựng lực lượng và tự chiến đấu. Nam Việt Nam đang không thành công xuất sắc, nhưng khoảng chừng thời hạn ngày càng tăng đó giúp Khu vực Đông Nam Á phối hợp hành vi với nhau và tạo dựng nền tảng cho việc tăng trưởng của ASEAN”. Lee Kuan Yew (2013). “America: Troubled But Still on Top”, in L.K. Yew, One Mans View of the World (Singapore: Straits Times Press), pp. 68-93. – #151 Lý Quang Diệu viết về Hoa Kỳ.
- ^ https://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/pentagon/ps7.htm
- ^ http://www.oldmagazinearticles.com/Eisenhower_on_Vietnam#.YAr4R-gzZPY
- ^ Knowledge of Language. Google Books. Truy cập 17 tháng 2 năm 2015.
- ^ The Columbia History of the Vietnam War. David L. Anderson. Trang 307
- ^ Vietnam and Beyond: Tim O’Brien and the Power of Storytelling Stefania Ciocia. Trang 34
- ^ Replacing France: The Origins of American Intervention in Vietnam. Trang 249
- ^ Nguồn gốc, nguyên nhân và bài học kinh nghiệm tay nghề trong trận chiến tranh Việt Nam, Biên bản Quốc hội Mỹ, tài liệu tàng trữ tại Ban tổng kết kế hoạch – Bộ Quốc phòng, 1973. Trích: “Chính phủ Nam Việt Nam đang trở thành nơi ẩn nấp của những người dân Việt Nam từng đi theo Pháp trong trận chiến đấu chống lại nền độc lập của giang sơn họ. Chính phủ Nam Việt Nam không còn cơ sở thành trì trong nhân dân. Nó đi theo phía bóc lột dân chúng nông thôn và tầng lớp dưới ở thành thị, trên thực tiễn nó là yếu tố tiếp tục chính sách thuộc địa của Pháp”
- ^ “These states of capitalist countries were a thread not so much because they called themselves “socialist”, but because they were competing capitalist powers and their market were largely closed to American business.” – Sử gia Jonathan Neale
- ^ The Trouble with America: Flawed Government, Failed Society. Kenneth J. Long, trang 98
- ^ http://quadrant.org.au/magazine/2014/06/whitlam-government-betrayal-south-vietnamese/
- ^ www.cpv.org.vn – Đảng lãnh đạo cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược và can thiệp Mỹ (1946 – 1954)
- ^ Đại tướng Văn Tiến Dũng: “Một năm đã qua Tính từ lúc ngày cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Mùa Xuân năm 1975 giành toàn thắng, vượt mặt hoàn toàn trận chiến tranh xâm lược và ách thống trị thực dân mới của đế quốc Mỹ, giải phóng hoàn toàn miền Nam.” – Đại Thắng Mùa Xuân, trang 1
- ^ Đường lối kháng chiến chống Mỹ cứu nước, báo Điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, truy vấn ngày 6-8-2007
- ^ Kết thúc hội thảo chiến lược về đại thắng ngày xuân 1975 Lưu trữ 2007-10-11 tại Wayback Machine, báo VietNamNet, truy vấn ngày 6-8-2007
- ^ Bộ Quốc phòng Mỹ đã tổng kết: “Việt Nam dân chủ cộng hòa đã nắm được những ngọn cờ dân tộc bản địa và chống thực dân, do đó Chính phủ Việt Nam cộng hòa chỉ từ lại sở hữu độc ngọn cờ chống cộng”, “Việt Nam dân chủ cộng hòa và Mặt trận dân tộc bản địa giải phóng đã thành công xuất sắc nhiều hơn nữa so với chính phủ nước nhà Nam Việt Nam và Mỹ trong việc khai thác những rạn nứt xã hội ở Việt Nam cộng hòa. Việc sử dụng tài tình những tổ chức triển khai mặt trận đã được cho phép họ tuyên bố với sức thuyết phục nhất định ở cả trong và ngoài nước, rằng họ là những người dân đại diện thay mặt thay mặt chân chính duy nhất của toàn thể nhân dân Việt Nam và Mỹ là một tên đế quốc thực dân mới kế tục người Pháp” Tóm tắt tổng kết trận chiến tranh Việt Nam của Bộ Quốc phòng Mỹ, Tập 1 và 2 (Nam Việt Nam), Thư viện Quân đội Trung ương sao lục, 1982, tr.15, 19
- ^ Tạp chí Cộng sản – Cuộc đấu tranh thi hành Hiệp định Giơ-ne-vơ năm 1954 về lập lại hòa bình ở Việt Nam
- ^ Bài rỉ tai của Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu tại Hội thảo khoa học và học tập Hiệp định của cơ quan ban ngành thường trực Việt Nam Cộng hòa ngày 12-11-1974
- ^ Nhật báo Time (Hoa Kỳ) ra ngày 14-06-1974, bài Chiến tranh tiếp nối ở Việt Nam
- ^ Vì sao Mỹ giết Ngô Đình Diệm? Lưu trữ 2022-03-08 tại Wayback Machine Dương Văn Triêm Đồng Tháp Xưa & Nay số 37-tháng 7/ 2012 tr. 24-27
- ^ Tên gọi thông dụng nhất tại Việt Nam cho trận chiến là “Kháng chiến chống Mỹ”.
- ^ Mitchell K.Hall, The Vietnam War, Pearson Education, 2007, tr. 3. Trích:
American viewed the struggle in Vietnam as part of a new global conflict against communism, while the Vietnamese saw the war against the United States as the latest phase of a long fight for independence
Người Mỹ coi trận chiến tại Việt Nam là một phần của một cuộc xung đột toàn thế giới mới chống lại chủ nghĩa cộng sản, trong lúc người Việt Nam xem trận chiến chống Mỹ là quy trình tiên tiến và phát triển nhất của một cuộc đấu tranh trường kỳ giành độc lập. - ^ James Stuart Olson, Historical Dictionary of the 1970s, Published 1999, Greenwood Press, tr. 350. Trích:
“most Vietnamese simply saw the Americans as the latest alien presense in their nation.” (không ít người Việt coi người Mỹ đơn thuần và giản dị là yếu tố hiện hữu tiên tiến và phát triển nhất của ngoại bang trên giang sơn của tớ.) - ^ James Stuart Olson, Historical Dictionary of the 1970s, Published 1999, Greenwood Press, tr. 350. Trích:
“The moving force behind the Vietnam War, however, was a fierce nationalism let by Ho Chi Minh, the man who had defeated the French the Battle of Dienbienphu in 1955 and destroyed the French empire in Indochina. The Vietnamese had spent more than 2,000 years battling foreign interlopers in their country – including the Chinese, the Japanese, and the French – and most Vietnamese simply saw the Americans as the latest alien presense in their nation.” (Tuy nhiên, lực lượng hoạt động và sinh hoạt giải trí đằng sau Chiến tranh Việt Nam lại là một trào lưu dân tộc bản địa mãnh liệt do Hồ Chí Minh lãnh đạo, trào lưu đã vượt mặt Pháp trong trận Điện Biên Phủ năm 1955 và phá vỡ đế quốc Pháp ở Đông Dương. Người Việt đã chiến đấu 2000 năm chống ngoại xâm – trong số đó có Trung Quốc, Nhật, và Pháp – và không ít người Việt coi người Mỹ đơn thuần và giản dị là yếu tố hiện hữu tiên tiến và phát triển nhất của ngoại bang trên giang sơn của tớ.) - ^ a b Michael Bibby, The Vietnam War and Postmodernity, Univ of Massachusetts Press, 2000, tr. 202. Trích:
“Vietnam was a guerilla war carried out as a part of national liberation movement that had the tư vấn of the majority of its citizens…Because of the intense nationalism generated by such struggles, it is difficult to defeat these movements…”
(Việt Nam là một cuộc trận chiến tranh du kích được thực thi trong một trào lưu giải phóng dân tộc bản địa với việc tương hỗ của quá nhiều những công dân Việt Nam…Do chủ nghĩa dân tộc bản địa mạnh mẽ và tự tin tạo bởi những cuộc đấu tranh như vậy, khó hoàn toàn có thể vượt mặt được những trào lưu này…) - ^ History Study Guides, The Vietnam War, Barnes & Noble [1]
“The United States lost the war in Vietnam in large part due to the Viet Congs tenacity and its widespread popularity with the South Vietnamese.”
(Mỹ đã thất bại trong trận chiến tại Việt Nam phần lớn là vì quyết tâm của Việt Cộng và sự ủng hộ rộng tự do của người dân Nam Việt Nam riêng với họ). - ^ Mark Bradley, Jayne Susan Werner, Luu Doan Huynh, The Vietnam War: Vietnamese and American Perspectives, M.E. Sharpe, 1993, tr. 237
- ^ G. Louis Heath, Mutiny Does Not Happen Lightly: The Literature of the American Resistance to the Vietnam War (Metuchen, NJ: Scarecrow Press, 1976). tr. 138.
- ^ David Horowitz, Containment and Revolution, Beacon Press, 1967, tr. 237 [2]
- ^ Nguyễn Văn Thiệu, Nguyễn Khánh, Dương Văn Minh, Nguyễn Cao Kỳ… đã từng phục vụ trong Quân đội Quốc gia Việt Nam
- ^ -Nigel Cawthorne, Chiến tranh Việt Nam-Được và Mất, Nhà xuất bản Thành Phố Thành Phố Đà Nẵng, tr. 319
- ^ James Stuart Olson, Historical Dictionary of the 1970s, Published 1999, Greenwood Press, tr. 350. Trích:
“The moving force behind the Vietnam War, however, was a fierce nationalism let by Ho Chi Minh.” (Tuy nhiên, lực lượng hoạt động và sinh hoạt giải trí đằng sau Chiến tranh Việt Nam lại là một trào lưu dân tộc bản địa mãnh liệt do Hồ Chí Minh lãnh đạo) - ^ Frances FitzGerald, Fire in the Lake – The Vietnamese and the Americans in Vietnam, Vintage Books, 1972, tr.549. Trích:
“Their victory [NLF] would be…the victory of the Vietnamese people – northerners and southerners alike. Far from being a civil war, the struggle of NLF was an assertion of the principle of national unity that the Saigon government has endorsed and betrayed” (Chiến thắng của tớ [Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam]… là thắng lợi của dân tộc bản địa Việt Nam – người Bắc cũng như người Nam. Khác xa với một cuộc nội chiến, cuộc đấu tranh của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam là một sự xác lập nguyên tắc thống nhất dân tộc bản địa mà cơ quan ban ngành thường trực Sài Gòn đã tuyên bố ủng hộ và phản bội) - ^ a b Kill Anything That Moves: The Real American War in Vietnam. Nick Turse. Dịch: Lê Thùy Giang, Đặng Thành Đạt. Nhà xuất bản Trẻ, trang 35. Trích: Mỹ chưa bao giờ muốn thừa nhận rằng trận chiến đó đó đó là “trận chiến tranh nhân dân”, và người Việt Nam gắn bó với cách mạng chính bới họ coi đó như thể một trận chiến để bảo vệ mái ấm gia đình, đất đai và tổ quốc mình. Trong những ngôi làng ở miền Nam Việt Nam, những người dân Việt Nam yêu nước vốn có một truyền thống cuội nguồn đoàn kết lâu lăm chống giặc ngoại xâm và truyền thống cuội nguồn này vẫn giữ vững khi người Mỹ đến. Lúc này người dân ở đây đã gắn bó mật thiết với cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc bản địa. Khi không còn khoa học công nghệ tiên tiến và phát triển tân tiến, nguồn lực thiếu thốn, khí tài nghèo nàn thì người Việt Nam biết tận dụng những gì họ có như nơi ẩn nấp, hiểu biết về địa lý, sự tương hỗ rộng tự do của nhân dân mà nhất là yếu tố tinh thần vô giá mà ta hoàn toàn có thể gọi là lòng yêu nước, chủ nghĩa dân tộc bản địa, hay nói đơn thuần và giản dị là họ có một kỳ vọng và ước mơ
- ^ Cold War Lưu trữ 2007-09-08 tại Wayback Machine, Bách khoa toàn thư Encarta, truy vấn ngày 6-8-2007
- ^ Vietnam The Necessary War: A Reinterpretation of America’s Most Disastrous Military Conflict, By MICHAEL LIND, The Tp New York Times trích “The Vietnam War was a proxy war between the United States, the Soviet Union then growing rapidly in military power, confidence, and prestige and communist China.”
- ^ Sự ủng hộ của những nước xã hội chủ nghĩa góp thêm phần vào thắng lợi trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước | TRƯỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH BẾN TRE
- ^ Sự ủng hộ của nhân dân toàn thế giới riêng với Việt Nam và vai trò của đối ngoại nhân dân – Tin tức – Sự kiện. Bản gốc tàng trữ ngày 2 tháng 2 năm 2022. Truy cập ngày 26 tháng 1 năm 2022.
- ^ Những giúp sức to lớn của bè bạn năm Châu – Báo Biên phòng
- ^ Chúc Đại tướng khoẻ! | Báo Công an nhân dân điện tử
- ^ Cố TBT Lê Duẩn: ‘Chúng ta không được phép sợ Trung Quốc!’ Thảo Nguyên 08-07-2014
- ^ Đừng nhìn lịch sử và sự quyết tử qua lỗ đồng xu
- ^ Chiến tranh ủy nhiệm và giải pháp phòng, chống – Tạp chí Quốc phòng toàn dân
- ^ Trang chủ VietnamWar.com 6-9-2007
- ^ a b Introduction To the Vietnam War Lưu trữ 2008-05-09 tại Wayback Machine 6-9-2007 The Vietnam War was a war fought between 1964 and 1975 on the ground in South Vietnam and bordering areas of Cambodia and Laos, and in bombing runs over North Vietnam.
- ^ A.J. Langguth. 2000. Our Vietnam: the War 1955-1975
- ^ Phillip Davidson. 1988. Vietnam War: The History 1946-1975
- ^ The American War: Vietnam 1960-1975. London: Bookmarks Publications Limited, ISBN 1-898876-67-3
- ^ A Vietnam War Timeline 6-9-2007
- ^ Section 9. 1960-1975 “The Vietnam War” CI History Area 6-9-2007
- ^ The Second Indochina War, 1955-1975 6-9-2007
- ^ Our Vietnam: The War 1955-1975 by A.J.Langguth
- ^ Schrecker, Ellen (2002). The Age of McCarthyism: A Brief History with Documents (2d ed.). Palgrave Macmillan. ISBN 0-312-29425-5. p.. 6364
- ^ Ellen Schrecker, THE AGE OF MCCARTHYISM: A BRIEF HISTORY WITH DOCUMENTS, The State Steps In: Setting the Anti-Communist Agenda, trích “These actions–most important the inauguration of an anti-Communist loyalty-security program for government employees in March 1947 and the initiation of criminal prosecutions against individual Communists–not only provided specific models for the rest of the nation but also enabled the government to disseminate its version of the Communist threat.”, Boston: St. Martin’s Press, 1994
- ^ Ellen Schrecker, THE AGE OF MCCARTHYISM: A BRIEF HISTORY WITH DOCUMENTS, The State Steps In: Setting the Anti-Communist Agenda, trích “Communist defendants were arrested, handcuffed, fingerprinted, and often brought to their trials under guard if they were being held in jail for contempt or deportation.”, Boston: St. Martin’s Press, 1994
- ^ Schrecker, Ellen (1998). Many Are the Crimes: McCarthyism in America. Little, Brown. ISBN 0-316-77470-7. p.. 4
- ^ Ellen Schrecker, THE AGE OF MCCARTHYISM: A BRIEF HISTORY WITH DOCUMENTS, The State Steps In: Setting the Anti-Communist Agenda, trích “The major trials of the period got enormous publicity and gave credibility to the notion that Communists threatened the nation’s security.”, Boston: St. Martin’s Press, 1994
- ^ Decolonization of Asia and Africa, 1945-1960, Office of the Historian, Bureau of Public Affairs, United States Department of State, trích:”While the United States generally supported the concept of national self-determination, it also had strong ties to its European allies, who had imperial claims on their former colonies. The Cold War only served to complicate the U.S. position, as U.S. tư vấn for decolonization was offset by American concern over communist expansion and Soviet strategic ambitions in Europe. Several of the NATO allies asserted that their colonial possessions provided them with economic and military strength that would otherwise be lost to the alliance. Nearly all of the United States’ European allies believed that after their recovery from World War II their colonies would finally provide the combination of raw materials and protected markets for finished goods that would cement the colonies to Europe.”
- ^ Maurice Isserman, John Stewart Bowman (2003, 1992), Vietnam War, trang 4-5, ISBN 0-8160-4937-8.
- ^ Letter from Ho Chi Minh to President Harry S. Truman, 02/28/1946 (ARC Identifier: 305263); Joint Chiefs of Staff. Office of Strategic Services. (06/13/1942 – 10/01/1945); Records of the Office of Strategic Services, 1919 – 1948; Record Group 226; National Archives.
- ^ Why Vietnam, Archimedes L.A Patti, Nhà xuất bản Thành Phố Thành Phố Đà Nẵng, 2008, trang 622 – 623
- ^ Why Vietnam, Archimedes L.A.Patti, trang 595, Nhà xuất bản Thành Phố Thành Phố Đà Nẵng, 2008
- ^ tin tức cơ bản về những nước, khu vực và quan hệ với Việt Nam, Bộ Ngoại giao Việt Nam
- ^ Decolonization of Asia and Africa, 1945-1960, Office of the Historian, Bureau of Public Affairs, United States Department of State
- ^ Chính sách ngăn ngừa (Containment policy)Nghiên cứu quốc tế
- ^ Đâu là nguyên nhân Mỹ xâm lược Việt Nam? Lưu trữ 2022-03-08 tại Wayback Machine Dương Văn Triêm Hội Khoa học Lịch sử Đồng Tháp
- ^ The Pentagon Papers, Chapter 2, “U.S. Involvement in the Franco-Viet Minh War, 1950-1955”, MEMORANDUM FOR THE PRESIDENT – Harry S. Truman President, trích “Recognition by the United States of the three legally constituted governments of Vietnam, Laos’ and Cambodia appears desirable and in accordance with United States foreign policy for several reasons. Among them are: encouragement to national aspirations under non-Communist leadership for peoples of colonial areas in Southeast Asia; the establishment of stable non-Communist governments in areas adjacent to Communist China; tư vấn to a friendly country which is also a signatory to the North Atlantic Treaty; and as a demonstration of displeasure with Communist tactics which are obviously aimed eventual domination of Asia, working under the guise of indigenous nationalism.”
- ^ The Pentagon Papers, Chapter 2, “U.S. Involvement in the Franco-Viet Minh War, 1950-1955”, Trích “The U.S.-French ties in Europe (NATO, Marshall Plan, Mutual Defense Assistance Program) only marginally strengthened U.S. urgings that France make concessions to Vietnamese nationalism. Any leverage from these sources was severely limited by the broader considerations of U.S. policy for the containment of communism in Europe and Asia… To threaten France with economic and military sanctions in Europe in order to have it alter its policy in Indochina was, therefore, not plausible. Similarly, to reduce the level of military assistance to the French effort in Indochina would have been counter-productive, since it would have led to a further deterioration in the French military position there. In other words, there was a basic incompatibility in the two strands of U.S. policy: (1) Washington wanted France to fight the anti-communist war and win, preferably with U.S. guidance and advice; and (2) Washington expected the French, when battlefield victory was assured, to magnanimously withdraw from Indochina.”
- ^ Kẻ thù, Félix Green
- ^ These states of capitalist countries were a thread not so much because they called themselves “socialist”, but because they were competing capitalist powers and their market were largely closed to American business.” – Sử gia Jonathan Neale.
- ^ Phỏng vấn Daniel Ellsberg trên CNN: Chi tiết bài phỏng vấn trên Youtube
- ^ The Pentagon Papers, Gravel Edition, Chapter 2, “U.S. Involvement in the Franco-Viet Minh War, 1950-1954” (Boston: Beacon Press, 1971), page 53,59, trích: “The French did, however, recognize the requirement for an alternative focus for Vietnamese nationalist aspirations, and from 1947 forward, advanced the “Bao Dai solution… Within a month, an emissary journeyed into the jungle to deliver to Ho Chi Minh’s government demands tantamount to unconditional surrender. About the same time, French representatives approached Bao Dai, the former Emperor of Annam, with proposals that he undertake to form a Vietnamese government as an alternate to Ho Chi Minh’s. Being unable to force a military resolution, and having foreclosed meaningful negotiations with Ho, the French turned to Bao Dai as their sole prospect for extrication from the growing dilemma in Vietnam.””
- ^ Xem tại Hiệp ước Elysée 1949
- ^ Võ Nguyên Giáp: Điện Biên Phủ, điểm hẹn lịch sử, tr.35
- ^ Dommen, Athur J. The Indochinese Exprience of the French and the Americans, Nationalism and Communism in Cambodia, Laos, and Vietnam. Bloomington, IN: Đại học Indiana Press. Trang 196.
- ^ “Các lực lượng trong nước trong trận chiến tranh 1960-1975”. Bản gốc tàng trữ ngày 11 tháng 7 năm 2010. Truy cập ngày 13 tháng 7 năm 2011.
- ^ Alfred McCoy. South Vietnam: Narcotics in the Nation’s Service Lưu trữ 2014-01-12 tại Wayback Machine. Trích dẫn: “The French had little enthusiasm for this emerging nation and its premier, and so the French had to go. Pressured by American military aid cutbacks and prodded by the Diem regime, the French stepped up their troop withdrawals. By April 1956 the once mighty French Expeditionary Corps had been reduced to less than 5,000 men, and American officers had taken over their jobs as advisers to the Vietnamese army. The Americans criticized the french as hopelessly “colonialist” in their attitudes, and French officials retorted that the Americans were naive During this difficult transition period one French official denounced “the meddling Americans who, in their incorrigible guilelessness, believed that once the French Army leaves, Vietnamese independence will burst forth for all to see.” Although this French official was doubtlessly biased, he was also correct. There was a certain naiveness, a certain innocent freshness, surrounding many of the American officials who poured into Saigon in the mid 1950s.””
- ^ Cecil B. Currey, Chiến thắng bằng mọi thủ đoạn, trang 267 – 268, Nhà xuất bản Thế giới, 2013
- ^ The Pentagon Papers, Chapter 2, “U.S. Involvement in the Franco-Viet Minh War, 1950-1955”
- ^ Mỹ định dùng bom hạt nhân giải cứu Điện Biên Phủ. Bản gốc tàng trữ ngày 13 tháng 8 năm trước đó đó. Truy cập ngày 13 tháng 8 năm trước đó đó.
- ^ Harry G. Summers, Jr., Historical Atlas of the Vietnam War. Tp New York: Houghton Mifflin, 1995. ISBN 0-395-72223-3
- ^ Alfred McCoy. South Vietnam: Narcotics in the Nation’s Service Lưu trữ 2014-01-12 tại Wayback Machine. Trích dẫn: “Convinced that Ho Chi Minh and the Communist Viet Minh were going to score an overwhelming electoral victory, the French began negotiating a diplomatic understanding with the government in Hanoi.”
- ^ 17 tháng 6 năm 1955 discourse of Mendès-France Lưu trữ 2007-09-26 tại Wayback Machine trên website của Quốc hội Pháp truy vấn ngày 6-9-2007
- ^ The Pentagon Papers, Gravel Edition, Volume 1, Chapter 3, “The Geneva Conference, May-July, 1954” (Boston: Beacon Press, 1971). Trích: Despite article 27 of the agreement on Vietnam, which bound “successors” (such as Vietnam) to the signatories to respect and enforce the agreement, Vietnam was in a legally persuasive position to argue that France could not assume liabilities in its behalf, least of all to the political provisions contained in the Final Declaration, which was an unsigned document..
- ^ Lê Mậu Hãn (chủ biên), Trần Bá Đệ, Nguyễn Văn Thư…, Đại cương Lịch sử Việt Nam – Tập 3′.Nhà xuất bản Giáo dục đào tạo và giảng dạy. Tp Hà Nội Thủ Đô. 2007. Trang 125.
- ^ Hiệp định Chấm dứt trận chiến tranh lập lại hoà binh của Việt Nam Hoa kỳ
- ^ The Pentagon Papers Gravel Edition Volume 1, Chapter 5, “Origins of the Insurgency in South Vietnam, 1954-1960” (Boston: Beacon Press, 1971) Trích: “France, as the third party in Vietnam, then became pivotal to any political settlement, its executor for the West. But France had agreed to full independence for the GVN on ngày 4 tháng 6 năm 1954, nearly six weeks before the end of the Geneva Conference. By the terms of that June agreement, the GVN assumed responsibility for international contracts previously made on its behalf by France; but, there having been no reference to subsequent contracts, it was technically không lấy phí of the Geneva Agreements. It has been argued to the contrary that the GVN was bound by Geneva because it possessed the time few of the attributes of full sovereignty, and especially because it was dependent on France for defense.”.
- ^ The Indochinese Experience of the French and the Americans: Nationalism and Communism in Cambodia, Laos, and Vietnam. Arthur J. Dommen. Indiana University Press, 20-02-2002. P 240. Trích: However, a quite satisfactory explanation in what was happening in Geneva, where the negotiations were moving ahead with suprising rapidity. After Geneva, Bao Dais treaties was never completed
- ^ Quân sử (QLVNCH) tập 4. NXb Đại Nam. Chương 3: Các diễn tiến trong việc hình thành quân đội vương quốc. Trang 202
- ^ Hiệp định Genève 20-7-1954, Trần Gia Phụng, Việt báo Online
- ^ The Indochinese Experience of the French and the Americans: Nationalism and Communism in Cambodia, Laos, and Vietnam. Arthur J. Dommen. Indiana University Press, 20-02-2002. P 240. Trích: The question remains of why the treaties of independence and association were simply initialed by Laniel and Buu Loc and not signed by Coty and Bao Dai Many writers place the blame for the non-signature of the treaties on the Vietnamese. But there exists no logical explanation why it should have been the Vietnamese, rather than French, who refused their signature to the treaties which had been negotiated. Bao Dai had arrived in French in April believing the treaty-signing was only a matter of two or three weeks away. However, a quite satisfactory explanation in what was happening in Geneva, where the negotiations were moving ahead with suprising rapidity. After Geneva, Bao Dais treaties was never completed
- ^ Wilson Center. Cold War International History Project Bulletin, Issue 16: The Geneva Conference of 1954. New Evidence from the Archives of the Ministry of Foreign Affairs of the Peoples Republic of China. Pp. 12
- ^ Tuyên bố của Mỹ tại Hội nghị Genève 1955 (bản tiếng Anh). Bản gốc tàng trữ ngày 26 tháng 5 năm 2011. Truy cập ngày 15 tháng bốn năm 2011.
- ^ Hồ Chí Minh Toàn tập, xuất bản lần thứ nhất, Nhà xuất bản Sự thật, Tp Hà Nội Thủ Đô, 1985, tập 5, trang 211, 212
- ^ Bản tin Việt Nam Thông tấn xã ngày 6-7-1954.
- ^ a b c d The Pentagon Papers – Volume 1, Chapter 5, “Origins of the Insurgency in South Vietnam, 1955-1960”
- ^ a b c d The Reunification of Vietnam, PRESIDENT NGO DINH DIEM’S BROADCAST DECLARATION ON THE GENEVA AGREEMENTS AND FREE ELECTIONS (ngày 16 tháng 7 năm 1955), page 24, Vietnam bulletin – a weekly publication of the Embassy of Vietnam in United States, Special issue No.16, Available trực tuyến Lưu trữ 2022-05-01 tại Wayback Machine Trích: “Our policy is a policy for peace. But nothing will lead us astray of our goal, the unity of our country, a unity in freedom and not in slavery. Serving the cause of our nation, more than ever we will struggle for the reunification of our homeland. We do not reject the principle of không lấy phí elections as peaceful and democratic means to achieve that unity. However, if elections constitute one of the bases of true democracy, they will be meaningful only on the condition that they be absolutely không lấy phí. Now, faced with a regime of oppression as practiced by the Viet Minh, we remain skeptical concerning the possibility of fulfilling the conditions of không lấy phí elections in the North.” dịch là “Chính sách của chúng tôi là chủ trương hoà bình. Nhưng không còn gì hoàn toàn có thể khiến chúng tôi đi chệch khỏi tiềm năng của chúng tôi là yếu tố thống nhất giang sơn, thống nhất trong tự do chứ không phải trong nô lệ. Vì dân tộc bản địa, chúng tôi sẽ đấu tranh rất là mình cho việc thống nhất giang sơn. Chúng tôi không từ chối nguyên tắc tuyển cử tự do để thống nhất giang sơn một cách hoà bình và dân chủ. Tuy nhiên nếu những cuộc bầu cử tạo thành một trong những nền tảng cơ bản của nền dân chủ thật sự thì chúng chỉ có ý nghĩa với Đk chúng hoàn toàn tự do. Hiện nay, thực tiễn phải đương đầu với chính sách áp bức của Việt Minh, chúng tôi nghi ngờ về việc hoàn toàn có thể bảo vệ những Đk của cuộc bầu cử tự do ở miền Bắc.”
- ^ Denis Warner, Certain victory – How Hanoi won the war, Sheed Andrews and McMeel, Inc, 1978, tr. 110 (phỏng vấn của tác giả với Ngô Đình Diệm)
- ^ Báo Nhân dân, số 861, ngày 13-7-1956
- ^ From Prologue To Epilogue In Vietnam, Mortimer T. Cohen, 1979, p..227 and 251. Trích: But Eisenhower knew then that 80 percent of the people in a không lấy phí election would vote for Ho Chi Minh over Bao Dai. Would Diem do any better than Bao Dai? Why should he? No one in Vietnam could beat Ho Chi Minh in an open election. He was the George Washington of the nation… The reason Diem did not hold unification elections was that he thought hed lose them.
- ^ During the early 1960s, the U.S. military presence in Vietnam escalated as corruption and internal divisions threatened the government of South Vietnamese President Ngo Dinh Diem. tại John F. Kennedy Presidential Library and Museum
- ^ QUỐC HỘI VỚI NHIỆM VỤ ĐẤU TRANH ĐỂ THI HÀNH HIỆP ĐỊNH GIƠNEVƠ, HIỆP THƯƠNG TỔNG TUYỂN CỬ, HOÀN THÀNH CẢI CÁCH RUỘNG ĐẤT PHỤC HỒI KINH TẾ (1954-1957). Bản gốc tàng trữ ngày 5 tháng bốn năm 2014. Truy cập ngày một tháng 5 năm trước đó đó.
- ^ LỜI TUYÊN BỐ CỦA CỤ TÔN ĐỨC Thắng, TRƯỞNG BAN THƯỜNG TRỰC QUỐC HỘI NƯỚC Việt Nam DÂN CHỦ CỘNG HOÀ VỀ VẤN ĐỀ CHỐNG TUYỂN CỬ RIÊNG RẼ Ở MIỀN NAM TRONG HỘI NGHỊ BÁO CHÍ NGÀY 10-2-1956 Ở HÀ NỘI[liên kết hỏng]
- ^ Nhân dân 27 Tháng Sáu 1954
- ^ Nhân dân 21 Tháng Tám 1954
- ^ The Nation: Chronology: How Peace Went off the Rails – TIME
- ^ a b The Pentagon Papers, The Defense Department History of United States Decisionmaking on Vietnam. tr. 25
- ^ Charles de Gaulle, Mémoires despoir, Nhà xuất bản Plon, Paris, 1970, tập I.
- ^ Daniel Ellsberg trong cuốn Secrets: A Memoir of Vietnam and the Pentagon Papers, Viking, 2002, p..255: Không làm gì có trận chiến tranh Đông Dương thứ nhất và thứ nhì, chỉ có một cuộc xung đột tiếp nối đuôi nhau trong một phần tư thế kỷ. Dùng ngôn từ thực tiễn, đứng về một phía (Mỹ), ngay từ trên đầu nó đã là một trận chiến của Mỹ: mới đầu là Pháp-Mỹ, sau đến toàn là Mỹ. Trong cả hai trường hợp, nó là một cuộc đấu tranh của người Việt Nam không phải là tất khắp cơ thể Việt Nam nhưng cũng đủ để duy trì cuộc đấu tranh chống chủ trương của Mỹ và những kinh viện, ủy nhiệm, kỹ thuật gia, hỏa lực, và ở đầu cuối, quân đội và phi công, của Mỹ.
- ^ Alfred McCoy. South Vietnam: Narcotics in the Nation’s Service Lưu trữ 2014-01-12 tại Wayback Machine. Trích dẫn: “Looking back on America’s postGeneva policies from the vantage point of the mid 1960s, the Pentagon Papers concluded that South Vietnam “was essentially the creation of the United States”: “Without U.S. tư vấn Diem almost certainly could not have consolidated his hold on the South during 1955 and 1956. Without the threat of U.S. intervention, South Vietnam could not have refused to even discuss the elections called for in 1956 under the Geneva settlement without being immediately overrun by Viet Minh armies. Without U.S. aid in the years following, the Diem regime certainly, and independent South Vietnam almost as certainly, could not have survived.””
- ^ Robert S.Mc.Namara: Nhìn lại quá khứ. Tấn thảm kịch và những bài học kinh nghiệm tay nghề Việt Nam, Nhà xuất bản Chính trị vương quốc, Tp Hà Nội Thủ Đô, 1995, tr.43-44.
- ^ Tuyên bố của Mỹ tại Hội nghị Genève 1954 (bản tiếng Anh). Bản gốc tàng trữ ngày 26 tháng 5 năm 2011. Truy cập ngày 15 tháng bốn năm 2011.
- ^ Tạp chí Cộng sản – Cuộc đấu tranh thi hành Hiệp định Giơ-ne-vơ năm 1954 về lập lại hòa bình ở Việt Nam
- ^ Bernard B. Fall, The Two Vietnams (Tp New York: Praeger, 1964) pp. 153-4
- ^ Trích tại The CIA: A Forgotten History; All other actions: The Pentagon Papers, Document No. 15: ‘Lansdale Team’s Report on Covert Saigon Mission in ’54 and ’55,’ pp. 53-66.
- ^ a b c Mãi mãi ghi nhớ Quốc hội khoá I (17/05/2011), Thái Duy, Báo Đại Đoàn Kết. Bản gốc tàng trữ ngày 19 tháng 10 năm trước đó đó. Truy cập ngày 28 tháng 1 năm 2022.
- ^ Nohlen, D, Grotz, F & Hartmann, C (2001) Elections in Asia: A data handbook, Volume II, p.. 324 ISBN 0-19-924959-8
- ^ CUỘC TỔNG TUYỂN CỬ ĐẦU TIÊN NĂM 1946 MỘT MỐC SON LỊCH SỬ CỦA THỂ CHẾ DÂN CHỦ Việt Nam, TRƯƠNG ĐẮC LINH, TS. Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh. Bản gốc tàng trữ ngày 28 tháng 6 năm 2022. Truy cập ngày 19 tháng 12 thời gian năm 2012.
- ^ Một cơn gió bụi, Chương VI: Chính phủ Việt Nam và tình thế trong nước Trích: “Chính phủ lâm thời tổ chức triển khai cuộc tổng tuyển cử để triệu tập quốc hội. Cuộc tuyển cử được ấn định vào trong ngày 23 tháng chạp, sau hoãn đến ngày mồng 6 tháng 1 năm 1946. Khi ấy tôi đã về ở Tp Hà Nội Thủ Đô rồi, thấy cuộc tuyển cử rất kỳ cục. Mỗi chỗ để bỏ phiếu, có một người của Việt Minh trông coi, họ gọi hết cả đàn ông đàn bà đến bỏ phiếu, ai không biết chữ thì họ viết thay cho. Việt Minh đưa ra những bản kê tên những người dân họ đã định trước, rồi đọc những tên ấy lên và hỏi anh hay chị bầu cho ai? Người nào vô ý nói bầu cho một người nào khác thì họ quát lên: “Sao không bầu cho những người dân này? Có phải phản đối không?”. Người kia sợ mất vía nói: “Anh bảo tôi bầu cho ai, tôi xin bầu người ấy”. Cách cưỡng bách ra mặt như vậy, lẽ dĩ nhiên những người dân Việt Minh đưa ra được đến tám chín mươi Phần Trăm số người đi bầu. Ðó là một phương pháp rất mới và rất rõ ràng khiến cho mọi người được sử dụng quyền tự do của tớ lựa chọn lấy người xứng danh ra thay mình thao tác nước.”
- ^ QUỐC HỘI KHOÁ I (1946-1960), Website Quốc hội Việt Nam. Bản gốc tàng trữ ngày 19 tháng 10 năm trước đó đó. Truy cập ngày 12 tháng 12 thời gian năm 2012.
- ^ Bản sao đã tàng trữ. Bản gốc tàng trữ ngày một tháng 6 năm 2022. Truy cập ngày 26 tháng 5 năm 2022.
- ^ Cecil B. Currey. Chiến thắng bằng mọi thủ đoạn. Nhà xuất bản Thế giới, trang 344
- ^ Cecil B. Currey. Chiến thắng bằng mọi thủ đoạn. Nhà xuất bản Thế giới, trang 345
- ^ Lê Mậu Hãn (chủ biên), Trần Bá Đệ, Nguyễn Văn Thư…, Đại cương Lịch sử Việt Nam – Tập 3. Nhà xuất bản Giáo dục đào tạo và giảng dạy. Tp Hà Nội Thủ Đô. Trang 164.
- ^ Duncanson, Dennis J. Government and Revolution in Vietnam. Tp New York: Oxford University Press, 1968. tr 223, trích “But Diem set his face against even the preparatory discussions about elections which the Final Declaration had enjoined (its force, if any, was uncertain); his behaviour was put down in the West most commonly to obstinacy and avidity for despotic power yet the truth was more complicated then either these critics, or the drafter of the agreement, may have realized. Obstinate and avid for power Diem may also have been, but the decisive factor for him was the balance of population between North and South: before the cease-fire the Commumists had had under their control barely a quater of the total population of the country, and perhaps not that; the cease-fire had awarded them, with their slightly smaller half of the national territory, a clear majority (even taking account of their transfer of population) of close on 2 millions. In the circumstances prevailing in 1955 and 1956 – anarchy of the Sects and of the retiring Vietminh in the South, terror chiến dịch of the land reform and resultant peasant uprising round Vinh in the North – it was only to be expected that voters would vote, out of fear of reprisals, in favour of the authorities under whom they found themselves; that the ICC had no hope of ensuring a truly không lấy phí election that time has been admitted since by the chief sponsor of the Final Declaration, Lord Avon.”
- ^ Woodruff, Mark (2005). Unheralded Victory: The Defeat of The Viet Cong and The North Vietnamese. Arlington, Virginia: Presidio Press. page 6. ISBN 0-8914-1866-0. trích “The elections were not held. South Vietnam, which had not signed the Geneva Accords, did not believe the Communists in North Vietnam would allow a fair election. In January 1957, the International Control Commission (ICC), comprising observers from India, Poland, and Canada, agreed with this perception, reporting that neither South nor North Vietnam had honored the armistice agreement. With the French gone, a return to the traditional power struggle between north and south had begun again.”
- ^ Clark Clifford. Set a date in Vietnam, Stick to it, Get out. The Life, 22nd May, 1970. P. 38
- ^ From Prologue To Epilogue In Vietnam, Mortimer T. Cohen, 1979, p..227 and 251
- ^ Dwight D. Eisenhower, Mandate for Change, 1953-56 (Garden City, NY: Doubleday & Compnay, Inc., 1963), tr. 372
- ^ Cecil B. Currey. Chiến thắng bằng mọi thủ đoạn. Nhà xuất bản Thế giới, trang 333
- ^ Nghị quyết của Quốc hội Việt Nam Dân chủ Cộng hòa Lưu trữ 2007-09-29 tại Wayback Machine ngày 31 tháng 12 năm 1959 kéo dãn nhiệm kỳ của những đại biểu miền Nam trong quốc hội, website Bộ Tư pháp, truy vấn ngày 19 tháng 8 trong năm 2007
- ^ Báo cáo tại Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa II, họp từ thời điểm ngày 13 đến ngày 20 tháng 8 năm 1955
- ^ Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ngày 7-6-1955 về việc Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa sẵn sàng mở Hội nghị hiệp thương với những nhà đương cục có thẩm quyền ở miền Nam bàn về yếu tố sẵn sàng sẵn sàng thực thi Tổng tuyển cử để thống nhất Việt Nam. Bản gốc tàng trữ ngày 18 tháng 3 năm 2014. Truy cập ngày 18 tháng 3 năm 2014.
- ^ Lời Tuyên bố của cụ Tôn Đức Thắng, Trưởng ban Thường trực Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà về yếu tố chống tuyển cử riêng rẽ ở miền Nam trong Hội nghị báo chí ngày 10-2-1956 ở Tp Hà Nội Thủ Đô[liên kết hỏng]
- ^ Nguyễn Văn Lục. Trang 141-2.
- ^ Gaiduk, Ilya. Confronting Vietnam. Stanford, CA: Stanford University Press, 2003. Trang 78-79.
- ^ Bộ Ngoại giao CHXHCNVN và Bộ Ngoại giao Liên Xô, Việt Nam-Liên Xô: 30 năm quan hệ 1950-1980, Matxcơva: Nhà xuất bản Tiến Bộ 1982, Trg.159
- ^ a b c Origins of the Insurgency in South Vietnam, 1954-1960 Boston: Beacon Press, 1971
- ^ Cold War History. Vol. 5, No. 4 Lưu trữ 2014-01-13 tại Wayback Machine, November 2005, Routledge, ISSN 1468-2745, trang 414
- ^ Vietnam News Agency, 7 tháng 2 năm 1955
- ^ Thống nhất là đỉnh điểm thắng lợi của dân tộc bản địa Việt Nam, Dương Trung Quốc, Báo Lao động thời gian vào buổi tối cuối tuần, Số 18 – Chủ nhật 05/05/2013
- ^ Quân khu 8 ba mươi năm kháng chiến (1945 – 1975), chương 4: Đấu tranh chính trị, giữ gìn lực lượng khởi nghĩa từng phần, tiến tới Đồng Khởi (20-7-1955 đến thời gian ở thời gian cuối năm 1959), Đảng uỷ – Bộ tư lệnh quân khu 9, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, 1998, trang 322
- ^ Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ ba của Đảng Lao động Việt Nam, phần Niên biểu toàn khoá, website Đảng cộng sản Việt Nam, truy vấn ngày 6-9-2007
- ^ Văn kiện Hội nghị Trung ương Đảng Lao động lần thứ 15. Cục tàng trữ
- ^ Báo cáo về trách nhiệm kế hoạch ba năm (1958-1960) tăng trưởng và tái tạo kinh tế tài chính quốc dân, Văn kiện hội nghị TW 2, Đảng cộng sản Việt Nam Lưu trữ 2014-02-01 tại Wayback Machine Trích: Sau khi hoà bình lập lại, ở miền Bắc, trách nhiệm cách mạng dân tộc bản địa dân gia chủ dân về cơ bản đã hoàn thành xong; miền Bắc đã bước vào thời kỳ quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội. Chúng ta phải làm xong cuộc vận động cải cách ruộng đất; đồng thời phải Phục hồi kinh tế tài chính để tiến lên tăng trưởng và tái tạo nền kinh tế thị trường tài chính quốc dân theo chủ nghĩa xã hội, xây dựng và củng cố miền Bắc vững mạnh, làm cơ sở cho cuộc đấu tranh thống nhất Tổ quốc.
- ^ Lê Mậu Hãn (chủ biên), Trần Bá Đệ, Nguyễn Văn Thư,…, Đại cương Lịch sử Việt Nam tập 3, Nhà xuất bản Giáo dục đào tạo và giảng dạy, 2007. Trang 99, 140: Tháng 11-1953, BCHTW họp hội nghị lần thứ V và Hội nghị đại biểu toàn quốc của Đảng đã thông qua Cương lĩnh ruộng đất của Đảng và quyết định hành động tổ chức triển khai thực thi cải cách ruộng đất ở vùng tự do… Cuộc cách mạng ruộng đất đã xóa khỏi quyền chiếm hữu ruộng đất của giai cấp địa chủ phong kiến, xác lập quyền sở hữu ruộng đất của nông dân lao động, tiềm năng “người cày có ruộng” đã được thực thi.
- ^ Gavin W. Jones, “Population Trends and Policies in Vietnam: Population and Development Review”, Vol. 8, No. 4 (Dec., 1982), pp. 783-810
- ^ The Endless War: Vietnam Struggle For Independence, Columbia University Press, 1989, trang 149
- ^ KẾ HOẠCH TIẾN HÀNH SỬA CHỮA SAI LẦM VỀ CẢI CÁCH RUỘNG ĐẤT NHIỆM VỤ CHUNG, KEHOACH-TTg, Phạm Văn Đồng, Tp Hà Nội Thủ Đô, ngày 20 tháng 12 năm 1956
- ^ Nghị quyết của Hội nghị Trung ương lần thứ 14 về tổng kết cải cách ruộng đất Lưu trữ 2014-02-01 tại Wayback Machine, Văn kiện hội nghị, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam
- ^ Lê Mậu Hãn (chủ biên), Trần Bá Đệ, Nguyễn Văn Thư,…, Đại cương Lịch sử Việt Nam tập 3, Nhà xuất bản Giáo dục đào tạo và giảng dạy, 2007. Trang 147, 148.
- ^ Báo cáo về trách nhiệm kế hoạch ba năm (1958-1960) tăng trưởng và tái tạo kinh tế tài chính quốc dân Lưu trữ 2014-02-01 tại Wayback Machine, Văn kiện Đảng, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam
- ^ NGHỊ QUYẾT VỀ TÌNH HÌNH, NHIỆM VỤ VÀ KẾ HOẠCH 3 NĂM (1958 – 1960) PHÁT TRIỂN VÀ CẢI TẠO KINH TẾ, PHÁT TRIỂN VĂN HOÁ, QUỐC HỘI NƯỚC VIỆT NAM DÂN CHỦ CỘNG HOÀ HỌP KHOÁ THỨ IX, CỔNG THÔNG TIN ĐIỆN TỬ BỘ TƯ PHÁP
- ^ Giai đoạn 1955-1975: Xây dựng CNXH và Đấu tranh thống nhất giang sơn, Phần 2: Hoàn thành Cải tạo xã hội chủ nghĩa, bước đầu tăng trưởng kinh tế tài chính và văn hóa truyền thống – đưa miền Bắc vào thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Cổng tin tức điện tử Chính phủ
- ^ Lê Mậu Hãn (chủ biên), Trần Bá Đệ, Nguyễn Văn Thư,…, Đại cương Lịch sử Việt Nam tập 3, Nhà xuất bản Giáo dục đào tạo và giảng dạy, 2007. Trang 144, 145: Giữa lúc nhân dân ta đang ra sức Phục hồi kinh tế tài chính ở miền Bắc và đấu tranh chống lại sự khủng bố đàn áp điên cuồng của Mỹ Diệm ở miền Nam thì ở những nước Xã hội Chủ nghĩa Đông Âu cũng trình làng những cuộc đấu tranh chính trị nóng giãy… Những vụ lộn xộn ở Poznań (Ba Lan), Budapest (Hungary) đã xẩy ra. Bầu không khí căng thẳng mệt mỏi trên toàn thế giới đã có tác động đến Việt Nam. Còn ở miền Bắc việt nam, Đảng và Chính phủ phải phạm phải những sai lầm không mong muốn trong cải cách ruộng đất và chỉnh đốn tổ chức triển khai. Tình hình này đã gây tác động đến tư tưởng quần chúng, nhất là tầng lớp tư sản, tiểu tư sản và trí thức. Lợi dụng tình hình này, bọn tình báo quốc tế được cài lại ở miền Bắc tìm cách móc nối với phản động bên trong, cùng với bọn này lôi kéo một số trong những người dân bất mãn trong giới trí thức và văn nghệ sĩ để chống lại sự lãnh đạo của Đảng và cơ quan ban ngành thường trực nhân dân… Trong toàn cảnh đó, báo “Nhân văn”, tập san “Giai phẩm” và “Đất mới” lần lượt Ra đời ở Tp Hà Nội Thủ Đô. Khuynh hướng chính trị của “Nhân Văn-Giai Phẩm” đi từ phê phán nóng giãy những sai lầm không mong muốn thiếu sót của Đảng và Chính phủ trong việc thực thi cải cách ruộng đất, tổ chức triển khai quản trị và vận hành kinh tế tài chính, bảo mật thông tin an ninh chính trị, về quyền tự do dân chủ, về văn hóa truyền thống văn nghệ, đến phủ nhận sự lãnh đạo của Đảng trên mặt trận văn hóa truyền thống văn nghệ, quyền lãnh đạo duy nhất của Đảng về Chính trị, về Nhà nước… Đến thời gian ở thời gian cuối năm 1956, vài người đứng đầu “Nhân Văn-Giai Phẩm” đã thể hiện khuynh hướng chống Đảng, chống chính sách ngày càng công khai minh bạch. Báo Nhân văn số 6 có bài kích động lôi kéo nhân dân xuống đường biểu tình. Song Đảng viên, công nhân nhà in Xuân Thu (nơi tin báo Nhân văn) đã phát hiện ra và kịp thời kiến nghị với cơ quan ban ngành thường trực để xử lý. Ngày 15-12-1956, Ủy ban Hành chính Thành phố đã ra quyết định hành động đình bản và cấm lưu hành báo Nhân văn. Qua đấu tranh, một số trong những người dân trong nhóm “Nhân Văn-Giai Phẩm” đã tự kiểm điểm, tự phê bình và nhận những sai lầm không mong muốn của tớ. Đảng còn tương hỗ đỡ họ tiếp tục rèn luyện tư tưởng và chính trị. Một số bị xử lý hành chính do những sai phạm, còn số ít hoạt động và sinh hoạt giải trí phạm pháp thì bị xử lý bằng pháp lý. Chấm dứt hoạt động và sinh hoạt giải trí của “Nhân Văn-Giai Phẩm”.
- ^ Lê Mậu Hãn (chủ biên), Trần Bá Đệ, Nguyễn Văn Thư,…, Đại cương Lịch sử Việt Nam tập 3, Nhà xuất bản Giáo dục đào tạo và giảng dạy, 2007. Trang 148: Để tái tạo tư sản bằng giải pháp hòa bình, ta chủ trương tóm gọn về, chuộc lại tư liệu sản xuất của tư sản và trả dần tiền chuộc cho nhà tư sản, đưu họ vào công tư hợp doanh hoặc những xí nghiệp hợp tác (hầu hết là công tư hợp doanh, hình thức cao của chủ nghĩa tư bản nhà nước), xóa khỏi giai cấp tư sản, tái tạo nhà tư sản thành người lao động.
- ^ a b c Lê Xuân Khoa. Việt Nam, 1945-1995 Tập I Bethesda, MD: Tiên Rồng, 2004. tr 523-525.
- ^ Ninh, Kim NB. A World Transformed, The Politics of Culture in Revolutionary Vietnam, 1945-1965. Ann Arbor, MI: The University of Michigan Press, 2002. 144-148.
- ^ a b Catino, Martin Scott. The Aggressors: Ho Chi Minh, North Vietnam & the Communist Bloc. Indianapolis, IN: Dog Ear Publishing, 2010. tr 87, 90-91
- ^ Prados, John. The Blood Road: The Ho Chi Minh Trail and the Vietnam War, page 15, Tp New York: John Wiley and Sons, 1998.
- ^ NGHỊ QUYẾT CỦA QUỐC HỘI NƯỚC Việt Nam DÂN CHỦ CỘNG HOÀ NGÀY 20 THÁNG 9 NĂM 1955 ĐỐI VỚI BÁO CÁO CHUNG CỦA CHÍNH PHỦ
- ^ Tucker, Spencer C. (2000). Encyclopedia of the Vietnam War. ABC-CLIO. tr.366. ISBN1-57607-040-0 Kiểm tra giá trị |isbn=: giá trị tổng kiểm (trợ giúp).
- ^ Karnow, Stanley (1997). Vietnam: A history. Penguin Books. tr.239. ISBN0-670-84218-4.
- ^ Kinh tế miền Nam VN trước và sau 1975, phỏng vấn Chuyên Viên Lịch sử kinh tế tài chính – giáo sư Đặng Phong, BBC 02/04/2005
- ^ Mark Moyar, Triumph Forsaken: The Vietnam War, 1954-1965, tr. 72-73, Cambridge University Press, 2006, tải về
- ^ Lê Xuân Khoa. Việt Nam 1945-1995, Tập I. Bethesda, MD: Tiên Rồng, 2004. Trang 444.
- ^ Neel Sheehan, A Bright Shining Lie, Random House, 1988, tr. 183
- ^ Gabriel Kolko, Anatomy of a War; Vietnam, the United States, and the Modern Historical Experience, tr 125, The New Press (1985)
- ^ Robert L.Sanson, The economics of insurgeney in the Mekong Delta of Vietnam, MIT Press, Cambridge. Mass. 1970. page 61
- ^ Marilyn Young, The Vietnam Wars: 19451990 (Tp New York: Harper Perennial, 1991), p.. 76 and p.. 104.
- ^ Why Vietnam, Archimedes L.A Patti, Nhà xuất bản Thành Phố Thành Phố Đà Nẵng, 2008, trang 735-736
- ^ Pentagon Papers, Evolution of the War. U.S. and France’s Withdrawal from Vietnam, 1954-56, The U.S. National Archives and Records Administration, page 5-6 available trực tuyến Lưu trữ 2012-04-05 tại Wayback Machine
- ^ Pentagon Papers, Evolution of the War. U.S. and France’s Withdrawal from Vietnam, 1954-56, The U.S. National Archives and Records Administration, trang IV-V available trực tuyến Lưu trữ 2012-04-05 tại Wayback Machine
- ^ Why Vietnam, Archimedes L.A Patti, Nhà xuất bản Thành Phố Thành Phố Đà Nẵng, 2008, trang 737
- ^ Báo Nhân dân, số 317, ngày 12-1-1955
- ^ a b c Nguồn gốc, nguyên nhân và bài học kinh nghiệm tay nghề trong trận chiến tranh Việt Nam, Biên bản Quốc hội Mỹ, tài liệu tàng trữ tại Ban tổng kết kế hoạch – Bộ Quốc phòng, 1973
- ^ Quân khu 8 ba mươi năm kháng chiến (1945 – 1975), chương 4: Đấu tranh chính trị, giữ gìn lực lượng khởi nghĩa từng phần, tiến tới Đồng Khởi (20-7-1955 đến thời gian ở thời gian cuối năm 1959), trang 321, Đảng uỷ – Bộ tư lệnh quân khu 9, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, 1998
- ^ Robert K. Brigham, Battlefield Vietnam: A Brief History, 6-9-2007
- ^ Đấu tranh đòi địch thi hành Hiệp định Genève; Giữ gìn, tăng trưởng lực lượng cách mạng; Phong trào Đồng Khởi (7/1954 – 3/1961) Lưu trữ 2014-03-06 tại Wayback Machine, Trang thông tin điện tử tỉnh Tiền Giang
- ^ WHERE THE DOMINO FELL – American and Vietnam, 1945-1995. James S. Olson & Randy Roberts. Brandywine Press, Tp New York, 1999. Trang 98.
- ^ “Quốc sách ấp kế hoạch” – một thành phầm chính trị thâm độc (Nguyễn Đắc Xuân)
- ^ Sáu tháng pháp nạn 1963, Chương 1, Vũ Văn Mẫu, Giao Điểm, 2003
- ^ Nghị quyết của Bộ Chính trị ngày 8, 9 và 12 tháng 6 năm 1956
- ^ Trần Quang Khôi và nỗi niềm trong trại cải huấn, Bùi Vũ Minh, Báo điện tử Quân đội nhân dân
- ^ Vũ Văn Mẫu. Sáu Tháng Pháp Nạn. Nhà xuất bản Giao Điểm, 2003, trang 31.
- ^ George C. Herring. Cuộc chiến dài ngày giữa nước Mỹ và Việt Nam 1950 – 1975. Nhà xuất bản Công an nhân dân. Tp Hà Nội Thủ Đô. 2004. trang 65 (bản tiếng Việt do Phạm Ngọc Thạch dịch)
- ^ Vietnam: The Valor and the Sorrow” by Thomas D. Boettcher, Little Brown & Company, Boston 1985, p..150
- ^ a b c d e Quân khu 8 ba mươi năm kháng chiến (1945 – 1975), chương 4: Đấu tranh chính trị, giữ gìn lực lượng khởi nghĩa từng phần, tiến tới Đồng Khởi (20-7-1955 đến thời gian ở thời gian cuối năm 1959), Đảng uỷ – Bộ tư lệnh quân khu 9, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, 1998, trang 276-332
- ^ Chỉ riêng Quân khu 8 đã để lại số vũ khí đủ trang bị cho 3 tiểu đoàn. Trong chiến dịch chống cộng, cơ quan ban ngành thường trực Việt Nam Cộng hoà đã phát hiện 707 hầm chứa vũ khí, thu giữ 119.954 vũ khí và 75 tấn tài liệu.
- ^ Quân khu 8 ba mươi năm kháng chiến (1945 – 1975), chương 4: Đấu tranh chính trị, giữ gìn lực lượng khởi nghĩa từng phần, tiến tới Đồng Khởi (20-7-1955 đến thời gian ở thời gian cuối năm 1959), trang 285, Đảng uỷ – Bộ tư lệnh quân khu 9, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, 1998
- ^ Quân khu 8 ba mươi năm kháng chiến (1945 – 1975), chương 4: Đấu tranh chính trị, giữ gìn lực lượng khởi nghĩa từng phần, tiến tới Đồng Khởi (20-7-1955 đến thời gian ở thời gian cuối năm 1959), trang 303-304, Đảng uỷ – Bộ tư lệnh quân khu 9, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, 1998
- ^ Quân khu 8 ba mươi năm kháng chiến (1945 – 1975), chương 4: Đấu tranh chính trị, giữ gìn lực lượng khởi nghĩa từng phần, tiến tới Đồng Khởi (20-7-1955 đến thời gian ở thời gian cuối năm 1959), trang 308, 313, Đảng uỷ – Bộ tư lệnh quân khu 9, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, 1998
- ^ Where Have All the Flowers Gone. Google Books. Truy cập 4 tháng 10 năm 2015.
- ^ Điện ngày 6 tháng 7 năm 1956 về tình hình, trách nhiệm và công tác thao tác miền Nam(*) (Nghị quyết của Bộ Chính trị ngày 8, 9 và 12 tháng 6 năm 1956), Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam. Bản gốc tàng trữ ngày 8 tháng 8 năm 2014. Truy cập ngày 2 tháng 1 năm trước đó đó.
- ^ Tuyển tập Lê Duẩn, tập 1 (1950 – 1975), Đề cương cách mạng miền Nam, Lê Duẩn, Nhà xuất bản. Sự thật, Tp Hà Nội Thủ Đô, 1987, tr. 75 – 122. Bản gốc tàng trữ ngày 14 tháng 7 năm 2014. Truy cập ngày 20 tháng 8 năm 2011.
- ^ Nam bộ những ngày hào hùng – Kỳ 3: Chuyển hướng kế hoạch, Báo Tuổi trẻ
- ^ Trận đánh thứ nhất được ghi nhận trình làng ở Ngã Năm vào năm 1957 với Lever trung đội.
- ^ Quân khu 8 ba mươi năm kháng chiến (1945 – 1975), chương 4: Đấu tranh chính trị, giữ gìn lực lượng khởi nghĩa từng phần, tiến tới Đồng Khởi (20-7-1955 đến thời gian ở thời gian cuối năm 1959), trang 311-318, Đảng uỷ – Bộ tư lệnh quân khu 9, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, 1998
- ^ Cuộc đồng khởi kỳ diệu ở miền Nam Việt Nam, 1959-1960, Lê Hồng Lĩnh, Nhà xuất bản Thành Phố Thành Phố Đà Nẵng, 2006
- ^ Quân khu 8 ba mươi năm kháng chiến (1945 – 1975), chương 4: Đấu tranh chính trị, giữ gìn lực lượng khởi nghĩa từng phần, tiến tới Đồng Khởi (20-7-1955 đến thời gian ở thời gian cuối năm 1959), trang 319-321, Đảng uỷ – Bộ tư lệnh quân khu 9, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, 1998
- ^ Quân khu 8 ba mươi năm kháng chiến (1945 – 1975), chương 4: Đấu tranh chính trị, giữ gìn lực lượng khởi nghĩa từng phần, tiến tới Đồng Khởi (20-7-1955 đến thời gian ở thời gian cuối năm 1959), trang 326, Đảng uỷ – Bộ tư lệnh quân khu 9, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, 1998
- ^ Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 15 (mở rộng) về tăng cường đoàn kết, nhất quyết đấu tranh giữ vững hoà bình, thực thi thống nhất nước nhà. Bản gốc tàng trữ ngày 19 tháng 1 thời gian năm 2012. Truy cập ngày 23 tháng 12 năm 2011.
- ^ “Nước Việt Nam là một, dân tộc bản địa Việt Nam là một!”, Báo Đắk Nông, 03/09/2014
- ^ LỰC LƯỢNG VŨ TRANG CÁCH MẠNG MIỀN NAM TRONG TIẾN TÌNH CHUYỂN HƯỚNG CHỈ ĐẠO CÁCH MẠNG CỦA ĐẢNG Ở THỜI ĐIỂM BẢN LỀ LỊCH SỬ PGS.TS Nguyễn Đình Lê đăng trên web Đại học Quốc gia Tp Hà Nội Thủ Đô
- ^ Quân khu 8 ba mươi năm kháng chiến (1945 – 1975), chương 4: Đấu tranh chính trị, giữ gìn lực lượng khởi nghĩa từng phần, tiến tới Đồng Khởi (20-7-1955 đến thời gian ở thời gian cuối năm 1959), trang 326-327, Đảng uỷ – Bộ tư lệnh quân khu 9, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, 1998
- ^ Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ ba của Đảng Lao động Việt Nam, phần Niên biểu toàn khoá URL đã dẫn ở phía trên
- ^ Ford, Harold P., Calling the Sino-Soviet Split, Studies in Intelligence, Winter 1998-99
- ^ Edward Teller (1908 – 2003) cha đẻ bom nguyên tử Vietsciences truy vấn ngày 6-9-2007
- ^ a b Những nguồn chi viện lớn cho cách mạng Việt Nam Lưu trữ 2005-04-15 tại Wayback Machine, VietNamNet truy vấn ngày 6-9-2007
- ^ Ford, Harold P., “Calling the Sino-Soviet Split”, Studies in Intelligence, Winter 1998-99.
- ^ Chang Jung và Jon Halliday. Mao: The Unknown Story. Tp New York: Alfred A. Knopf, 2005.
- ^ a b Jian Chen. Maos China & the Cold War. Chapel Hill, NC: The University of North Carolina Press, 2001
- ^ Liên Bang Xô Viết và trận chiến tranh Việt Nam. Ilya V.Gaiduk. Nhà xuất bản Công an Nhân dân 1998. Chương XI: Kẻ thắng lợi duy nhất. Trích: Khôn khéo vận dụng giữa trung Quốc và Liên Xô, Tp Hà Nội Thủ Đô đã giữ được vị trí độc lập trong những tiềm năng chính trị… Các nhà lãnh đạo Mỹ không thể hiểu được tại sao Liên Xô, một nước đã viện trợ đủ thứ về kinh tế tài chính và quân sự chiến lược cho Việt Nam dân chủ cộng hoà, lại không thể sử dụng sự giúp sức này như thể một động lực thuyết phục Tp Hà Nội Thủ Đô từ bỏ những kế hoạch riêng với miền Nam của tớ để rồi đồng ý đi tới một sự thương lượng.
- ^ Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ ba của Đảng Lao động Việt Nam, phần Niên biểu toàn khoá Website Đảng Cộng sản Việt Nam, truy vấn ngày 6-8-2007
- ^ Giai đoạn 1955-1975: Xây dựng CNXH và Đấu tranh thống nhất giang sơn Nội dung chủ trương thành tựu 16/08/2010 16:50:00
- ^ Gibbons, William Conrad: The U.S. Government and the Vietnam War; Executive and Legislative Roles and Relationships
- ^ MIỀN NAM CHỐNG CHIẾN TRANH ĐƠN PHƯƠNG CỦA MĨ DIỆM (1954 1960). Bản gốc tàng trữ ngày 22 tháng 3 năm 2022. Truy cập ngày 21 tháng 3 năm 2022.
- ^ Chuyển hướng cách mạng miền Nam, đấu tranh chính trị phối hợp đấu tranh quân sự chiến lược
- ^ Catino, Martin. The Aggressors, Ho Chi Minh, North Vietnam & the Communist Bloc. Indianapolis, IN: Dog Ear Publishing, 2010. tr 112-115.
- ^ Trung đoàn Bình Giã, Tuoitre.com.vn 6-9-2007
- ^ Live interview by John Bartlow Martin. Was Kennedy Planning to Pull out of Vietnam? Tp New York, NY. John F. Kennedy Library, 1964, Tape V, Reel 1
- ^ Vụ Ám Sát Ngô Đình Diệm Và J.F.Kennedy. Bradley S. O’Leary & Edward Lee. Mục Lời tác giả
- ^ Howard Jones, Death of a Generation: How the assassinations of Diem and JFK prolonged the Vietnam War, Nhà Xuất Bản Ðại Học Oxford, London, 2003
- ^ Vụ xử bắn “em trai tổng thống” ở khám Chí Hòa, Nguyễn Như Phong, PetroTimes, 18/06/2013
- ^ The Assassination of Ngo Dinh Diem. History Net: Where History Comes Alive – World & US History Online. Truy cập 17 tháng 2 năm 2015.
- ^ a b Hồ sơ mới giải mật: CIA và nhà họ Ngô (kỳ 3) – Phần 3 trong bài lược dịch của Trương Hùng (ANTG) từ “CIA and the House of Ngo” (CIA và nhà họ Ngô) là một trong 6 quyển sách của nhà sử học Thomas L. Ahern Jr (cựu điệp viên CIA từng nhiều năm hoạt động và sinh hoạt giải trí tại mặt trận miền Nam Việt Nam) về những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt bí mật của Cục Tình báo TW Mỹ (CIA) tại Việt Nam, Lào, Campuchia trong trận chiến tranh Việt Nam.
- ^ B. Diễm and D. Chanoff, In the Jaws of History, p.. 100, Indiana University Press (ngày 22 tháng 6 năm 1999)
- ^ B. Diễm and D. Chanoff, In the Jaws of History, p.. 101, Indiana University Press (ngày 22 tháng 6 năm 1999)
- ^ B. Diễm and D. Chanoff, In the Jaws of History, p.. 102,, Indiana University Press (ngày 22 tháng 6 năm 1999)
- ^ The Assassination of Ngo Dinh Diem, Peter Kross, The HistoryNet.com, October 2004, trích: “On October 3, however, Conein made contact with General Minh, who told him that a new coup was in the offing and asked for American tư vấn if it succeeded. In their discussion Minh revealed that the plan included the assassinations of both Diem and Nhu.”
- ^ a b Vietnam: The Ten Thousand Day War, Episode 5: Assassination, Michael Maclear, CBC Television, 1980
- ^ a b The Assassination of Ngo Dinh Diem, Peter Kross, The HistoryNet.com, October 2004, trích: “In Saigon, Conein met secretly with General Don, one of the coup plotters, telling him that the United States was opposed to any assassinations. The general responded, All right, you don’t like it, we won’t talk about it anymore.”
- ^ Sự thật về thay máu chính quyền năm 1963, BÙI CƯỜNG, Nguyệt san Pháp Luật TP.Hồ Chí Minh, trích “Lúc 4 giờ 20 phút chiều ngày 29-10-1963 tại White House, Tổng thống Kennedy triệu tập một cuộc họp đặc biệt quan trọng gồm 15 vị cố vấn ngoại giao cao cấp và Chuyên Viên bảo mật thông tin an ninh vương quốc. Số phận của Ngô Đình Diệm được định đoạt tại cuộc họp này. Biên bản tài liệu ghi âm đã cho toàn bộ chúng ta biết ý kiến riêng với cuộc thay máu chính quyền sẽ tiến hành của những đại biểu dự cuộc họp là bất nhất. Nhưng thật lạ lùng là trong cuộc họp chẳng ai yêu cầu bỏ phiếu biểu quyết và cũng chẳng ai thảo luận một cách khối mạng lưới hệ thống về hậu quả do cuộc thay máu chính quyền hoàn toàn có thể mang lại.
Ngay cả Tổng thống Kennedy cũng không dữ thế chủ động nghe ý kiến của người phản đối, chỉ buông xuôi bằng câu “Thôi cứ để Lodge và những tập sự của ông ta tùy cơ ứng biến, tới khi đó mọi việc sẽ rõ!”.” - ^ Memorandum of Conference with the President, ngày 29 tháng 10 năm 1963, 4:20 PM, Source: JFKL: JFKP: National Security File, Meetings & Memoranda series, box 317, thư mục: Meetings on Vietnam, 10/29/63
- ^ Ngo Dinh Diem: Biography Lưu trữ 2007-04-02 tại Wayback Machine, Spartacus Educational, trích: “Lucien Conein, a CIA operative, provided a group of South Vietnamese generals with $40,000 to carry out the coup with the promise that US forces would make no attempt to protect Diem.”
- ^ The Assassination of Ngo Dinh Diem, Peter Kross, The HistoryNet.com, October 2004, “November 2, Diem finally called General Don and offered to surrender if his party received safe passage out of the country. Don agreed to the terms, but Diem did not inform Don of his whereabouts.
Diem and Nhu had escaped through a secret tunnel under the presidential palace and had made their way to Cholon, the Chinese district of Saigon. In circumstances that are still unclear today, Diem and Nhu were tracked down and taken into custody by forces loyal to the plotters. A little while later Diem and Nhu were killed inside an armored personnel carrier while they were being transported to the joint general staff headquarters building.” - ^ McNamara, In Retrospect, Random House, 1995. tr. 203, 204.
Trong 3 phương án mà McNamara đề xuất kiến nghị: (1) rút quân, (2) không thay đổi mức độ can thiệp rồi ở đầu cuối cũng tiếp tục phải rút quân, và (3) mở rộng can thiệp quân sự chiến lược theo đề xuất kiến nghị của Westmoreland, Tổng thống Johnson đã chọn phương án 3 - ^ Huế – những tháng ngày sục sôi – Kỳ 7: Phá hội thảo chiến lược “Bắc tiến”, NGUYỄN ĐẮC XUÂN, Tuổi Trẻ trực tuyến, 11/01/2012
- ^ Ngô Đình Diệm và trận chiến kiến quốc, Văn Cầm Hải, BBC trực tuyến, 1 tháng 11 năm trước đó đó
- ^ Gặp lại cựu Phó Tổng thống Nguyễn Cao Kỳ, BBC trực tuyến, 24 tháng 2 năm 2006
- ^ Giô-dép A Am-tơ, Lời Phán quyết về VN, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, 1985, tr. 81 – 83
- ^ Michael Macclear, The Ten Thousand Day War: Vietnam, 1945-1975 (Tp New York: St.Martin’s, 1981), pp.130-133
Dẫn lại tại Lockard, 237, trích “Held in contempt by the Americans they served, they remained primarily verhicles for ratifying, if not always carying out, American directives. They rarely initiated major policies; indeed, they were not consulted on the US decision to commit massive ground forces in 1965.” - ^ Legal Memorandum Prepared by Leonard C. Meeker, State Department Legal Advisor, for Submission to the Senate Committee on Foreign Relations, ngày 4 tháng 3 năm 1966, “The Legality of United States Participation in the Defense of Viet-Nam”; Department of State Bulletin, ngày 28 tháng 3 năm 1966, pp. 15-16
- ^ US Marines in Vietnam. The landing and the buildup”. 1965. J. Sulimson & C.M. Johnson, 1978, trang xii-xiii, 3-10.
- ^ Gọng kềm lịch sử”, Bùi Diễm. Phần 17- Sự can thiệp của Mỹ
- ^ Tập tài liệu Lầu Năm Góc, Airforce Magazine
- ^ LBJ tape ‘confirms Vietnam war error’, Martin Fletcher, The Times, Nov 7th, 2001
- ^ Bí mật vở kịch Sự kiện Vịnh Bắc Bộ ở Biển Đông 50 năm trước đó
- ^ Ellsberg, Daniel, Secrets: A Memoir of Vietnam and the Pentagon Papers, Tp New York: Viking, 2002
- ^ Viên phi công Mỹ bị bắn rơi thứ nhất ở miền Bắc Lưu trữ 2007-09-11 tại Wayback Machine, VietNamNet
- ^ a b c North Vietnam and Peoples Republic of China sign aid agreement, www.history.com
- ^ SỰ THẬT VỀ QUAN HỆ VIỆT NAM & TRUNG QUỐC TRONG 30 NĂM QUA. Nhà Xuất Bản Sự Thật 1986. PHẦN THỨ BA: TRUNG QUỐC VỚI CUỘC ĐẤU TRANH CỦA NHÂN DÂN VIỆT NAM ĐỂ GIẢI PHÒNG MIỀN NAM, THỐNG NHẤT NƯỚC NHÀ (1954-1975). II -THỜI KỲ 1965-1969: LÀM YẾU VÀ KÉO DÀI CUỘC KHÁNG CHIẾN CỦA NHÂN DÂN VIỆT NAM
- ^ Tiết lộ của đặc nhiệm Liên Xô tham chiến ở Việt Nam, Báo điện tử Tiền Phong, ngày 30 tháng 07 năm trước đó đó
- ^ Hồi ký một thằng hèn, trang 85-122, Nhạc sĩ Tô Hải, Nhà xuất bản Tiếng Quê Hương, năm 2009
- ^ Hồ Chí Minh toàn tập (tập 10), trang 46, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, năm 2000. Trích: Việt Nam ta – Dưới chính sách đen tối của Mỹ – Diệm, tình hình miền Nam tiêu điều ra làm sao, bà con ta đã rõ. ở đây tôi chỉ nhắc lại một số trong những lượng do báo chí Sài Gòn nêu ra: “Sài Gòn có một.219.000 người, trong số đó 810.000 người không còn lương cố định và thắt chặt”, nghĩa là thường xuyên không còn công ăn việc làm, phải sống vất vơ vất vưởng.
- ^ Hồ Chí Minh toàn tập (tập 11), trang 113,116,124,144,145,174,182,199,221,290,291,294,295…, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, năm 2000. Trích dẫn từ cuộc phỏng vấn của nhà báo William Bớc sét-Phóng viên Tuần báo Mỹ “Người bảo vệ Dân tộc”
- ^ Phóng sự phỏng vấn Chủ tịch Hồ Chí Minh, đài ORTF ngày 5-6-1964
- ^ 30. The Americans (bằng tiếng Anh). and many other. McDougal Littell. 2009. tr.945. Đã bỏ qua tham số không rõ |coauthors= (gợi ý |author=) (trợ giúp)Quản lý CS1: khác (link)
- ^ Thayer, Thomas. War Without Fronts. Boulder, CA: Westview Press, 1985. tr 51
- ^ Woodruff, Mark. Unheralded Victory. Arlington, VA: Vandamere Press, 1999. tr 53-55
- ^ Trần Văn Giàu, Miền Nam giữ vững thành đồng, tập 4 Nhà xuất bản Khoa học xã hội, Tp Hà Nội Thủ Đô 1966
- ^ Trần Văn Giàu, Miền Nam giữ vững thành đồng, tập 5, Nhà xuất bản Khoa học xã hội, Tp Hà Nội Thủ Đô 1978, tr.201
- ^ a b Không thể chuộc lỗi (Failure to Atone). Bác sĩ quân y Mỹ Allen Hassan. Nhà xuất bản trẻ 2012
- ^ Viện sử học, Việt Nam những sự kiện lịch sử 1945-1975, Nhà xuất bản Giáo dục đào tạo và giảng dạy, 2006, trang 317.
- ^ a b Modern History Sourcebook: President Lyndon Johnson and Ho Chi Minh – Letter Exchange, 1967
- ^ A Lost Chance for Peace in Vietnam, Robert K. Brigham, JUNE 16, 2022, The Newyork Times
- ^ a b c d Vũ Dương Ninh (chủ biên), Sách giáo khoa Lịch sử Việt Nam 12, Chương “Tình hình cách mạng Miền Nam Việt Nam quy trình 1968-1972”, Nhà xuất bản Giáo dục đào tạo và giảng dạy 2005
- ^ Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968- Một mốc son có ý nghĩa chính trị và quân sự chiến lược to lớn, Phạm Thị Nhung, Tạp chí Xây dựng Đảng
- ^ Ở Tp Hà Nội Thủ Đô ‘không còn sự giống hệt về Mậu Thân’, 19 tháng 2 năm 2022, BBC Tiếng Việt
- ^ Bác Hồ với tết Mậu Thân năm ấy
- ^ Đình Ngân (tổng hợp theo Tp New York Times) (5 tháng 10 năm trước đó đó). Đại tướng Võ Nguyên Giáp – người thức thời. Báo điện tử Vietnamnet.
- ^ VietNamNet. VietNamNet. Truy cập 17 tháng 2 năm 2015.
- ^ a b c d Arnold, James R. The Tet Offensive 1968. Tp New York: Praeger Publishers, 1990. ISBN 0-275-98452-4.
- ^ Sự kiện Tết Mậu Thân 1968 theo nhìn nhận của người Mỹ và người quốc tế – Báo Đồng Nai điện tử
- ^ Wilbanks, James H. The Tet Offensive: A Concise History. Tp New York: Columbia University Press, 2006
- ^ a b Những hiểu nhầm của người Mỹ về Tết Mậu Thân, Edwin Moise, BBC Tiếng Việt
- ^ Kết luận của Bộ Chính trị họp ngày 23-4-1994, số 215 – BBK/BCT
- ^ a b c d e Oberdorfer, Don, Tet!: The Turning Point in the Vietnam War. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1971. ISBN 0-8018-6703-7
- ^ Thông báo của Bộ tư lệnh Mặt trận B5 ngày 11 tháng 7 năm 1968, dẫn theo Sư đoàn Quân tiên phong, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, Tp Hà Nội Thủ Đô 1979, tr. 111
- ^ http://baodaklak.vn/channel/3721/201307/ky-niem-45-nam-chien-thang-khe-sanh-9-7-1968-9-7-2013-mot-moc-son-choi-ngoi-ve-chu-nghia-anh-hung-cach-mang-2251932/
- ^ Nigel Cawthorne, Chiến tranh Việt Nam – Được và Mất, trang 352, Nhà xuất bản Thành Phố Thành Phố Đà Nẵng
- ^ a b Vietnam: Policy and Prospects, 1970 – HEARINGS BEFORE THE COMMITTEE ON FOREIGN RELATIONS UNITED STATES SENATE NINETY-FIRST CONGRESS SECOND SESSION ON CIVIL OPERATIONS AND RURAL DEVELOPMENT SUPPORT PROGRAM (pages 5-6)
- ^ McCoy, Alfred W. (2006). A question of torture: CIA interrogation, from the Cold War to the War on Terror. Macmillan. tr.68. ISBN978-0-8050-8041-4.
- ^ Hersh, Seymour (ngày 15 tháng 12 năm 2003). Moving Targets. The New Yorker. Truy cập ngày 20 tháng 11 năm trước đó đó.
- ^ Thư vào Nam, Lê Duẩn, trang 325, 326, 327, 336, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, 2005
- ^ Thư vào Nam, Lê Duẩn, trang 331, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, 2005
- ^ Review by Major General Nguyen Van Hieu of the Anti-Corruption Work of the Vice-Presidency, Department of State, Airgram A042, date: ngày 5 tháng 3 năm 1973.
- ^ Tường Trình Kết Quả Điều Tra QTKQĐ,Thiếu tướng Nguyễn Văn Hiếu, Phụ Tá Đặc Biệt Phó Tổng thống, và Tổng Thư ký Ủy ban Điều Tra Đặc Biệt Trên Truyền hình Ngày 14 Tháng 7 Năm 1972 Bản Tường Trình Kết Quả Điều Tra QTKQĐ
- ^ Punishment Measures Implemented in SMASF case, Department of State, Airgram A-198, date ngày 27 tháng 10 năm 1972: The seven colonelsBui Quy Cao, Do tung, Phan Dang Han, Nguyen Manh Dinh, Tran Van Kha, Nguyen Van Sang, and Tran Quy Minhrecently completed the first phase of the punishment: 60 days of confinement (suspended).
- ^ Cable of SECSTATE WASHDC, R 092257Z APR 75, SUBJECT: APRIL 9 EA PRESS SUMARY
- ^ Andrew A. Wiest, The Vietnam War, 1956-1975, 2002, Osprey Publishing, tr.80
- ^ a b c Liên bang Xô Viết và trận chiến tranh Việt Nam-Chương 10:Giữa sự hòa hoãn và Việt Nam-Ilya V. Gaiduk
- ^ George Herring, America’s Longest War – the United States and Vietnam 1950-1975, tr. 244
- ^ Tài liệu Nha chính trị Âu châu của Bộ Ngoại giao Việt Nam Cộng hòa số 109 ngày 28-04-1971
- ^ Clashes: Air Combat Over North Vietnam, 1965-1972, Marshall L. Michell III, Naval Institute Press, ISBN/SKU: 9781591145196, page 271, trích “Linebacker II was completely different from the interdiction policy of Rolling Thunder and Linerbacker I; Linerbacker II would be a sustained maximum effort to destroy all major target complexes in the Hanoi and Haiphong areas. This could be done by Phantoms, even with LGBs; it required a massive application of force, which could only be exerted by B-52 strikes. Linebacker II also involved the removal of many of the restrictions surrounding the previous operations over North Vietnam, except an atempt to “minimize the danger to civillian population to the extent feasible without compromising effectiveness” and to “avoid known POW compounds, hospitals and religious structures.”
- ^ Điện Biên Phủ trên không, 35 năm ôn lại – Báo điện tử Đảng cộng sản Việt Nam. Bản gốc tàng trữ ngày 2 tháng 2 năm 2014. Truy cập ngày 30 tháng 1 năm 2014.
- ^ 45 năm Hội đàm Paris: Từ tầm nhìn De Gaulle tới những kênh ngầm, Vietnamnet, 25/01/2022
- ^ Biên bản cuộc họp khoáng đại thứ tư về hòa bình của Việt Nam tại Paris ngày 13-12-1969
- ^ Tài liệu Nha chính trị Âu Phi, Bộ Ngoại giao Việt Nam Cộng hòa về Hội đàm Paris số 14
- ^ Phim tài liệu “The Vietnam war”. PBS, 2022. Tập 9
- ^ Hòa hợp – hòa giải cần hai con mắt mới, Nguyễn Khắc Huỳnh, Báo Thanh Niên, 3/11/2014
- ^ 25/4/1976 – Ngày Tổng tuyển cử bầu Quốc hội của nước Việt Nam thống nhất. Bản gốc tàng trữ ngày 25 tháng bốn năm 2022. Truy cập ngày 28 tháng 1 năm 2022.
- ^ Ký ức Việt Nam: Tổng tuyển cử quốc hội năm 1976 – Video đã phát trên | VTV.VN
- ^ Kết quả tổng tuyển cử 1976 quyết định hành động con phố thống nhất giang sơn | VTV.VN
- ^ Cuộc chiến Việt Nam qua những băng ghi âm tại White House – Tổng thống Richard Nixon.
- ^ a b c Tại sao trận chiến Việt Nam kết thúc năm 1975?, Báo điện tử Kiến thức – Liên hiệp những Hội Khoa học Kỹ thuật Việt Nam
- ^ Vài nét về sự việc phá hoại Hiệp định Paris của cơ quan ban ngành thường trực Sài Gòn Bài 2 | Việt Nam
- ^ DIPLOMATIC ACADEMY OF VIETNAM – Số 33 – Đấu tranh ngoại giao, góp thêm phần giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất giang sơn. Bản gốc tàng trữ ngày 31 tháng 3 năm 2022. Truy cập ngày 27 tháng 1 năm 2022.
- ^ a b 30 phút ở đầu cuối trong đời Tổng thống của Dương Văn Minh ra sao?
- ^ Đánh giá về nội những Dương Văn Minh | Văn hóa | Báo Thanh Niên
- ^ Báo Vietnam Courier số ngày 13 tháng 06, năm 1973
- ^ Vientiane Ceasefire Agreement | UN Peacemaker
- ^ Isaacs, Arnold; Hardy, Gordon (1988). Pawns of War: Cambodia and Laos. Boston: Boston Publishing Company. ISBN 0-939526-24-7, p.. 107& p.. 111
- ^ a b Sau ngày 27/1/1973 và chủ trương 4 không của ông Thiệu, Ngô Vĩnh Long, 27/01/2022, Vietnamnet
- ^ Vài nét về sự việc phá hoại Hiệp định Paris của cơ quan ban ngành thường trực Sài Gòn – Quân. Quân đội Nhân dân. Truy cập 4 tháng 10 năm 2015.
- ^ Kỳ 46: Cuộc lấn chiếm và vẽ cờ sau hiệp định Paris. Một Thế giới. Bản gốc tàng trữ ngày 7 tháng 3 năm 2022. Truy cập 19 tháng bốn năm 2015.
- ^ a b c d Sự đầu hàng vô Đk đã đặt dấu chấm hết, 29/01/2022, Tuần Việt Nam
- ^ Sự thất hứa của Mỹ sau Hiệp định Paris 1973. Kienthuc.net.vn. Truy cập 4 tháng 10 năm 2015.
- ^ a b Hiệp định Paris khiến VNCH sụp đổ. BBC. ngày 15 tháng bốn năm 2014.
- ^ Diễn văn từ chức của tổng thống Thiệu qua hồ sơ số 3791-FONT PTTg Lưu trữ 2022-01-15 tại Wayback Machine, Báo Một toàn thế giới, 24/07/2015, trích “Là họ chỉ nói ở Đông Dương, chỉ có 3 vương quốc là Cao Miên, Ai Lao và Việt Nam. Tôi nói ngoại trưởng Kissinger, Việt Nam nào? Việt Nam của Sài Gòn hay Việt Nam của Tp Hà Nội Thủ Đô? Nếu mà ông đồng ý bản văn này là ông đồng ý cái Việt Nam của Tp Hà Nội Thủ Đô () Tôi khước từ. Tôi muốn trở về nguyên thủy hiệp định Genève là có hai vương quốc Việt Nam, hai cơ quan ban ngành thường trực Tp Hà Nội Thủ Đô và Sài Gòn, tôi kêu họ là Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, họ phải kêu tôi là Việt Nam Cộng hòa không xâm phạm lẫn nhau, lấy vĩ tuyến 17 và lấy hiệp định Genève làm cơ bản, chờ đón ngày thống nhất bằng phương tiện đi lại hòa bình và dân chủ, dù cho ngày đó không biết là ngày nào. Tôi bác cái chuyện đó. Tôi nói trở về hai miền Nam Bắc, hai vương quốc riêng không liên quan gì đến nhau hoàn toàn có thể vô Liên Hợp Quốc, giữ cái vĩ tuyến 17, giữ vùng phi quân sự chiến lược chờ ngày thống nhất.”
- ^ Ai phá vỡ Hiệp định Paris 1973?, 17/01/2013, Tuần Việt Nam
- ^ China’s Policy Towards Territorial Disputes: The Case of the South China Sea… – Chi-kin Lo – Google Books
- ^ Từ thắng lợi Thượng Đức đến đại thắng mùa Xuân – Báo Quảng Nam Online
- ^ DIPLOMATIC ACADEMY OF VIETNAM – Số 33 – Đấu tranh ngoại giao, góp thêm phần giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất giang sơn. Bản gốc tàng trữ ngày 13 tháng 10 năm 2022. Truy cập ngày 28 tháng 1 năm 2022.
- ^ Sau Hiệp định Paris, Liên Xô và Trung Quốc giảm viện trợ về vũ khí tiến công hạng nặng và không khuyến khích Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam đánh lớn. Nguồn: Báo Quân đội Nhân dân, Những nguồn chi viện lớn cho cách mạng Việt Nam Lưu trữ 2005-04-15 tại Wayback Machine.
- ^ QPVN – Trừng trị Bóng ma trên đỉnh Trường Sơn – Phần 2
- ^ Hệ thống đường ống xăng dầu của quân đội nhân dân Việt Nam (1968-1975) 2002 LUẬN ÁN TIẾN SĨ – Cơ sở tài liệu toàn văn
- ^ https://vov.vn/blog/chinh-nghia-khong-thuoc-ve-che-do-viet-nam-cong-hoa-396862.vov
- ^ a b ĐỀ CƯƠNG BÁO CÁO CỦA BỘ QUỐC PHÒNG VỀ TÌNH HÌNH VÀ NHIỆM VỤ QUÂN SỰ, VĂN KIỆN QUỐC HỘI TOÀN TẬP TẬP IV 1971 – 1976, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, 2008
- ^ Vietnam War Time Table
- ^ https://www.fordlibrarymuseum.gov/library/document/0310/nssm213.pdf
- ^ Trích sách “Inventing Vietnam: The United States and State Building, 1954-1968” (Nhà xuất bản [[Đại học Cambridge]], 2008). Bản gốc tàng trữ ngày 31 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 20 tháng bốn năm 2022.
- ^ Khi liên minh tháo chạy, Nguyễn Tiến Hưng, Lời nói đầu, Nhà xuất bản Hứa Chấn Minh, năm 2005
- ^ Hồ sơ về Tướng Dương Văn Minh đăng trên website của Hội Nhà Văn Việt Nam [3][liên kết hỏng]
- ^ Cựu phóng viên báo chí AP kể thời khắc Dương Văn Minh đầu hàng, Trang tin điện tử Ban Quản lý Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngày 12 tháng bốn năm trước đó đó
- ^ Trung tá Bùi Tùng không phải là người bắt giữ Dương Văn Minh, báo điện tử Tiền Phong, ngày 18 tháng 01 năm 2006
- ^ Dương Văn Minh qua con mắt thuộc cấp Lưu trữ 2013-11-25 tại Wayback Machine, Tuần Việt Nam, 29/04/2011
- ^ Lịch sử Sài Gòn – Chợ Lớn – Gia Định kháng chiến (1945-1975). Nhà xuất bản Thành phố Hồ Chí Minh. Trần Hải Phụng chủ biên. Chương 8 Mục II: Vào trận quyết chiến kế hoạch ở đầu cuối, Chiến dịch Hồ Chí Minh, giải phóng Sài Gòn. Trang 485
- ^ TÌM HIỂU VỀ ĐẠI Thắng MÙA XUÂN 1975
- ^ Cùng một dân tộc bản địa hà cớ gì không thể hoà hợp?. VietNamNet. Truy cập 8 tháng 2 năm 2022.
- ^ Những nẻo đường hòa bình tới Hiệp định Paris
- ^ Paris 1973: Bảo vệ thành công xuất sắc cuộc đấu trí lịch sử. Thông tấn xã Việt Nam. Truy cập 8 tháng 2 năm 2022.
- ^ Soviet and Chinese Aid to North Vietnam, CIA tải về
- ^ Communist aid to North Vietnam, CIA tải về
- ^ Liên Bang Xô Viết và trận chiến tranh Việt Nam. Ilya V.Gaiduk. Nhà xuất bản Công an Nhân dân 1998. Chương XI: Kẻ thắng lợi duy nhất. Trích: Khôn khéo vận dụng giữa trung Quốc và Liên Xô, Tp Hà Nội Thủ Đô đã giữ được vị trí độc lập trong những tiềm năng chính trị… Các nhà lãnh đạo Mỹ không thể hiểu được tại sao Liên Xô, một nước đã viện trợ đủ thứ về kinh tế tài chính và quân sự chiến lược cho Việt Nam dân chủ cộng hoà, lại không thể sử dụng sự giúp sức này như thể một động lực để thuyết phục Tp Hà Nội Thủ Đô từ bỏ những kế hoạch riêng với miền Nam của tớ để rồi đồng ý đi tới một sự thương lượng.
- ^ Nguồn từ Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh- 28 Võ Văn Tần Q3 Thành phố Hồ Chí Minh
- ^ Những nguồn chi viện lớn cho cách mạng Việt Nam Báo Quân đội Nhân dân 03/05/2008 18:48
- ^ Millitary Assistance-Department of Defense Property, trang 331
- ^ a b Báo Sài Gòn giải phóng, Nhìn lại “trận chiến trong tâm nước Mỹ” Lưu trữ 2008-09-15 tại Wayback Machine, 15/4/2005
- ^ a b c Phe phản chiến Mỹ mạnh lên sau trận Mậu Thân, Harish Mehta, BBC Tiếng Việt, 29 tháng 1 năm 2022
- ^ William Colby-Một thắng lợi bị bỏ lỡ Nhà xuất bản CAND p390
- ^ Tóm tắt tổng kết trận chiến tranh Việt Nam của Bộ Quốc phòng Mỹ, Tập 1 và 2 (Nam Việt Nam), Thư viện Quân đội Trung ương sao lục, 1982, tr.15, 19
- ^ trong số đó có những tầng lớp nhân dân Mỹ, đã làm ra một cuộc trận chiến tranh trong tâm nước Mỹ, đã cổ vũ, động viên và góp thêm phần quan trọng vào thắng lợi huy hoàng của toàn dân ta làm ra Đại thắng ngày xuân 1975 lịch sử
Nguồn: Nguyễn Đức Thắng, CÓ MỘT CUỘC CHIẾN TRONG LÒNG NƯỚC MỸ, Tạp chí Cộng sản, tháng bốn/2008 - ^ a b c d e Dùng người Đông Dương diệt người Đông Dương và sự giả dối có khối mạng lưới hệ thống, Tuần Việt Nam, 28/01/2022
- ^ Statistical Information about Fatal Casualties of the Vietnam War, Electronic Records Reference Report. U.S. National Archives. DCAS Vietnam Conflict Extract File record counts by HOME OF RECORD STATE CODE (as of ngày 29 tháng bốn năm 2008). (generated from the Vietnam Conflict Extract Data File of the Defense Casualty Analysis System (DCAS) Extract Files (as of ngày 29 tháng bốn năm 2008)
- ^ Clarke, Jeffrey J. (1988), United States Army in Vietnam: Advice and Support: The Final Years, 19651973, Washington, D.C: Center of Military History, United States Army, p.. 275
- ^ Nick Malloni, “Agent of Destruction,” Far Easten Economic Review, 7 tháng 12 năm 1989, pp. 38-39; Peter Korn, “The Persisting Poison,” The Nation, 8 tháng bốn năm 1991, pp.440-45
Dẫn lại tại Lockard, 239 - ^ State Rape: Representations of Rape in Viet Nam, Karen Stuhldreher, Political Science Department, University of Washington, Seattle
- ^ Michael O’Malley. The Vietnam War and the Tragedy of Containment Lưu trữ 2013-11-03 tại Wayback Machine Roy Rosenzweig Center for History and New Media
- ^ a b US helps Vietnam giảm giá with AO consequences
- ^ a b The toxic legacy of the Vietnam War
- ^ a b Hanoi’s War for Peace: An International History of the War for Peace in Vietnam
- ^ a b Tại sao vẫn còn đấy sót lại bom sau Chiến tranh Việt Nam?
- ^ a b Một luận điệu xuyên tạc lịch sử. Bản gốc tàng trữ ngày 2 tháng 5 năm trước đó đó. Truy cập ngày 30 tháng bốn năm trước đó đó.
- ^ a b Việt Nam nỗ lực khắc phục hậu quả bom mìn, 30 Tháng Tư 2014, VOV5
- ^ a b https://www.tienphong.vn/hanh hao-trang-nguoi-linh/quan-doi-my-da-trut-hon-15-trieu-tan-bom-dan-xuong-viet-nam-1134864.tpo
- ^ Landmines Vietnam. Bản gốc tàng trữ ngày 25 tháng 10 năm 2014. Truy cập ngày 18 tháng 10 năm 2014.
- ^ Cuộc ra quân trước đó chưa từng có trong lịch sử dân tộc bản địa. Báo Điện tử Tiền Phong. Truy cập 4 tháng 10 năm 2015.
- ^ Toperczer, Istvan. MiG-21 Units of the Vietnam War. Osprey 2001, No. 29. pp.80-81
- ^ Schlight, John. A War too Long: The USAF in Southeast Asia 19611975 (PDF). Air Force History and Museums Programs. Bản gốc (PDF) tàng trữ ngày 5 tháng 7 trong năm 2007. Truy cập ngày 20 tháng 2 trong năm 2007. Page 103
- ^ https://www.vhpa.org/heliloss.pdf
- ^ Dark Eagles: A History of the Top Secret U.S. Aircraft (1999). Peebles Curtis. Presidio Press. P.39
- ^ American War and Military Operations Casualties: Lists and Statistics, Congressional Research Service, ngày 26 tháng 2 năm 2010 Available trực tuyến
- ^ How Much Did The Vietnam War Cost? – The Vietnam War. The Vietnam War. Truy cập 19 tháng bốn năm 2015.
- ^ a b QĐND Việt Nam anh hùng qua những lời thú nhận của đối phương, CỔNG THÔNG TIN ĐIỆN TỬ TỈNH CAO BẰNG
- ^ The Vietnam Wars. Translated from the Spanish by Gregory Rabassa By Gabriel García Márquez. This story is from the May 29th, 1980 issue of Rolling Stone.
- ^ “Nếu không còn bộ đội tình nguyện Việt Nam, sẽ không còn còn điều kỳ diệu ấy”. Suckhoedoisong.vn. Bản gốc tàng trữ ngày 23 tháng 5 năm trước đó đó. Truy cập ngày 8 tháng 10 năm 2014.
- ^ Quỹ người Thượng hay là biến tướng của Fulro? Ngọc Hà sưu tầm 24/06/2004
- ^ Lockard, 240
- ^ a b c Giai đoạn 1975 – 1985 Lưu trữ 2014-02-02 tại Wayback Machine, Xây dựng và tăng trưởng Công nghiệp – Thương mại sau ngày Giải phóng miền Nam, Cổng thông tin điện tử Bộ Công Thương (MOIT)
- ^ Bosmajian. Tr 32
- ^ Bosmajian. Tr 179
- ^ Help Save Quê Mẹ
- ^ a b LỊCH SỬ ĐẢNG BỘ TỈNH LONG AN (1930-2000) Chương VIII – ĐẢNG BỘ LONG AN LÃNH ĐẠO CÔNG CUỘC KHÔI PHỤC, CẢI TẠO, PHÁT TRIỂN KINH TẾ VÀ CHIẾN ĐẤU BẢO VỆ BIÊN GIỚI, LÀM NHIỆM VỤ QUỐC TẾ (1975 – 1985) Cập nhật lúc 11h32 – Ngày 28/09/2015
- ^ Chân tướng “thủ lĩnh” tổ chức triển khai phản động ở Phú Yên và những trò lừa dân, phản quốc, Báo Công An Nhân dân, Chuyên đề An Ninh Thế giới và Văn nghệ Công An, 23/02/2012
- ^ Đập tan thủ đoạn của bọn phản động, giữ vững bảo mật thông tin an ninh trật tự những ngày sau giải phóng Lưu trữ 2022-09-07 tại Wayback Machine, tỉnh Đoàn An Giang, 03/05/2012
- ^ ^ Le Livre Noir du Communisme: Crimes, Terreur, Répression do Robert Laffont, S.A, Paris xuất bản lần thời điểm đầu xuân mới 1997-Phần IV về Á Châu
- ^ Vietnam Re-education camps
- ^ Từ hai chiếc máy bay bị cướp, Lê Thành Chơn, 27/04/2007, Báo Người Lao động Điện tử
- ^ Evans và Rowley, tr. 51
- ^ King C. Chen, Chinas War with Vietnam, 1979: Issues, Decisions, and Implications, Published by Hoover Press, 1987, pp. 51-53
- ^ Trở lại Pulau Galang 25 Tháng 4 2005 – Cập nhật 14h29 GMT
- ^ Brown, David (ngày 7 tháng 7 năm trước đó đó). Saigon’s Chinese–going, going, gone. Asia Sentinel. Truy cập ngày 9 tháng 7 năm trước đó đó.[liên kết hỏng]
- ^ Evans và Rowley, tr. 54
- ^ Goldsmith data in Harrison (1988) p.. 172: 106,3 tỷ USD theo thời giá 1944
- ^ How Much Did The Vietnam War Cost?, Alan Rohn, ngày 22 tháng 1 năm 2014, The Vietnam War website
- ^ Tổng thống Obama: Nước lớn không thể “ăn hiếp” nước nhỏ!
- ^ https://thanhnien.vn/thoi-su/25-nam-quan-he-viet-my-tu-cuu-thu-toi-doi-tac-toan-dien-1249561.html
- ^ Cổng TTĐT Bộ Quốc phòng Việt Nam
- ^ Tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò của nhân dân trong sự nghiệp cách mạng
- ^ Sức mạnh nhân dân và vai trò quần chúng trong chiến dịch Hồ Chí Minh 1975 – Xã hội – giaoduc.net.vn
- ^ Toàn văn diễn văn kỷ niệm 35 năm giải phóng miền Nam – 29-04-2010 | Xã hội | Báo điện tử Tiền Phong
- ^ ”Vì dân” là mệnh lệnh cao nhất – Tuổi Trẻ Online
- ^ Hồi ký Nguyễn Hiến Lê. Chương XXI, XXII: Việt Nam chia hai (1954-1965)
- ^ Tilford, p.. 155.
- ^ Army of the Republic of Vietnam (ARVN)
- ^ Vì sao “trận chiến tranh cục bộ” thất bại?
- ^ Nghĩ về đạo lý dân tộc bản địa – VietNamNet. VietNamNet. Truy cập 17 tháng 2 năm 2015.
- ^ Đại đoàn kết dân tộc bản địa trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước – Tạp chí Quốc phòng toàn dân
- ^ Trả lời phỏng vấn nhà báo Pháp Cờlốt Guyliêng (Claude Julien) của Thủ tướng Phạm Văn Đồng ngày 18-5-1972.
- ^ Phim tài liệu: Indochina People’s War in Colour. History Channel, tập 2
- ^ Cuộc đối thoại lịch sử: Tướng Giáp và Nguyên Bộ trưởng QP Mỹ. Báo Điện tử Giáo dục đào tạo và giảng dạy Việt Nam. 27/08/11 11:22. Truy cập 24/3/2015. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |access-date= và |date= (trợ giúp)
- ^ Jame Fox. The Sunday Times Magazine, 7-1972
- ^ William Westmoreland: Tường trình của một quân nhân, Garden City, N.Y.: Doubleday, 1976. P.129
- ^ Joe Allen – Việt Nam trận chiến thất bại của Mỹ, Nhà xuất bản Công an nhân dân, H. 2009, tr. 275 – 276.
- ^ Krenn, Michael L. (1998). The African American Voice in U.S. Foreign Policy Since World War II. Taylor & Francis. tr.29. ISBN0815334184.
- ^ Robbins, Mary Susannah (2007). Against the Vietnam War: Writings by Activists. Rowman & Littlefield. tr.107. ISBN0742559149.
- ^ Robbins, Mary Susannah (2007). Against the Vietnam War: Writings by Activists. Rowman & Littlefield. tr.102. ISBN0742559149.
- ^ Dr. King Calls for Antiwar Rally in Capital Feb. 5-6 – Article – NYTimes.com
- ^ Lunch, W. & Sperlich, P. (1979).The Western Political Quarterly. 32(1). pp. 2144
- ^ James G. Zumwalt – Chân trần chí thép, Nhà xuất bản Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh, 2011, tr. 287-288
- ^ a b c d Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước – nhìn từ phía bên kia – Tạp chí Quốc phòng toàn dân. Bản gốc tàng trữ ngày 16 tháng 6 năm 2022. Truy cập ngày 17 tháng 5 năm 2022.
- ^ Remnick, David (ngày 5 tháng 10 năm 1999). King of the World: Muhammad Ali and the Rise of an American Hero. Random House Digital, Inc. tr.287. ISBN0-375-70229-6.
- ^ African-American involvement in the Vietnam war. 1967. Truy cập ngày 25 tháng 5 năm 2010.
- ^ BBC Quan điểm của David Thomas về Hồ Chí Minh
- ^ Báo Nhân Dân – Phiên bản tiếng Việt – Phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc bản địa trong sự nghiệp CNH, HĐH giang sơn
- ^ Chuẩn tướng Nguyễn Hữu Hạnh. Trả lời phóng viên báo chí của đài BBC Việt ngữ vào năm 2010
- ^ Khi liên minh tháo chạy. Nguyễn Tiến Hưng 2005. Trang 160-165
- ^ Dong Duong Thoi Bao. Truy cập 13 tháng 3 năm 2015.
- ^ Lính Mỹ đã tôn trọng bộ đội Việt Nam ra làm sao, 19/08/2014, Báo Quân đội Nhân dân
- ^ Kinnard, Douglas, The War Managers. Wayne NJ: Avery Publishing Group, 1988. tr. 67
- ^ James G. Zumwalt – Chân trần chí thép, Nhà xuất bản Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh, 2011, tr 307.
- ^ http://sill-www.army.mil/ada-trực tuyến/pb-44/_docs/1983/Fall/fall%201983.pdf Trang 12
- ^ 134th Assault Helicopter Company Website
- ^ The Pittsburgh Press. Truy cập 23 tháng 9 năm 2015.
- ^ Department of Army Pamphlet 381-10, Weapons and Equipment Recognition Guide Southeast Asia, tháng 3 năm 1969
- ^ Đặng Phong, 5 đường mòn Hồ Chí Minh, Nhà xuất bản Tri Thức tr 120
- ^ Đại cương Lịch sử Việt Nam tập 3, Nhiều tác giả, tr 276, Nhà xuất bản Giáo dục đào tạo và giảng dạy, 2000
- Chung một bóng cờ (nhiều tác giả), Tp Hà Nội Thủ Đô: Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, 1995.
- Đỗ Mậu, Hồi ký Hoành Linh Đỗ Mậu – Tâm sự tướng lưu vong, Tp Hà Nội Thủ Đô: Nhà xuất bản Công an Nhân dân, 2001.
- Hồ Khang, Tết Mậu Thân 1968: Bước ngoặt lớn của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Tp Hà Nội Thủ Đô: Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, 2005.
- Những nguồn viện trợ cho Cách mạng VN từ những nước Xã hội Chủ nghĩa Lưu trữ 2005-04-15 tại Wayback Machine
- Nguyễn Đức Phương, Chiến tranh Việt Nam Toàn Tập, Toronto, Ontario: Nhà xuất bản Làng Văn, 2001.
- Kinh nghiệm xử lý và xử lý yếu tố ruộng đất trong cách mạng Việt Nam Ngày 10/6/2003. Cập nhật lúc 20h 34′
- Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 15 (mở rộng) về tăng cường đoàn kết, nhất quyết đấu tranh giữ vững hòa bình, thực thi thống nhất nước nhà
- Tăng cường đoàn kết nhất trí, tiến tới những thắng lợi mới! (Báo cáo của đồng chí Lê Duẩn về Hội nghị đại biểu những Đảng Cộng sản và Đảng Công nhân ở Mạc Tư Khoa, đọc trước Hội nghị Trung ương lần thứ ba) Ngày 23/12/2003. Cập nhật lúc 23h 31′
- Kháng chiến chống Mĩ 1954 – 75 tại Từ điển bách khoa Việt Nam
- Vietnam War (19541975) tại Encyclopædia Britannica (tiếng Anh)
- A Vietnam Diary’s Homecoming Video produced by the PBS Series History Detectives
- Detailed bibliography of Vietnam War
- Documents Relating to American Foreign PolicyVietnam primary sources on U.S. involvement
- Fallout of the War from the Dean Peter Krogh Foreign Affairs Digital Archives
- Glossary of Military Terms & Slang from the Vietnam War
- Impressions of Vietnam and descriptions of the daily life of a soldier from the oral history of Elliott Gardner, U.S. Army Lưu trữ 2011-04-30 tại Wayback Machine
- Stephen H. Warner Southeast Asia Photograph Collection Gettysburg College
- Timeline US Vietnam (19472001) in Open-Content project
- The U.S. Army in Vietnam the official history of the United States Army
- The Vietnam War The History Channel
- UC Berkeley Library Social Activism Sound Recording Project: Anti-Vietnam War Protests
- Vietnam war timeline comprehensive timeline of the Vietnam War
- Virtual Vietnam Archive Texas Tech University
- 19651975 Another Vietnam; Unseen images of the war from the winning side Mashable
- Archival collections about the Vietnam War, University Archives and Special Collections, Joseph P. Healey Library, University of Massachusetts Boston
Về lịch sử những trận chiến tranh tại Việt Nam, xin xem Các cuộc trận chiến tranh liên quan đến Việt Nam.
Chiến tranh Việt Nam (tiếng Anh: Vietnam War), còn được gọi là Chiến tranh Đông Dương lần thứ hai, là một cuộc xung đột trình làng tại Việt Nam, Lào và Campuchia từ thời điểm ngày một tháng 11 năm 1955[A 1] đến ngày 30 tháng bốn năm 1975 khi chính phủ nước nhà Việt Nam Cộng hòa đầu hàng chính phủ nước nhà Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam.[5]
Chiến tranh Việt NamMột phần của Chiến tranh Đông Dương và Chiến tranh Lạnh
Theo chiều kim đồng hồ đeo tay, từ ảnh trên cùng bên trái: Quân đội nhân dân Việt Nam đang tiến công; Quân giải phóng hành quân tại Đồng Tháp Mười; hố chôn 300 nạn nhân của Thảm sát Huế năm 1968; biệt động quân Việt Nam Cộng hòa bảo vệ Sài Gòn trong cuộc Tổng tiến công Tết Mậu Thân 1968; quân Mỹ chiến đấu tại trận Ia Đrăng; Thảm sát Mỹ Lai năm 1968.Thời gian1 tháng 11, 1955 30 tháng bốn, 1975(1975-04-30)
(19năm, 5tháng, 4tuần và 1ngày)[A 1][5]Địa điểmViệt Nam, Campuchia, Lào, Biển Đông, Vịnh Thái LanKết quả
Thắng lợi của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam/Cộng hòa miền Nam Việt Nam
Thay đổi
lãnh thổ
Thống nhất lãnh thổ Việt Nam thành nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt NamTham chiến
Được tương hỗ bởi:
Được tương hỗ bởi:
Chỉ huy và lãnh đạo
Lực lượng
860.000 (1967)
1.420.000 (1968)
Thương vong và tổn thất
Tổng số quân nhân chết:
667.130951.895
Tổng số quân nhân bị thương:
604.200
(ngoại trừ GRUNK và Pathet Lào)
Tổng số quân nhân chết:
333.620392.364
Tổng số quân nhân bị thương:
1.340.000+[17]:
(chưa tính FARK và FANK)
Tổng số quân nhân bị bắt:
Trên 1.000.000
Đây là quy trình thứ hai của cuộc Chiến tranh Đông Dương giữa hai bên: một bên là Hoa Kỳ, Việt Nam Cộng hòa và những vương quốc liên minh theo chủ nghĩa chống cộng gồm có: Nước Hàn, Thái Lan, Philippines, Úc, New Zealand, Vương quốc Lào, Vương quốc Campuchia – sau này là Cộng hòa Khmer (tham chiến trực tiếp trên mặt trận quân sự chiến lược) cùng thật nhiều nước khác (trên mặt trận ngoại giao),[59][60] bên còn sót lại là Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam/Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam do Đảng Lao động Việt Nam lãnh đạo cùng những chính thể liên minh Pathet Lào, Campuchia Dân chủ với việc ủng hộ và viện trợ từ Khối những nước xã hội chủ nghĩa, nhất là Liên Xô[61] và Trung Quốc.[62]
Chiến tranh Việt Nam kéo dãn tới gần 20 năm, trình làng không riêng gì có tại mặt trận miền Nam Việt Nam mà còn ảnh hưởng, phủ rộng rộng tự do ra lên cả miền Bắc (những chiến dịch không kích lần 1, 2 và 3 của Không quân Hoa Kỳ) đồng thời có liên quan trực tiếp tới Nội chiến Lào và Nội chiến Campuchia – cũng với việc can thiệp quân sự chiến lược từ phía Hoa Kỳ (chấm hết vào năm 1973). Cuộc chiến này chính thức kết thúc vào trong ngày 30 tháng bốn năm 1975, khi Tổng thống Dương Văn Minh của Việt Nam Cộng hòa tuyên bố đầu hàng vô Đk Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam cùng chính phủ nước nhà Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Ngay trước thời gian lúc đó, toàn bộ công dân, nhân viên cấp dưới ngoại giao, quân sự chiến lược và dân sự của Hoa Kỳ cùng những nước liên minh còn duy trì sự hiện hữu sau năm 1973 cũng di tản hết khỏi miền Nam Việt Nam do sự kiện này.
Sau khi tái thống nhất Việt Nam vào năm 1975, cơ quan ban ngành thường trực mới tiến hành việc tái tạo kinh tế tài chính, văn hóa truyền thống, thay đổi khối mạng lưới hệ thống giáo dục, xây dựng bao cấp, quốc hữu hóa tư sản, xóa khỏi tư hữu cũng như kinh tế tài chính thị trường ở miền Nam, tổ chức triển khai học tập tái tạo, thanh tra rà soát lý lịch riêng với toàn bộ những người dân từng phục vụ trong cơ quan ban ngành thường trực cũ cùng mái ấm gia đình của tớ. Kết thúc trận chiến tranh, sự ảnh hưởng ý thức hệ của Hoa Kỳ tại Đông Dương hoàn toàn bị vô hiệu, những đảng cộng sản lên nắm cơ quan ban ngành thường trực tại miền Nam Việt Nam, Lào và Campuchia. Hàng triệu người ở 3 nước Đông Dương tiếp theo này đã di cư bằng nhiều hình thức đến những nước khác trong cuộc khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ tị nạn do xung đột quân sự chiến lược tiếp nối. Các di chứng của trận chiến tranh để lại như bom mìn chưa nổ, chất độc màu da cam, Hội chứng Việt Nam, chia rẽ tư tưởng, suy thoái và khủng hoảng kinh tế tài chính,… vẫn tiếp tục ảnh hưởng tới những bên trong hàng trăm năm về sau.
Trong thời hạn trình làng và sau khi kết thúc trận chiến tranh Việt Nam, ảnh hưởng của Hoa Kỳ tại Đông Dương tuy đã biết thành vô hiệu nhưng sự chia rẽ Trung-Xô tái trỗi dậy phối hợp cùng xích míc giữa Việt Nam Dân chủ Cộng hòa với liên minh Campuchia trong cơ quan ban ngành thường trực Campuchia lưu vong tại Bắc Kinh (Trung Quốc) và cơ quan ban ngành thường trực Campuchia Dân chủ tiếp theo đó của Khmer Đỏ (được Trung Quốc và sau này còn có thêm Hoa Kỳ, Anh Quốc, cùng Thái Lan ủng hộ, hậu thuẫn, viện trợ[63][64]) đã dẫn đến xung đột biên giới cùng Chiến tranh CampuchiaViệt Nam. Sau đó, Quân đội Trung Quốc (được sự ủng hộ, thỏa hiệp và tương hỗ bởi Hoa Kỳ) đã trực tiếp mở những cuộc tiến công vũ trang với quy mô lớn vào lãnh thổ Việt Nam trong Chiến tranh biên giới ViệtTrung 1979 – gây ra Chiến tranh Đông Dương lần thứ ba (1978-1991), không riêng gì có ảnh hưởng đến khu vực Đông Dương mà còn phủ rộng rộng tự do ra sang cả Thái Lan.
Chiến tranh Việt Nam giữ kỷ lục là trận chiến có số lượng bom đạn được thả nhiều nhất trong lịch sử, với 7.662.000 tấn chất nổ đã được Không quân Mỹ sử dụng, nhiều gấp 3,7 lần so với số lượng 2.150.000 tấn mà toàn bộ những nước sử dụng trong Thế chiến thứ hai[65]. Một nguồn khác thống kê được rằng lượng bom đạn mà quân đội Mỹ đã sử dụng trong trận chiến tranh Việt Nam là vào lúc chừng 15,35 triệu tấn, trong số đó có 7,85 triệu tấn thả từ máy bay và 7,5 triệu tấn khác sử dụng trên mặt đất (đạn pháo, bộc phá, nhiều chủng loại mìn,…).[66]
Mục lục
Tên gọi
Truyền thông phương Tây thường gọi trận chiến này là Chiến tranh Việt Nam. Do lan sang cả Lào và Campuchia nên trận chiến còn được gọi là Chiến tranh Đông Dương lần thứ hai; Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam coi đối thủ cạnh tranh cạnh tranh đó đó là Mỹ khi nước này trực tiếp can thiệp quân sự chiến lược và đóng vai trò chính trong trận chiến nên gọi trận chiến này là Kháng chiến chống Mỹ.[67]
Tại Việt Nam, truyền thông đại chúng dùng tên Kháng chiến chống Mỹ hoặc Kháng chiến chống Mỹ cứu nước để chỉ cuộc trận chiến tranh này.[68] Truyền thông và sách vở chính thống của Việt Nam xác lập rằng đấy là kháng chiến của dân tộc bản địa Việt Nam nhằm mục đích chống lại sự xâm lược của Mỹ và đánh đổ chính sách Việt Nam Cộng hòa, một chính phủ nước nhà tay sai của Mỹ.[69][70][71] Các nguồn tài liệu của Nhà nước Việt Nam xác lập rằng đó là cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc bản địa chống lại thủ đoạn chia cắt giang sơn Việt Nam của Chính phủ Mỹ và những lực lượng tay sai bản xứ.[72][73][74][75]
Một số người cảm thấy tên Kháng chiến chống Mỹ không trung lập do trong trận chiến còn tồn tại những người dân Việt tham chiến cùng Mỹ[76]. Tuy nhiên lại sở hữu ý kiến nhận định rằng trong thật nhiều cuộc kháng chiến chống quốc tế xâm lược của dân tộc bản địa Việt Nam cũng luôn có thể có những người dân Việt là liên minh của những lực lượng xâm lược như Trần Ích Tắc cùng Nguyên Mông, Trần Thiêm Bình cùng nhà Minh, Lê Chiêu Thống cùng nhà Thanh, Hoàng Văn Hoan ủng hộ Trung Quốc năm 1979,…[77]
Một số khác thì lại nhận định rằng tên Chiến tranh Việt Nam thể hiện quan điểm của người phương Tây hơn là của người sống tại Việt Nam.[76] Tuy nhiên, về mặt học thuật, lúc bấy giờ những học giả và sách báo ngoài Việt Nam thường sử dụng tên “Chiến tranh Việt Nam” vì tính chất quốc tế của nó.[76]
Tên gọi ít được sử dụng hơn là Chiến tranh Đông Dương lần 2, được sử dụng để phân biệt với Chiến tranh Đông Dương lần 1 (19451955), Chiến tranh Đông Dương lần 3 (19751989, gồm 3 cuộc xung đột ở Campuchia và biên giới phía Bắc Việt Nam).
Theo tài liệu của Bộ Quốc phòng Mỹ, Chiến tranh Việt Nam được Mỹ xem là bắt nguồn từ thời điểm ngày một tháng 11 năm 1955 khi Nhóm Chuyên Viên tương hỗ quân sự chiến lược Mỹ (U.S. Military Assistance Advisory Group MAAG) tại Việt Nam được xây dựng.[78] Theo phía Việt Nam, trận chiến này khởi đầu Tính từ lúc năm 1947 khi Mỹ khởi đầu viện trợ Pháp để Pháp tiếp tục tham chiến ở Việt Nam. Trong văn kiện NSC51 của Bộ Ngoại giao Mỹ gửi Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ (ngày một tháng 7 năm 1949) có xác nhận, trong năm 1948 khoảng chừng 100.000 quân Pháp với trang bị của Mỹ đang ở Đông Dương.[79]
Cuộc chiến này chính thức kết thúc với việc kiện ngày 30 tháng bốn năm 1975, khi Tổng thống Dương Văn Minh của Việt Nam Cộng hòa đầu hàng Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa Miền Nam Việt Nam tiếp quản toàn bộ miền Nam cho tới lúc Việt Nam thống nhất, sau khi Cộng hòa Miền Nam Việt Nam và Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tiến hành cuộc Tổng tuyển cử 1976 để tiến hành bầu ra Quốc hội, Nhà nước và Chính phủ thống nhất cho toàn bộ hai miền vào trong ngày 25 tháng bốn năm 1976[80][81][82][83]. Nhà nước thống nhất với quốc hiệu là Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam Ra đời sau kỳ họp thứ nhất Quốc hội Việt Nam khóa VI vào trong ngày 2 tháng 7 năm 1976.
Mục tiêu của những bên trong Chiến tranh Việt Nam
Mục tiêu của những bên trong Chiến tranh Việt Nam rất phức tạp và đa diện tùy từng lập trường của những bên, nhưng hoàn toàn có thể rút ra một số trong những điểm lưu ý.
Mục tiêu
Mốc thời hạn
Cuộc trận chiến tranh này được nhiều người phân đoạn theo những phương pháp rất khác nhau: Người Mỹ[136][137][138][139] thường ý niệm “Chiến tranh Việt Nam” được xem từ khi họ trực tiếp tham chiến trên bộ đến khi cơ quan ban ngành thường trực Việt Nam Cộng hòa đầu hàng (từ 1965 (nhiều nguồn cho là 1964)[137] đến 1975). Có nhiều nguồn[140][141][142][143] khác lại coi trận chiến bắt nguồn từ 1960 đến 1975, tính từ khi Việt Nam Dân chủ Cộng hòa khởi đầu công khai minh bạch ủng hộ đấu tranh vũ trang tại miền Nam. Nhưng quan điểm chung và chính thống lúc bấy giờ của chính phủ nước nhà Việt Nam[68] và những học giả toàn thế giới[144] vẫn coi Chiến tranh Việt Nam được chính thức bắt nguồn từ thời điểm năm 1954 hoặc 1955 đến 1975, khi Mỹ khởi đầu công khai minh bạch cử cố vấn quân sự chiến lược để can thiệp vào tình hình nội bộ Việt Nam hoặc từ thời điểm năm 1948, khi Mỹ khởi đầu viện trợ cho Pháp để tiếp tục trận chiến tranh xâm lược tại Đông Dương.
Dưới đấy là diễn biến theo thời hạn của trận chiến tranh. Sự phân đoạn như sau cốt chỉ để tiện tham chiếu cho những diễn biến chính trên mặt trận. Trong báo chí và những tài liệu về Chiến tranh Việt Nam còn thật nhiều cách thức phân đoạn rất khác nhau tùy từng trọng điểm phân tích.
Những di sản của Chiến tranh Đông Dương
Chính sách chống Chủ nghĩa Cộng sản của Mỹ
Bài rõ ràng: Thuyết domino
Tại Mỹ đầu thập niên 1950, những thế lực chống cộng cực đoan lên nắm quyền. Chỉ huy những cty bảo mật thông tin an ninh và tình báo (McCarthy và Hoover) thực thi những chiến dịch chống cộng gồm theo dõi, phân biệt đối xử, sa thải, khởi tố và bắt giam nhiều người bị xem là đảng viên cộng sản hoặc ủng hộ chủ nghĩa cộng sản[145][146][147]. Một bộ phận trong số những nạn nhân bị mất việc, bị bắt giam hoặc bị khảo sát quả thật có quan hệ trong hiện tại hoặc trong quá khứ với Đảng Cộng sản Mỹ. Nhưng đại bộ phận còn sót lại sở hữu rất ít kĩ năng gây nguy hại cho nhà nước và sự liên quan của tớ với những người cộng sản là rất mờ nhạt[148]. Chính phủ Mỹ khiến công chúng nghĩ rằng những người dân cộng sản là mối rình rập đe dọa riêng với bảo mật thông tin an ninh vương quốc.[149]
Theo Chính phủ Mỹ, sau Chiến tranh toàn thế giới thứ hai, một mặt Mỹ ủng hộ khái niệm dân tộc bản địa tự quyết, mặt khác nước này cũng luôn có thể có quan hệ ngặt nghèo với những liên minh châu Âu của tớ, những nước đã có những tuyên bố đế quốc riêng với những thuộc địa cũ của tớ. Chiến tranh Lạnh chỉ làm phức tạp thêm vị trí của Mỹ, việc Mỹ ủng hộ quy trình phi thực dân hóa được bù lại bằng mối quan tâm của tớ riêng với việc phủ rộng rộng tự do ra của chủ nghĩa cộng sản và những tham vọng kế hoạch của Liên Xô tại châu Âu. Một số liên minh NATO xác lập rằng thuộc địa phục vụ cho họ sức mạnh kinh tế tài chính và quân sự chiến lược mà nếu không còn nó thì liên minh phương Tây sẽ tan rã. Gần như toàn bộ những liên minh châu Âu của Mỹ đều tin rằng thuộc địa sẽ phục vụ sự phối hợp giữa nguyên vật tư và thị trường được bảo vệ riêng với thành phầm & hàng hóa thành phẩm của tớ, từ này sẽ link những thuộc địa với châu Âu.[150]
Từ năm 1943, Washington đã có một số trong những hành vi ở Khu vực Đông Nam Á nhằm mục đích chống lại quân Nhật đóng ở đây. Hồ Chí Minh nhận thấy Mỹ đang muốn đóng vai trò to nhiều hơn ở khu vực Thái Bình Dương, ông đã làm toàn bộ để thiết lập quan hệ với Mỹ thông qua việc giải cứu những phi công gặp nạn trong trận chiến tranh với Nhật Bản, phục vụ những tin tức tình báo cho Mỹ, tuyên truyền chống Nhật. Đổi lại, cơ quan tình báo Mỹ O.S.S (U.S Office of Strategic Services) giúp sức y tế, phục vụ vũ khí, phương tiện đi lại liên lạc, cố vấn và huấn luyện quân đội quy mô nhỏ cho Việt Minh.[151]
Ngày 28 tháng 2 năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư cho Tổng thống Mỹ Harry Truman lôi kéo Mỹ can thiệp khẩn cấp để ủng hộ nền độc lập non trẻ của Việt Nam[152], nhưng không được vấn đáp vì Mỹ xem Hồ Chí Minh là “tay sai của Quốc tế cộng sản” nên phớt lờ lời lôi kéo tương hỗ nền độc lập của Việt Nam.[153] Cuối tháng 9 năm 1946, Mỹ rút toàn bộ những nhân viên cấp dưới tình báo tại Việt Nam về nước, chấm hết liên hệ với chính phủ nước nhà Hồ Chí Minh.[154]
Chuỗi sự kiện Domino được Mỹ giả định tại châu Á.
Hơn nữa, ngay từ thời điểm năm 1949, sau khi Nội chiến Trung Quốc kết thúc, tiếp đó là trận chiến tranh Triều Tiên bùng nổ, khuynh hướng thân Liên Xô tại nhiều nước Ả Rập, giới chính khách Mỹ cảm thấy lo sợ về làn sóng ủng hộ chủ nghĩa Cộng sản tại những nước toàn thế giới thứ ba. Mỹ nên phải có quan hệ liên minh với Pháp để thiết lập sự cân riêng với sức mạnh mẽ và tự tin của Xô Viết ở châu Âu sau trận chiến tranh toàn thế giới thứ hai. Chính phủ Mỹ đưa ra Thuyết domino, Từ đó Mỹ nhận định rằng nếu một vương quốc đi theo Chủ nghĩa cộng sản, những vương quốc thân phương Tây lân cận sẽ “bị rình rập đe dọa”. Từ lập luận đó, Mỹ khởi đầu viện trợ cho Pháp trong trận chiến chống lại Việt Minh (chỉ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa), một tổ chức triển khai/cơ quan ban ngành thường trực họ cho là có liên hệ với Liên Xô và Trung Quốc. Tuy nhiên, trước năm 1950, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa không được Liên Xô và Trung Quốc công nhận[155] và cũng không sở hữu và nhận được sự tương hỗ nào từ 2 nước này.
Sự đối đầu đối đầu trận chiến tranh lạnh với Liên Xô là mối quan tâm lớn số 1 về chủ trương đối ngoại của Mỹ trong trong năm 1940 và 1950, chính phủ nước nhà Truman và Eisenhower ngày càng trở nên lo ngại rằng khi những cường quốc châu Âu bị mất những thuộc địa của tớ, những đảng cộng sản được Liên Xô ủng hộ sẽ giành được quyền lực tối cao trong những vương quốc mới. Điều này hoàn toàn có thể làm thay đổi cán cân quyền lực tối cao quốc tế theo phía có lợi cho Liên Xô và vô hiệu quyền truy vấn vào nguồn lực kinh tế tài chính từ liên minh của Mỹ. Các sự kiện như cuộc đấu tranh giành độc lập của Indonesia (1945-1950), cuộc trận chiến tranh của Việt Nam chống Pháp (1945-1954) và chủ nghĩa xã hội dân tộc bản ông thổ ông địa khai minh bạch của Ai Cập (1952) và Iran (1951) đã khiến Mỹ lo ngại rằng những nước mới giành độc lập sẽ ủng hộ Liên Xô, trong cả những lúc chính phủ nước nhà mới không trực tiếp liên hệ với Liên Xô. Do vậy, Mỹ đã sử dụng những gói cứu trợ, tương hỗ kỹ thuật và đôi lúc là cả can thiệp quân sự chiến lược trực tiếp để tương hỗ những lực lượng chống Cộng thân phương Tây tại những vương quốc mới độc lập ở toàn thế giới thứ ba.[156]
Để thi hành chủ trương chống cộng, Mỹ lập ra nhiều tổ chức triển khai quân sự chiến lược liên vương quốc như (NATO, CENTO, SEATO), những tổ chức triển khai và hiệp ước phòng thủ tuy nhiên phương và khu vực. Bên cạnh đó là một khối mạng lưới hệ thống vị trí căn cứ quân sự chiến lược dày đặc để vây hãm những nước Xã hội chủ nghĩa. Tại những khu vực có tính địa kế hoạch cao, Mỹ sẵn sàng sử dụng giải pháp quân sự chiến lược, thậm chí còn khi chưa tồn tại sự đồng ý của Liên Hợp Quốc như Việt Nam, Lào, Campuchia (19541975), Cuba (1961), Dominica (1965). Mặc dù thất bại tại nhiều nơi nhất là ở Việt Nam, Lào, Cuba nhưng Mỹ vẫn tiếp tục thực thi chủ trương này tuy nhiên với những hình thức khác. Từ thập niên 1980, Mỹ chuyển sang chủ trương “Vượt lên ngăn ngừa”, nghĩa là can thiệp trực tiếp vào nội bộ những nước Xã hội chủ nghĩa[157].
Mỹ can dự vào Chiến tranh Đông Dương (19451954)
Bài rõ ràng: Quá trình can thiệp của Mỹ vào Việt Nam (1948-1975)
Máy bay C-119 của Mỹ đang thả lính dù Pháp tại trận Điện Biên Phủ năm 1954.
Mỹ đã có kế hoạch can thiệp vào Việt Nam ngay từ thời điểm năm 1946 nhưng do quân đội Tưởng Giới Thạch đang bận rộn trong trận chiến chống lại quân đội Mao Trạch Đông, Anh còn đang lo lấy lại những thuộc địa cũ khác trên toàn thế giới nên Mỹ chưa can thiệp được. Tới tháng 5 năm 1950, Pháp thật sự trở nên thất thế trước Việt Minh thì thời cơ để Mỹ can thiệp mới thực sự tới. Mỹ muốn tận dụng Pháp để tiêu thụ bớt số vũ khí còn dư bởi khả năng sản xuất vũ khí của Mỹ còn chưa kịp hạ xuống sau Chiến tranh Thế giới thứ hai cũng như để tránh tổn thất nhân mạng Mỹ. Hỗ trợ Pháp tại Đông Dương và kế hoạch Marshall tại Pháp cũng đó đó là cách Mỹ lôi kéo Pháp vào liên minh toàn vẹn và tổng thể do Mỹ đứng đầu[158] Theo tài liệu Lầu Năm góc, chính phủ nước nhà Mỹ “ủng hộ nguyện vọng độc lập dân tộc bản địa tại Khu vực Đông Nam Á” trong số đó có Việt Nam, tuy nhiên với Đk lãnh đạo của những nhà nước mới không ủng hộ chủ nghĩa cộng sản, họ đặc biệt quan trọng ủng hộ việc xây dựng những “nhà nước phi Cộng sản” ổn định trong khu vực tiếp giáp Trung Quốc. Theo thuyết Domino, Mỹ tương hỗ những liên minh tại Khu vực Đông Nam Á để chống lại những trào lưu mà người ta cho là “lực lượng cộng sản muốn thống trị châu Á dưới chiêu thức dân tộc bản địa”.[159] Mỹ thúc giục Pháp nhượng bộ chủ nghĩa dân tộc bản địa tại Việt Nam, nhưng mặt khác họ không thể cắt viện trợ cho Pháp vì như vậy sẽ làm mất đi đi một liên minh trong việc đối phó với những mối lo to nhiều hơn tại châu Âu. Tóm lại, chủ trương của Mỹ gồm 2 mặt không tương thích: một mặt tương hỗ người Pháp thắng lợi trong trận chiến chống Việt Minh – tốt nhất là dưới sự chỉ huy của Mỹ, mặt khác Mỹ dự kiến sau khi thắng lợi, người Pháp sẽ – một cách cao cả – rút khỏi Đông Dương.[160]
Theo Félix Green, tiềm năng của Mỹ không phải chỉ có Việt Nam và Đông Dương, mà là toàn bộ vùng Khu vực Đông Nam Á, vì đấy là “một trong những khu vực giàu sang nhất toàn thế giới, đã mở ra cho kẻ nào thắng trận ở Đông Dương. Đó là nguyên do lý giải vì sao Mỹ ngày càng quan tâm đến yếu tố Việt Nam… Đối với Mỹ đó là một khu vực phải nắm lấy bằng bất kỳ giá nào”[161]. Một số người khác nhận định rằng tiềm năng cơ bản và lâu dài của Mỹ là muốn bảo vệ sự tồn tại của những chính phủ nước nhà thân Mỹ tại Khu vực Đông Nam Á, không riêng gì có nhằm mục đích làm “tiền đồn chống Chủ nghĩa Cộng sản”, mà thông qua này còn duy trì ảnh hưởng lâu dài của “Quyền lực tư bản” Mỹ lên thị trường vùng Khu vực Đông Nam Á[162][163] (click more Chủ nghĩa thực dân mới).
Bản thân người Pháp cũng nỗ lực rất là để chí ít cũng luôn có thể có một “lối thoát danh dự”. Sau thất bại của kế hoạch “đánh nhanh thắng nhanh”, để giảm sút áp lực đè nén chính trị-quân sự chiến lược, Pháp đàm phán với Bảo Đại và những chính trị gia Việt Nam theo chủ nghĩa dân tộc bản địa[164] có lập trường chống Chính phủ kháng chiến Việt Nam Dân chủ Cộng hòa để xây dựng Quốc gia Việt Nam thuộc Liên Hiệp Pháp.[165] Tới cuối trận chiến tranh, Quân đội Quốc gia Việt Nam đã tiếp tục tăng trưởng lên tới 230.000 quân, chiếm 60% lực lượng Liên Hiệp Pháp ở Đông Dương,[166] được đặt dưới quyền chỉ huy của tướng Nguyễn Văn Hinh.[167] Quân đội này sẽ trở thành nòng cốt của Quân lực Việt Nam Cộng Hòa sau này.[168]
Người Pháp tỏ ra ít có nhiệt tình với chính phủ nước nhà mới này còn người Mỹ chế giễu Pháp là “thực dân vô vọng”. Đáp lại, phía Pháp nhận định là Mỹ quá ngây thơ và một người Pháp đã nói thẳng là “những người dân Mỹ ưa lo chuyện người khác, ngây thơ vô phương cứu chữa, tin tưởng rằng khi quân đội Pháp rút lui, mọi người sẽ thấy nền độc lập của người Việt xuất hiện.” Rõ ràng đấy là một câu nói chế giễu nhưng nó lại đúng chuẩn vì những người dân Mỹ khá ngây thơ và ấu trĩ khi họ mới đến Việt Nam.[169]
Năm 1953, mỗi tháng, Mỹ viện trợ cho Pháp 20.000 tấn vũ khí và quân nhu mỗi tháng, tiếp theo đó Mỹ đồng ý tăng thêm 100.000 tấn/tháng, đổi lại chính phủ nước nhà Mỹ yêu cầu Pháp phải có kết quả rõ ràng.[170] Khi trận chiến tranh chấm hết vào năm 1954, Mỹ đã trả 78% chiến phí cho Pháp,[171] thậm chí còn phi công Mỹ cũng tham gia chiến đấu cùng Pháp trong trận Điện Biên Phủ. Thời gian này ở toàn bộ những cấp bộ trong quân đội viễn chinh Pháp đều phải có cố vấn Mỹ. Người Mỹ hoàn toàn có thể đến bất kể đâu kiểm tra tình hình không cần sự chấp thuận đồng ý của tổng chỉ huy Pháp. Việc Mỹ trực tiếp tham chiến tại trận chiến tranh Đông Dương chỉ từ là yếu tố thời hạn 1-2 năm. Thậm chí khi Điện Biên Phủ nguy cấp, Mỹ đã tính tới chuyện dùng bom nguyên tử để giải cứu cho Pháp.[172]
Tuy nhiên công thức “Viện trợ Mỹ, viễn chinh Pháp, quân bản xứ” vẫn không cứu vãn được thất bại. Sau khi thất bại tại Điện Biên Phủ, Pháp đã mất hẳn ý chí tiếp tục chiến đấu tại Đông Dương.[173][cầnsốtrang]
Việt Nam trong thời điểm tạm thời phân thành hai vùng triệu tập quân sự chiến lược
Xem thêm: Chia cắt Việt Nam và Hiệp định Genève, 1954
Hiệp định Genève quy định những bên tham gia trận chiến tranh Đông Dương phải ngừng bắn, giải giáp vũ khí. Theo sự dàn xếp của những cường quốc, Việt Nam chia ra thành hai khu vực triệu tập trong thời điểm tạm thời cho hai bên đối địch. Phía Bắc vĩ tuyến 17 dành riêng cho những lực lượng của Quân đội Nhân dân Việt Nam, phía Nam thì dành riêng cho toàn bộ những lực lượng thuộc Liên hiệp Pháp. Vĩ tuyến 17 (nay trải qua tỉnh Quảng Trị) sẽ là ranh giới và một khu phi quân sự chiến lược trong thời điểm tạm thời được lập dọc theo hai bờ sông Bến Hải thuộc tỉnh Quảng Trị. Quân đội hai bên phải rút về khu vực được quy định trong vòng 300 ngày. Trong thời hạn chuyển tiếp đó, người dân hai miền được quyền lựa chọn nơi sinh sống là khu vực mà mình yêu thích và sẽ tiến hành tương hỗ trong việc di tán.
Đồng thời, trong thời hạn tiếp theo đó, ý thức được chính phủ nước nhà Hồ Chí Minh đã nhận được được sự ủng hộ rộng tự do của quần chúng, phía Pháp cũng luôn có thể có những bước đi nhằm mục đích đặt quan hệ ngoại giao với Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.[174]
Tuyên bố ở đầu cuối của Hội nghị ghi rõ: tình trạng chia cắt này chỉ là trong thời điểm tạm thời cho tới lúc cuộc tổng tuyển cử tự do thống nhất Việt Nam sẽ tiến hành tổ chức triển khai vào tháng 7 năm 1956, dưới sự trấn áp của Ban Giám sát và Kiểm soát Quốc tế đã nói trong Hiệp định đình chỉ chiến sự và giới tuyến quân sự chiến lược không thể sẽ là biên giới vương quốc. Đồng thời Tuyên bố ở đầu cuối của Hội nghị Genève cũng công nhận độc lập lãnh thổ, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam, Campuchia, Lào và ghi nhận bản Tuyên bố của chính phủ nước nhà Pháp về việc sẵn sàng rút quân đội Pháp khỏi lãnh thổ những nước này theo yêu cầu và thỏa thuận hợp tác với cơ quan ban ngành thường trực thường trực. Tuyên bố này còn nói rằng những cty ban ngành thường trực tại hai khu vực quân sự chiến lược tại Việt Nam không được trả thù riêng với những người dân đã từng cộng tác với phía bên kia cùng mái ấm gia đình họ[175]. Bản Tuyên bố không còn chữ ký của bất kể phái đoàn nào tham gia Hội nghị[176] tuy nhiên vẫn được những nước cam kết chấp thuận đồng ý chính thức.[177] Tới Hiệp định Paris 1973, toàn bộ những bên tham gia gồm có Mỹ, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Cộng hòa miền Nam Việt Nam và Việt Nam Cộng hòa đều thừa nhận giới tuyến quân sự chiến lược trong thời điểm tạm thời không sẽ là biên giới vương quốc.[178]
Trước khi Hiệp ước Genève được ký kết 6 tuần, ngày 4 tháng 6 năm 1954, Pháp đã đàm phán với Quốc gia Việt Nam bản dự thảo Hiệp ước Matignon (1954), nếu được ký chính thức thì Quốc gia Việt Nam sẽ hoàn toàn độc lập khỏi Liên hiệp Pháp. Chính phủ này sẽ không còn hề bị ràng buộc bởi những hiệp ước do Pháp ký kết. Tuy nhiên, Hiệp ước Matignon (1954) không được Quốc hội Pháp và Tổng thống Pháp phê chuẩn. Bên cạnh đó, cũng luôn có thể có những lập luận nhận định rằng Quốc gia Việt Nam vẫn bị ràng buộc bởi Hiệp định Geneva, chính bới chính phủ nước nhà này chỉ sở hữu một vài thuộc tính của một độc lập lãnh thổ khá đầy đủ và nhất là nó tùy từng Pháp về quốc phòng, tài chính, thương mại, kinh tế tài chính.[179] Tuy nhiên, Hiệp ước Genève đã diễn tiến quá nhanh. Sau khi Hiệp định Geneva được ký, Hiệp ước Matignon đã trở nên không bao giờ được hoàn thành xong[180]. Quốc gia Việt Nam vẫn là một thành viên của Liên hiệp Pháp và do này vẫn phải tuân thủ những Hiệp định do Liên hiệp Pháp ký kết.
Tuy nhiên, phái đoàn Quốc gia Việt Nam đã từ chối ký và không công nhận Hiệp định Genève, đồng thời ra Tuyên bố Hiệp định Genève chứa “những lao lý gây nguy hại nặng nề cho tương lai chính trị của Quốc gia Việt Nam” và “không tôn trọng nguyện vọng sâu xa của dân Việt”, bởi Bộ Tư lệnh Pháp đã “nhường cho Việt Minh những vùng mà quân đội vương quốc còn đóng quân và tước mất của Việt Nam quyền tổ chức triển khai phòng thủ” và “tự ấn định ngày tổ chức triển khai tuyển cử mà không còn sự thỏa thuận hợp tác với phái đoàn vương quốc Việt Nam”[181]. Tuyên bố cũng cho biết thêm thêm Quốc gia Việt Nam sẽ “tự dành riêng cho mình quyền hoàn toàn tự do hành vi để bảo vệ quyền thiêng liêng của dân tộc bản địa Việt Nam trong công cuộc thực thi Thống nhất, Độc lập và Tự do cho xứ sở”.[182] Trên thực tiễn, Quốc gia Việt Nam không được tham gia hội nghị với tư cách vương quốc độc lập vì người Pháp và những bên tham gia nhận định rằng Quốc gia Việt Nam vẫn chưa độc lập khỏi liên hiệp Pháp và vẫn được Pháp đại diện thay mặt thay mặt về mặt ngoại giao.[183][184] Phái đoàn Mỹ cũng từ chối ký Hiệp định và tuyên bố không biến thành ràng buộc vào những quy định ấy, nhưng nói thêm nước này “sẽ coi mọi sự tái diễn của những hành vi bạo lực vi phạm hiệp định là yếu tố đáng lo ngại và là mối rình rập đe dọa nghiêm trọng riêng với hòa bình và bảo mật thông tin an ninh quốc tế”. Trong Tuyên bố của tớ, riêng với yếu tố tổng tuyển cử thống nhất Việt Nam, chính phủ nước nhà Mỹ nêu rõ quan điểm “tiếp tục nỗ lực đạt được sự thống nhất thông qua những cuộc tuyển cử tự do được giám sát bởi Liên Hợp Quốc để bảo vệ chúng trình làng công minh”.[185] Theo Hồ Chí Minh, do Quốc gia Việt Nam vẫn chưa độc lập khỏi Liên hiệp Pháp nên không thể tham gia Hội nghị và ký kết Hiệp định với tư cách một vương quốc và Quốc gia Việt Nam vẫn phải chịu ràng buộc bởi những thỏa thuận hợp tác giữa Việt Minh và Pháp.[186]
Ngay sau khi Hiệp định Geneva được ký kết chỉ vài ngày, vấn đáp Thông tấn xã Việt Nam, Hồ Chí Minh đã tiên đoán trước Mỹ sẽ tìm cách phá bỏ Hiệp định để chia cắt Việt Nam: “Theo đúng lập trường của ta từ trước đến nay, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà sẽ tiếp tục nỗ lực đấu tranh cho hoà bình, độc lập, thống nhất, dân chủ của Tổ quốc. Đồng thời, toàn bộ chúng ta phải có tinh thần cảnh giác rất cao riêng với thủ đoạn của đế quốc Mỹ định cản trở hai bên đi đến hiệp định đình chiến và mưu mô lập khối liên minh quân sự chiến lược có tính chất xâm lược, chia châu Á thành những tập đoàn lớn lớn trái chiều để dễ xâm lược và khống chế Đông Dương cùng Khu vực Đông Nam Á.”[187]
Kết quả Hiệp định: Quân đội Nhân dân Việt Nam, lực lượng đã giành thắng lợi sau trận chiến, triệu tập về miền Bắc. Lực lượng Quốc gia Việt Nam cùng với quân đội Pháp triệu tập về miền Nam, triệu tập dân sự và chính trị theo nguyên tắc tự nguyện. Theo thống kê của Ủy ban Quốc tế Giám sát Đình chiến có 892.876 dân thường di cư từ miền Bắc vào miền Nam Việt Nam.[188], trong lúc 140.000 người khác từ miền Nam triệu tập ra Bắc. Quân đội Pháp từ từ rút khỏi miền Nam và trao quyền lực tối cao cho cơ quan ban ngành thường trực Quốc gia Việt Nam.
Chính quyền Quốc gia Việt Nam (tiền thân của Việt Nam Cộng hòa) từ chối hiệp thương tổng tuyển cử tự do với nguyên do mà Thủ tướng Ngô Đình Diệm đưa ra là “Chúng tôi không từ chối nguyên tắc tuyển cử tự do để thống nhất giang sơn một cách hoà bình và dân chủ”, “thống nhất giang sơn trong tự do chứ không phải trong nô lệ” nhưng ông “nghi ngờ về việc hoàn toàn có thể đảm bảo những Đk của cuộc bầu cử tự do ở miền Bắc”.[189][190] Khi trở thành Tổng thống Việt Nam Cộng hòa, Ngô Đình Diệm còn ra nhiều tuyên bố công kích chính phủ nước nhà Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.[189] Đáp lại những cáo buộc này, Hồ Chí Minh đã vấn đáp với những nhà báo Mỹ ở hãng U.P rằng: “Đó là lời vu oan giáng họa của những người dân không thích thống nhất Việt Nam bằng tổng tuyển cử tự do. Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà bảo vệ tổng tuyển cử sẽ tiến hành hoàn toàn tự do ở miền Bắc Việt Nam.”[191]
Bên cạnh đó, những nguồn tin rất khác nhau chỉ ra cho Tổng thống Mỹ Eisenhower thấy khoảng chừng 80% dân số Việt Nam sẽ bầu cho Hồ Chí Minh thay vì bầu cho Bảo Đại nếu cuộc tổng tuyển cử được thi hành[5]. Nhà sử học Mortimer T. Cohen nhận định rằng: Thực tâm Ngô Đình Diệm không thích Tổng Tuyển cử, vì biết rằng mình sẽ thua. Không ai hoàn toàn có thể thắng cử trước Hồ Chí Minh, vì ông là một George Washington của Việt Nam[192]. Cuộc tổng tuyển cử tự do cho việc thống nhất Việt Nam đang không bao giờ được tổ chức triển khai.
Mỹ hậu thuẫn cho Ngô Đình Diệm xây dựng một chính thể riêng không liên quan gì đến nhau ở phía Nam vĩ tuyến 17 và không thực thi tuyển cử thống nhất Việt Nam[193]. Việt Nam Dân chủ Cộng hòa coi đấy là hành vi phá hoại Hiệp định Genève[194][195]. Ngày 18 tháng 6 năm 1954, hơn 4.000 người Huế biểu tình chống Pháp – Mỹ.[196]. Ngày 1 tháng 8 năm 1954, Ủy ban Liên Việt Sài Gòn – Chợ Lớn thông báo cho biết thêm thêm cơ quan ban ngành thường trực Ngô Đình Diệm bắn vào đoàn 5.000 người biểu tình ở Sài Gòn – Chợ Lớn cầm cờ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và cờ Pháp hoan nghênh Hiệp định Giơnevơ và đòi Pháp thi hành Hiệp định[197]
Như vậy, xét về quy trình tham gia của những bên tham chiến, trận chiến tranh Việt Nam là bước tiếp nối để xử lý và xử lý những tiềm năng mà cả hai bên chưa làm được trong trận chiến tranh Đông Dương. Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam Việt Nam và Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam muốn giành độc lập, thống nhất cho giang sơn và đánh đuổi những lực lượng ngoại quốc khỏi Việt Nam.[189] Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu còn bóp méo Hiệp định Paris khi nhận định rằng Bắc Việt Nam là Bắc Việt Nam và Nam Việt Nam là Nam Việt Nam trong lúc Hiệp định chỉ công nhận có một nước Việt Nam thống nhất với vỹ tuyến 17 là giới tuyến quân sự chiến lược trong thời điểm tạm thời, không phải biên giới vương quốc hay biên giới chính trị.[198] Còn Mỹ thì muốn tiếp tục thi hành chủ trương chống Cộng ở Khu vực Đông Nam Á thông qua lực lượng bản xứ là Việt Nam Cộng hoà do người Pháp để lại. Họ nhận định rằng nhận định rằng Việt Nam Cộng hoà “về bản chất là một sáng tạo của Mỹ” nhằm mục đích phục vụ những mục tiêu của Mỹ[199]
Ngay từ thời điểm tháng 3 năm 1961, khi Chủ tịch Quốc hội Pháp Jacques Chaban-Delmas có chuyến sang Mỹ, Thống chế Pháp Charles de Gaulle nhờ ông này nhắn lại với Tổng thống Mỹ “đừng để sa lầy trong yếu tố Việt Nam, ở đó Mỹ hoàn toàn có thể mất cả lực lượng lẫn linh hồn của tớ”. Ngày 31 tháng 5 năm 1961, tiếp Tổng thống Mỹ John F. Kennedy tại Paris, Thống chế Pháp Charles de Gaulle chú ý[200]:
“Người Pháp chúng tôi có kinh nghiệm tay nghề về chuyện đó. Người Mỹ những ông trước kia [chỉ các tổng thống Mỹ tiền nhiệm] từng muốn thay chỗ chúng tôi ở Đông Dương. Và ngày hôm nay ông muốn nối gót chúng tôi để nhen lại ngọn lửa trận chiến tranh mà chúng tôi đã kết thúc. Tôi xin báo trước cho ông biết: những ông sẽ từ từ sa vào vũng lầy quân sự chiến lược và chính trị không đáy, mặc kệ những tổn thất [nhân mạng] và tiêu pha [tiền của] mà những ông hoàn toàn có thể phung phí ở đó”
Do vậy, nhiều nhà sử học coi 2 trận chiến thực ra chỉ là một trong và gọi đó là “Cuộc chiến mười ngàn ngày”, quy trình hòa bình 1955-1959 thực ra chỉ là chặng nghỉ trong thời điểm tạm thời. Theo Daniel Ellsberg, ngay từ trên đầu nó đã là một trận chiến của Mỹ: Ban đầu là Pháp và Mỹ, tiếp theo đó Mỹ nắm hoàn toàn. Trong cả hai trường hợp, nó là một cuộc đấu tranh của người Việt Nam – dù không phải là tất khắp cơ thể Việt – nhưng cũng đủ để duy trì trận chiến đấu chống lại vũ khí, cố vấn cho tới quân viễn chinh của Mỹ[201]. Theo Alfred McCoy, nhìn lại những chủ trương của Mỹ sau khi Hiệp định Geneva được ký kết, những tài liệu Ngũ Giác Đài đã kết luận rằng “Nam Việt Nam về cơ bản là một sáng tạo của Mỹ”: “Không có Mỹ tương hỗ thì Diệm hầu như chắc như đinh không thể củng cố quyền lực tối cao ở miền Nam Việt Nam trong thời kỳ 1955-1956. Không có Mỹ rình rập đe dọa can thiệp, Nam Việt Nam không thể từ chối thậm chí còn cả việc thảo luận về cuộc Tổng tuyển cử năm 1956 theo Hiệp định Geneva mà không biến thành lực lượng vũ trang của Việt Minh lật đổ. Không có viện trợ Mỹ trong trong năm tiếp theo thì chính sách Diệm và nền độc lập của Nam Việt Nam hầu như cũng không thể nào tồn tại được.”[202] Thượng nghị sĩ (sau là Tổng thống Mỹ) John F. Kennedy thì tuyên bố: “Nó (Việt Nam Cộng Hòa) là con đẻ của toàn bộ chúng ta. Chúng ta không thể từ bỏ nó”.[203]
Giai đoạn 1954-1959
Việt Nam Cộng hòa cự tuyệt Tổng tuyển cử thống nhất Việt Nam
Mỹ không công nhận kết quả Hiệp định Genève, tuy nhiên Mỹ vẫn tuyên bố “ủng hộ nền hòa bình tại Việt Nam do Hiệp định Genève mang lại và thúc đẩy sự thống nhất hai miền Nam Bắc Việt Nam bằng những cuộc bầu cử tự do dưới sự giám sát của Liên Hợp Quốc”[204]. Theo Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, nguyên nhân chính mà Việt Nam Cộng hòa và Mỹ cương quyết không cùng Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tổ chức triển khai Tổng tuyển cử vì họ biết chắc chắn là mình không thể thắng và không thích Việt Nam thống nhất.[205]
Mỹ coi miền Nam Việt Nam là địa phận quan trọng trong kế hoạch chống chủ nghĩa cộng sản tại Khu vực Đông Nam Á nên khởi đầu những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt can thiệp tại Việt Nam. Đúng 20 ngày sau khi Hiệp định Genève về Đông Dương được ký kết, đô đốc Sabin đến Tp Hà Nội Thủ Đô, họp với phái đoàn quân sự chiến lược Mỹ tại đây. Năm 1955, phái đoàn quân sự chiến lược này của Mỹ do Edward Lansdale chỉ huy, người của CIA và đã làm cố vấn cho Pháp tại Việt Nam từ 1953, đã thực thi những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt tuyên truyền tâm ý chiến để lôi kéo dân chúng miền Bắc di cư vào Nam;[206] giúp huấn luyện sĩ quan người Việt và những lực lượng vũ trang của Quốc gia Việt Nam tại những vị trí căn cứ quân sự chiến lược Mỹ ở Thái Bình Dương; xây dựng những hạ tầng phục vụ quân sự chiến lược tại Philippines; bí mật đưa một lượng lớn vũ khí và thiết bị quân sự chiến lược vào Việt Nam; giúp sức tăng trưởng những kế hoạch “bình định Việt Minh và những vùng chống đối”.[207] Trong 2 năm 1955-1956, Mỹ đã bỏ ra 414 triệu USD giúp trang bị cho những lực lượng thường trực quân đội Việt Nam Cộng hòa, gồm 170.000 quân và lực lượng công an 75.000 quân, chiếm 80% ngân sách quân sự chiến lược của chính sách Ngô Đình Diệm. Số viện trợ này giúp Việt Nam Cộng hòa đủ sức duy trì cỗ máy hành chính và quân đội lúc không hề viện trợ của Pháp. Quân đội Việt Nam Cộng hòa dần thay thế giải pháp và vũ khí của Pháp bằng của Mỹ.
Chính phủ Việt Nam Cộng hòa tiếp tục chủ trương của Quốc gia Việt Nam là từ chối hiệp thương tổng tuyển cử với nguyên do mà Ngô Đình Diệm phát biểu là “nghi ngờ về việc hoàn toàn có thể bảo vệ những Đk của cuộc bầu cử tự do ở miền Bắc”[189]. Lý do này tương tự như trong cuộc bầu cử Quốc hội Việt Nam khóa I năm 1946, khi một số trong những đảng phái trái chiều với Việt Minh không ra ứng cử và nhận định rằng cơ quan ban ngành thường trực trong tay nên Việt Minh muốn ai trúng cũng khá được.[208] Có tài liệu nhận định rằng lá phiếu không bí mật, vì Sắc lệnh 51 được cho phép những cử tri không biết chữ được nhờ người viết hộ[209][210]. Theo ông Trần Trọng Kim (nguyên là Cựu Thủ tướng Đế quốc Việt Nam được Nhật Bản bảo lãnh) thì có nơi người dân bị cưỡng bách bầu cho Việt Minh.[211] Nhưng theo báo Đại đoàn kết (Cơ quan TW của Mặt trận tổ quốc Việt Nam) thì nhiều trí thức, đại biểu có uy tín của những giai cấp, tầng lớp, tôn giáo, dân tộc bản địa đã trúng cử tại Quốc hội khóa I, họ hầu hết không hay chưa phải là đảng viên cộng sản.[208] Có đến 43% đại biểu trúng cử không tham gia đảng phái nào[212], trong số đó có Ngô Tử Hạ, một nhân sĩ công giáo và là chủ của những xưởng in lớn.[208]
Ngày 4 tháng 2 năm 1955, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã ra bản tuyên bố việc lập lại quan hệ thông thường giữa hai miền, tạo Đk nhân dân hai miền thắt chặt quan hệ kinh tế tài chính. Đáp lại, năm 1958, cơ quan ban ngành thường trực Sài Gòn tuyên bố cự tuyệt hoàn toàn đề xuất kiến nghị này, với lí do là miền Bắc sẽ “vơ vét tài nguyên của miền Nam”. Chính quyền Sài Gòn còn giam giữ, bỏ tù trên 150 thương nhân miền Bắc được Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa cử vào tìm mối marketing thương mại[213].
Đồng thời với việc từ chối tuyển cử, chính sách Việt Nam Cộng hòa ra sức củng cố quyền lực tối cao, đàn áp quyết liệt những người dân người kháng chiến cũ (Việt Minh), Đảng viên Đảng Lao động Việt Nam, những người dân không chịu quy phục Việt Nam Cộng hòa. Ngô Đình Diệm làm rõ lực lượng Việt Minh là đối thủ cạnh tranh cạnh tranh lớn số 1 rình rập đe dọa quyền lực tối cao của ông ta. Theo lời khuyên của Edward Lansdale, chính phủ nước nhà Ngô Đình Diệm không gọi họ là Việt Minh nữa mà gọi là Việt Cộng.[214] Nhằm triệt để tiêu diệt ảnh hưởng của Việt Minh trong nhân dân, Ngô Đình Diệm còn ra lệnh đập phá những tượng đài kháng chiến và san bằng nghĩa trang của những liệt sĩ Việt Minh trong Chiến tranh Đông Dương, một hành vi xúc phạm nghiêm trọng tục lệ thờ cúng của người Việt[215]. Việt Nam Cộng hòa cũng đưa ra một loạt những chủ trương “Tố Cộng Diệt Cộng”, phát hành luật đạo 10-59 công khai minh bạch hành quyết những người dân cộng sản bằng máy chém.[216]
Theo Tuyên bố ở đầu cuối của Hiệp định Genève thì tổng tuyển cử ở hai miền được dự trù vào tháng 7 năm 1956 nhưng Tổng thống Ngô Đình Diệm bác bỏ mọi cuộc thảo luận sơ khởi, hành vi này khiến Ngô Đình Diệm bẽ mặt ở phương Tây. Theo nhận xét của phương Tây thì Ngô Đình Diệm là người ngoan cố và khao khát quyền lực tối cao chuyên chế, nhưng theo Duncanson thì mọi việc còn phức tạp hơn. Theo Ducanson, Miền Bắc có dân số đông hơn miền Nam 2 triệu người (tính cả gần 1 triệu người miền Bắc di cư vào Nam) vào thời gian 1955 1956, trước sự việc hỗn loạn gây ra bởi sự tranh giành của những giáo phái và do hoạt động và sinh hoạt giải trí bí mật của Việt Minh tại miền Nam, cuộc Cải cách ruộng đất tại miền Bắc Việt Nam tạo ra bầu không khí căng thẳng mệt mỏi dẫn đến cuộc nổi dậy của nông dân tại những vùng lân cận Vinh, những tình hình trình làng ở cả hai miền khiến Ủy hội Quốc tế Kiểm soát Đình chiến Đông Dương không còn kỳ vọng đảm bảo một cuộc bầu cử tự do theo tinh thần của bản Tuyên bố ở đầu cuối trong số đó cử tri hoàn toàn có thể bỏ phiếu theo ý muốn mà không sợ bị trả thù chính trị.[217] Theo Mark Woodruff, Quốc gia Việt Nam tuyên bố không tin bầu cử ở miền Bắc Việt Nam sẽ trình làng công minh, những quan sát viên của những nước Ấn Độ, Ba Lan và Canada thuộc Ủy hội Quốc tế Kiểm soát Đình chiến đồng ý quan điểm này và báo cáo rằng cả hai miền đều không thi hành nghiêm chỉnh thỏa thuận hợp tác ngừng chiến.[218] Tuy nhiên, trái với những nhận định trên, Clark Clifford đã dẫn những báo cáo của Ủy hội Quốc tế Kiểm soát Đình chiến cho biết thêm thêm trong quy trình 1954-1956, họ chỉ nhận được 19 đơn khiếu nại về việc trả thù chính trị trên toàn lãnh thổ miền Bắc Việt Nam[219].
Báo cáo của CIA cho Tổng thống Mỹ Eisenhower thấy rằng khoảng chừng 80% dân số Việt Nam sẽ bầu cho Hồ Chí Minh nếu cuộc tổng tuyển cử được thi hành và không còn ai hoàn toàn có thể thắng Hồ Chí Minh trong cuộc Tổng Tuyển cử tự do.[220] Do vậy Mỹ đã hậu thuẫn Quốc gia Việt Nam để cuộc tuyển cử không thể trình làng.[221] Năm 1956, Allen Dulles đệ trình lên Tổng thống Mỹ Eisenhower báo cáo Dự kiến nếu bầu cử trình làng thì khoảng chừng 80% dân số Việt Nam sẽ bầu cho Hồ Chí Minh và “thắng lợi của Hồ Chí Minh sẽ như nước triều dâng không thể cản nổi”. Ngô Đình Diệm chỉ có một lối thoát là tuyên bố không thi hành Hiệp định Genève. Được Mỹ khuyến khích, Ngô Đình Diệm nhất quyết từ chối tuyển cử. Mỹ muốn có một chính phủ nước nhà chống Cộng tồn tại ở miền Nam Việt Nam, bất kể chính phủ nước nhà đó có tôn trọng nền dân chủ hay là không[222]
Trong khi đó Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vẫn sẵn sàng sẵn sàng cho tổng tuyển cử và nỗ lực theo đuổi những giải pháp hòa bình.[223] Tại hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa II, tháng 8 năm 1955, bản báo cáo của Trường Chinh đã đề xuất kiến nghị: “sau tổng tuyển cử nước Việt Nam sẽ có được một Quốc hội chung cho toàn quốc, gồm có đại biểu những đảng phái, những giai cấp, không phân biệt dân tộc bản địa, Xu thế chính trị và tôn giáo. Quốc hội ấy sẽ thông qua hiến pháp chung của toàn quốc và bầu ra Chính phủ phối hợp của toàn dân, phụ trách trước Quốc hội… Quân đội miền Nam hay quân đội miền Bắc đều phải là bộ phận của quân đội quốc phòng thống nhất của nước Việt Nam, đặt dưới quyền chỉ huy tối cao của Chính phủ TW… Chính phủ TW và cơ quan cơ quan ban ngành thường trực của mỗi miền sẽ đảm bảo thi hành những quyền tự do dân chủ rộng tự do (tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do đi lại, tự do hội họp, tự do tổ chức triển khai, tự do tín ngưỡng, v.v.); thực thi nam nữ bình đẳng, dân tộc bản địa bình đẳng, đảm bảo trật tự của xã hội, bảo vệ an toàn và uy tín của vương quốc và sinh mệnh tài sản của nhân dân; thực thi người cày có ruộng một cách có từng bước, có phân biệt và chiếu cố những điểm lưu ý của từng miền… nước Việt Nam sau khi tổng tuyển cử mới thống nhất bước đầu hoặc thống nhất một phần, chưa hoàn toàn thống nhất. Miền Bắc sẽ không còn thay đổi chính sách dân chủ mới (tuy nhiên nội dung dân chủ mới mà hình thức thì về một mặt nào này còn vận dụng chủ nghĩa dân chủ cũ). Còn ở miền Nam thì không những hình thức mà nội dung của chính sách chính trị trong thời kỳ đầu còn nhiều tính chất dân chủ cũ; thành phần dân chủ mới sẽ tăng trưởng từ từ” [224].
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tuyên bố đồng ý tổ chức triển khai tổng tuyển cử phù phù thích hợp với tình hình của mỗi miền. Tp Hà Nội Thủ Đô tìm kiếm tương hỗ quốc tế, lôi kéo những đồng quản trị hội nghị Genève, nhắc nhở Pháp về trách nhiệm riêng với việc thống nhất hai miền Việt Nam thông qua Tổng tuyển cử tự do theo như đúng tinh thần của Bản Tuyên bố ở đầu cuối tại Hội nghị Genève. Chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa xác lập “Quốc hội do toàn dân từ Bắc chí Nam bầu ra tiêu biểu vượt trội cho ý chí thống nhất sắt đá của toàn dân”, tuyên bố chống tuyển cử riêng ở miền Nam mà người ta xem là phi pháp[225][226]. Ngày 20 tháng 7 năm 1955, phái đoàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vào Sài Gòn để đàm phán, tạm lưu tại Khách sạn Majestic nhưng bị Hội đồng Nhân dân Cách mạng ủng hộ cơ quan ban ngành thường trực Ngô Đình Diệm tổ chức triển khai biểu tình chống đối kinh hoàng; khách sạn bị vây hãm và phóng hỏa khiến Ủy hội Quốc tế Kiểm soát Đình chiến Đông Dương phải can thiệp để phái đoàn thoát ra và bay trở về bảo vệ an toàn và uy tín.[227]
Về mặt ngoại giao, theo giáo sư Ilya Gaiduk của Viện Hàn lâm Khoa học Nga vào trong ngày 25 tháng 1 năm 1956, Trung Quốc và Việt Nam Dân chủ Cộng hòa nhắc lại đề xuất kiến nghị tái triệu tập Hội nghị Geneva để tổ chức triển khai Tổng tuyển cử. Tới 18 tháng 2 năm 1956, phía Liên Xô đạt được thống nhất với Trung Quốc và Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong việc tái triệu tập Hội nghị Geneva. Sau đó, Trường Chinh khi sang Moskva họp đại hội Đảng Cộng sản Liên Xô năm 1956 đã nói với Vasilii Kuznetzov, thứ trưởng ngoại giao Liên Xô rằng miền Bắc chưa quy tụ đủ toàn bộ Đk nhưng đã có đủ những Đk chủ chốt để tổ chức triển khai Tổng tuyển cử thống nhất giang sơn và đề xuất kiến nghị Liên Xô giúp sức do việc Hội nghị Cố vấn của ICC vẫn chưa trình làng đã gây khó dễ cho việc tổ chức triển khai Tổng tuyển cử như kế hoạch. Trường Chinh đề xuất kiến nghị tổ chức triển khai cuộc họp giữa 9 bên tham gia Hội nghị và 3 bên tham gia ICC để thúc đẩy Tổng tuyển cử. Đáp lại, phía Liên Xô xác lập chỉ hoàn toàn có thể tác động tới phái đoàn Ấn Độ và cũng chú ý với Trường Chinh rằng sẽ không còn còn việc tái triệu tập Hội nghị, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa phải đồng ý rằng không còn Tổng tuyển cử và Việt Nam phải tự sẵn sàng sẵn sàng phương án cho chính mình.[228] Theo cuốn Việt Nam – Liên Xô, 30 năm quan hệ 1950-1980, thì Trường Chinh xác lập với Vasilii Kuznetzov rằng Việt Nam Dân chủ Cộng hòa chắc như đinh đủ kĩ năng tổ chức triển khai Tổng tuyển cử ở khu vực đồng bằng và những thành phố lớn nhưng riêng với một số trong những khu vực miền núi phía bắc thì thực sự gặp những trở ngại vất vả nhất định nhưng đấy là lại là khu vực chắc như đinh cho Việt Nam Dân chủ nhiều ủng hộ mặc kệ việc ít dân nhưng những người dân dân nó lại sở hữu truyền thống cuội nguồn ủng hộ Việt Minh từ thời kháng chiến chống Pháp. Do đó, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đề xuất kiến nghị Liên Xô có những trợ giúp về mặt phục vụ hầu cần và kỹ thuật tại những khu vực này cũng như gây áp lực đè nén quốc tế để cuộc Tổng tuyển cử được tổ chức triển khai theo như đúng như Hiệp định (vào tháng 7 năm 1956)[229]. Các cường quốc đang không ủng hộ lời lôi kéo tổ chức triển khai tuyển cử của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa mà muốn tình hình chia cắt Việt Nam được không thay đổi. Vào tháng 1 năm 1957, khi Liên Xô đề xuất kiến nghị Liên Hợp Quốc thừa nhận miền Bắc và miền Nam Việt Nam như 2 vương quốc riêng không liên quan gì đến nhau, Hồ Chí Minh đã khước từ[230]. Tháng 5 năm 1956, một nhà ngoại giao Hungary tên József Száll đã rỉ tai với một trợ lý thứ trưởng của Bộ Ngoại giao Trung Quốc, rằng theo ý kiến của Chính phủ Trung Quốc thì “những nghị quyết của hiệp định Genève, tức là, việc tổ chức triển khai bầu cử tự do và thống nhất Việt Nam, không thể được thực thi trong thời hạn này… với tình trạng lúc bấy giờ tại miền Nam Việt Nam cần thuở nào gian dài để đạt được những tiềm năng này do đó thật vô lý nếu những nước từng tham gia Hội nghị Geneva như Liên Xô hoặc Trung Quốc đòi triệu tập một hội nghị quốc tế về giải pháp đã được thông qua năm 1954”. Nói cách khác, những cường quốc của khối Xã hội chủ nghĩa đang không phục vụ cho Việt Nam Dân chủ Cộng hòa sự tương hỗ quốc tế mà người ta lôi kéo.[231]
Trong khi tiến trình yêu cầu và từ chối đàm phán vẫn tiếp nối, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa còn cố tái lập quan hệ thương mại giữa 2 miền,[232] để giúp “nhân dân hai vùng trao đổi kinh tế tài chính, văn hóa truyền thống và xã hội, nhằm mục đích tạo thuận tiện cho việc Phục hồi môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên sống đời thường thông thường của người dân.” Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ tám (khoá II) dự kiến: “Muốn thống nhất nước nhà bằng phương pháp hoà bình, nên phải tiến hành thống nhất từng bước; từ chỗ trong thời điểm tạm thời phân thành hai miền tiến đến chỗ thống nhất chưa hoàn toàn, từ chỗ thống nhất chưa hoàn toàn sẽ tiến đến chỗ thống nhất hoàn toàn.” Nhưng cũng như yếu tố bầu cử, Việt Nam Cộng hòa thậm chí còn còn từ chối cả việc thảo luận và Tổng thống Ngô Đình Diệm đã công khai minh bạch tuyên bố “Bắc tiến” từ vài năm trước đó đó.[233]
Về quân sự chiến lược, miền Nam Việt Nam từ sau khi ký kết Hiệp định Genève, tồn tại ba lực lượng quân sự chiến lược hầu hết là: Bình Xuyên, những giáo phái (Cao Đài, Hoà Hảo), những đảng phái vương quốc (Đại Việt Quốc dân Đảng, Việt Nam Quốc dân Đảng); Việt Nam Cộng hòa và những thành viên sẽ là Việt Minh còn sót lại ở miền Nam Việt Nam. Theo ước tính của Pháp trong năm 1954, Việt Minh trấn áp hơn 60-90% nông thôn miền Nam Việt Nam ngoài những khu vực của những giáo phái [230].
Nhìn chung, trong quy trình 1955-1959, quân đội Việt Nam Cộng hòa giữ ưu thế trên mặt trận miền Nam. Nhiều cuộc xung đột vũ trang giữa quân đội Việt Nam Cộng hòa với Bình Xuyên, một bộ phận thân Pháp trong những giáo phái Cao Đài, Hoà Hảo được sự giúp sức của người cộng sản, lực lượng quân sự chiến lược của những đảng phái vương quốc… trình làng quyết liệt, với kết quả là những lực lượng này thất bại và phải giải thể hoặc gia nhập vào quân đội Việt Nam Cộng hoà. Còn lại hai lực lượng trái chiều nhau nóng giãy là: Việt Nam Cộng hòa và lực lượng những cựu thành viên Việt Minh còn ở lại miền Nam.[230]
Trong quy trình này, lực lượng sẽ là Việt Minh còn ở lại miền Nam theo ước tính của Mỹ, vẫn còn đấy 100.000[188] người lui vào bí mật với chủ trương phát động nhân dân đấu tranh chính trị đòi thực thi Tổng tuyển cử, chống lại những chương trình xã hội của cơ quan ban ngành thường trực Ngô Đình Diệm như “Cải cách điền địa”, “Cải tiến nông thôn” và bảo vệ cán bộ cộng sản, nhưng họ vẫn sẵn sàng tái hoạt động và sinh hoạt giải trí vũ trang nếu tình thế yêu cầu với số vũ khí được chôn giấu từ trước. Tình hình chính trị trở nên xấu đi vì đường lối cứng rắn của Việt Nam Cộng hòa cũng như sự bất hợp tác của Việt Minh, vốn không công nhận tính hợp pháp của chính sách Việt Nam Cộng hòa. Từ thời gian ở thời gian cuối năm 1955, đã xuất hiện những vụ ám sát quan chức Việt Nam Cộng hòa với tên thường gọi “diệt bọn ác ôn và bọn thám thính chỉ điểm”. Những hoạt động và sinh hoạt giải trí vũ trang của Việt Minh ngày càng ngày càng tăng về quy mô, phủ rộng rộng tự do ra khắp miền Nam. Đến thời gian ở thời gian cuối năm 1959 tình hình miền Nam thật sự tạm bợ, Việt Minh ở miền Nam đã phát động trận chiến tranh du kích khắp nơi với quy mô trung đội hoặc đại đội nhưng lấy phiên hiệu đến cấp tiểu đoàn.[234]
Tháng 9 năm 1960, sau khi đấu tranh chính trị hoà bình để thống nhất giang sơn theo tinh thần của Bản Tuyên bố ở đầu cuối tại Hội nghị Genève không còn kết quả, chính phủ nước nhà Việt Nam Dân chủ Cộng hòa chính thức ủng hộ những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt đấu tranh vũ trang và chính trị của lực lượng Việt Minh miền Nam.[235] Đến thời gian này, sự căng thẳng mệt mỏi của lực lượng Việt Minh ở miền Nam đã lên mức mà Việt Nam Dân chủ Cộng hòa phải ủng hộ đấu tranh vũ trang ở phía Nam vĩ tuyến 17. Hội nghị Trung ương Đảng Lao động lần thứ 15 (tháng 1 năm 1959) quyết định hành động: “Phải qua con phố đấu tranh cách mạng bằng bạo lực, mà rõ ràng là nhờ vào lực lượng chính trị của quần chúng là hầu hết, kết phù thích hợp với lực lượng vũ trang để đánh đổ ách thống trị thực dân kiểu mới của Mỹ và tập đoàn lớn lớn quân sự chiến lược tay sai của Mỹ.”[236]
Như vậy năm 1960 trở thành một năm có dịch chuyển lớn, mở ra một quy trình mới của Chiến tranh Việt Nam. Các nỗ lực đàm phán chính trị nhằm mục đích thống nhất Việt Nam đang không còn kết quả, từ nay đấu tranh vũ trang sẽ là phương hướng hầu hết.
Tình hình tại miền Bắc
Bài rõ ràng: Chiến tranh Việt Nam (miền Bắc, 1954-1959)
Xem thêm: Cải cách ruộng đất tại miền Bắc Việt Nam, Đường Trường Sơn, và Bầu cử Quốc hội Việt Nam 1960
Để tăng trưởng và tái tạo nền kinh tế thị trường tài chính quốc dân theo chủ nghĩa xã hội và sẵn sàng sẵn sàng cho trận chiến dự kiến hoàn toàn có thể sắp xẩy ra,[237] tại miền Bắc, Đảng Lao động Việt Nam tái tổ chức triển khai lại xã hội (gồm có cả lực lượng vũ trang) theo quy mô xã hội chủ nghĩa như ở những nước Liên Xô, Trung Quốc, không ít kết phù thích hợp với những nguyên tắc của một xã hội thời chiến.
Về nông nghiệp, ngay từ thời điểm năm 1953, Đảng Lao động tổ chức triển khai những chiến dịch cải cách ruộng đất để thực thi tiềm năng người cày có ruộng, nhưng phạm phải một số trong những sai lầm không mong muốn nghiêm trọng.[238] Trong 3.563 xã thuộc 22 tỉnh và những vùng ngoài thành phố ở miền Bắc đã thực thi cải cách ruộng đất, những đội cải cách ruộng đất đã chỉ ra 47.890 địa chủ, chiếm 1,87% tổng số hộ và 2,25% tổng số nhân khẩu ở nông thôn. Trong số địa chủ đó, có 6.220 hộ là cường hào gian ác, chiếm 13% tổng số hộ địa chủ. Nghị quyết của Hội nghị Trung ương Đảng Lao động Việt Nam lần thứ 14 về tổng kết cải cách ruộng đất đã nêu rõ: “Những tên địa chủ có nhiều tội ác với nông dân và là phản động đầu sỏ cùng một số trong những tổ chức triển khai của chúng đã biết thành quần chúng tố cáo và bị trừng trị theo pháp lý”. Số địa chủ bị tuyên án tử hình trong chương trình Cải cách ruộng đất không được thống kê đúng chuẩn và gây tranh cãi. Các nhà nghiên cứu và phân tích phương Tây đưa ra những số liệu rất rất khác nhau và không thống nhất, theo Gareth Porter: từ 800 đến 2.500 người bị tử hình;[239] theo Edwin E. Moise (sau một công cuộc nghiên cứu và phân tích sâu rộng hơn): vào lúc chừng 5.000; theo giáo sư sử học James P. Harrison: vào lúc chừng 1.500 người bị tử hình cộng với cùng 1.500 bị giam giữ.[240] Do tiến hành vội vã, nhiều địa chủ bị phán quyết oan sai, nên từ thời điểm năm 1956, những chiến dịch sửa sai được tiến hành, những địa chủ bị phán quyết oan được trả tự do, minh oan, trả lại danh dự và được tạo Đk sinh sống[241]. Qua cải cách ruộng đất ở miền Bắc, trên 810.000 hecta ruộng đất của đế quốc và địa chủ, ruộng đất tôn giáo, ruộng đất công và nửa công nửa tư đã biết thành tịch thu, trưng thu, trưng mua về để chia cho 2.220.000 hộ nông dân lao động và dân nghèo ở nông thôn, gồm có trên 9.000.000 nhân khẩu. Như vậy là 72,8% số hộ ở nông thôn miền Bắc đã được chia ruộng đất. Tính đến tháng bốn năm 1953, số ruộng đất trực tiếp tịch thu của địa chủ chia cho nông dân bằng 67,67% tổng số ruộng đất mà địa chủ chiếm hữu nǎm 1945.[242]
Năm 1958, Chủ tịch Hồ Chí Minh công bố: Thời kỳ Phục hồi kinh tế tài chính đã kết thúc và mở đầu thời kỳ tăng trưởng kinh tế tài chính một cách có kế hoạch. Tháng 11 năm 1958, Đảng Lao động quyết định hành động đưa ra kế hoạch tăng trưởng kinh tế tài chính, văn hóa truyền thống trong 3 năm 1958-1960 và tiến hành tái tạo xã hội chủ nghĩa (gồm có hợp tác hoá nông nghiệp và tái tạo tư bản tư doanh)[243][244], kế hoạch tăng trưởng và tái tạo kinh tế tài chính, tăng trưởng văn hóa truyền thống của Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được Quốc hội thông qua ngày 14 tháng 12 năm 1958[245]. Đến thời gian ở thời gian cuối năm 1960, ở miền Bắc có 84,8% số hộ nông dân đã gia nhập hợp tác xã, chiếm 76% tổng diện tích s quy hoạnh canh tác, 520 hợp tác xã ngư nghiệp chiếm 77,2% tổng số hộ đánh cá, có 269 hợp tác xã nghề muối chiếm 85% tổng số hộ làm muối. Ở thành thị, 100% số cơ sở công nghiệp tư bản tư doanh thuộc diện tái tạo đã được tổ chức triển khai thành xí nghiệp công tư hợp doanh, xí nghiệp hợp tác, 1.553 người marketing thương mại thành người lao động. Có 90% tổng số thợ thủ công trong diện tái tạo đã tham gia những hợp tác xã thủ công nghiệp, trong số đó hơn 70.000 thợ thủ công chuyển sang sản xuất nông nghiệp. Trong nghành thương nghiệp, 60% tổng số người marketing thương mại nhỏ lẻ, làm dịch vụ, marketing thương mại ngành ăn uống thuộc diện tái tạo đã tham gia hợp tác xã, tổ mua và bán, làm đại lý cho thương nghiệp quốc doanh và trên 10.000 người đã chuyển sang sản xuất.[246]
Về văn hóa truyền thống, những sai lầm không mong muốn của cải cách ruộng đất đã gây tác động đến một số trong những giới văn nghệ sĩ. Theo Đại cương Lịch sử Việt Nam do Lê Mậu Hãn chủ biên, trong toàn cảnh phương Tây đang tiến hành gây rối loạn ở khối mạng lưới hệ thống xã hội chủ nghĩa, từ trên thời điểm đầu xuân mới 1955 lực lượng tình báo quốc tế đã kích động một bộ phận văn nghệ sĩ có chính kiến trái chiều tạo ra trào lưu Nhân Văn-Giai Phẩm. Ban đầu, trào lưu Nhân Văn-Giai Phẩm chỉ phê phán những sai lầm không mong muốn, nhưng về sau dần phủ nhận sự lãnh đạo của Đảng trong nghành nghề văn hóa truyền thống văn nghệ, phủ nhận quyền lãnh đạo duy nhất của Đảng Lao động Việt Nam về Chính trị và Nhà nước thậm chí còn kích động lôi kéo nhân dân xuống đường biểu tình. Cuối năm 1956, sau những dịch chuyển trên toàn thế giới, cơ quan ban ngành thường trực quyết định hành động chấm hết trào lưu Nhân Văn-Giai Phẩm.[247]
Về xã hội, chủ trương về kinh tế tài chính khiến quy mô xã hội cũ thay đổi: giai cấp địa chủ hầu như bị xóa khỏi, giai cấp tư sản thì được đưa vào những cơ sở công tư hợp doanh, được nhà nước tóm gọn về tài sản để trở về làm lao động.[248] Quốc hội, cơ quan công quyền tối cao của người dân, sau cuộc bầu cử năm 1946 thì tới năm 1960 mới tuyển cử Khóa II.[249] Do không họp thường xuyên, vai trò của Quốc hội bị hạn chế và không thực thi khá đầy đủ trách nhiệm lập pháp mà thường chỉ thông qua sắc lệnh và luật đạo mà Chính phủ đưa ra, những yếu tố đột xuất đã có ban Thường vụ Quốc hội độc quyền đảm nhiệm.[249] Trong thời kỳ này, xã hội Miền Bắc hoàn toàn bị chi phối bởi sự điều khiển và tinh chỉnh của cơ quan ban ngành thường trực,[250] những quyền dân sự bị thu hẹp, những quyền tự do chính trị, tự do ngôn luận, xuất bản báo chí bị hạn chế tối đa[249][251], quyền thao tác, cư ngụ, đi lại, tiếp xúc, cưới hỏi đều phải có sự được cho phép của Nhà nước. Đời sống xã hội nhờ vào nguyên tắc kỷ luật hóa cao độ với việc lãnh đạo toàn vẹn và tổng thể của Đảng Lao động Việt Nam. Xã hội nhanh gọn sẵn sàng sẵn sàng cho môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên sống đời thường quân sự chiến lược hóa cao độ “Toàn dân – Toàn diện” theo phương châm “Mỗi người dân đều là một chiến sỹ, mỗi làng xóm là một pháo đài trang nghiêm”. Tóm lại, cả xã hội Miền Bắc hoạt động và sinh hoạt giải trí vì một tiềm năng chung: làm phục vụ hầu cần cho mặt trận ở Miền Nam.[251]
Việc tân tiến hóa quân đội được tiến hành nhưng chậm và không đồng điệu, nhiều sư đoàn bộ binh được xây dựng thêm nhưng vẫn mang tính chất chất bộ binh đơn thuần, hỏa lực hạng nặng thiếu và chắp vá. Quân đội chưa tồn tại những quân binh chủng kỹ thuật cao như không quân, radar, thủy quân, tăng thiết giáp… còn đang trong quy trình sơ khai; phương tiện đi lại vận tải lối đi bộ, thông tin liên lạc còn yếu kém. Nguyên nhân là vì nền công nghiệp của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa chưa vững mạnh, đồng thời dựa nhiều nguồn viện trợ từ Liên Xô, Trung Quốc có phần hạn chế trong quy trình này. Vào thời gian ở thời gian cuối năm 1959, miền Bắc đã bí mật cho tiến hành thăm dò, tăng trưởng tuyến phố tiếp vận kế hoạch: Đường Trường Sơn còn được gọi là Đường mòn Hồ Chí Minh. Đây sẽ là một tuyến vận chuyển kế hoạch đảm bảo nhu yếu trận chiến tranh sẽ tiến hành mở rộng tại miền Nam sau này. Mặc dù vào lúc đó, tuyến phố này vẫn chỉ là những lối mòn trong rừng cho giao liên và những toán cán bộ vào Nam[252].
Quốc hội Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong Nghị quyết ngày 20 tháng 9 năm 1955 tuyên bố: Dựa trên bản cương lĩnh của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Chính phủ đã vạch rõ đường lối đại đoàn kết toàn dân để cùng nhau đấu tranh thực thi thống nhất nước nhà trên cơ sở độc lập và dân chủ bằng phương pháp hoà bình. Cuộc tổng tuyển cử tự do để thống nhất nước nhà sẽ tiến hành trong toàn quốc theo nguyên tắc phổ thông, bình đẳng, trực tiếp và bí mật. Mục đích của cuộc tổng tuyển cử tự do này là bầu một Quốc hội thống nhất để cử một Chính phủ Liên hợp duy nhất cho toàn nước Việt Nam. Việc xây dựng Chính phủ Liên hợp sẽ tăng cường đoàn kết Một trong những đảng phái, những tầng lớp, những dân tộc bản địa, những miền trên toàn cõi Việt Nam… Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà lôi kéo đồng bào miền Nam hãy đoàn kết đấu tranh ngặt nghèo và rộng tự do trong Mặt trận Tổ quốc nhằm mục đích giữ gìn quyền lợi hằng ngày của tớ và giành hoà bình, thống nhất cho Tổ quốc. Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà lôi kéo toàn thể nhân dân Việt Nam từ Bắc chí Nam hãy đoàn kết ngặt nghèo trong Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, nhiệt huyết đấu tranh thực thi cương lĩnh của Mặt trận, nhằm mục đích củng cố hoà bình, thực thi thống nhất, từ này mà hoàn thành xong độc lập và dân chủ trong toàn nước.[253]
Tình hình tại miền Nam
Bài rõ ràng: Chiến tranh Việt Nam (miền Nam, 1954-1959)
Xem thêm: Luật 10-59 và Chính sách tố cộng và diệt cộng
Phó tổng thống Mỹ Lyndon B. Johnson, Tổng thống Việt Nam Cộng hòa Ngô Đình Diệm và Đại sứ Mỹ tại Sài Gòn Nolting
Ở miền Nam, nhờ những nỗ lực chính trị của tớ mình cộng với việc ủng hộ của Mỹ, Ngô Đình Diệm được chỉ định làm thủ tướng và trở thành tổng thống sau một cuộc trưng cầu ý dân vào trong ngày 23 tháng 10 năm 1955. Cuộc trưng cầu dân ý này bị tố cáo là gian lận rõ ràng, như tại Sài Gòn, Ngô Đình Diệm chiếm hữu được 605.025 lá phiếu trong lúc cả khu vực này chỉ có 450.000 cử tri.[254][255]
Ngô Đình Diệm nhanh gọn thi hành những chủ trương về chính trị, xã hội. Chính phủ Mỹ đã viện trợ lớn cho Việt Nam Cộng hòa thực thi những chương trình cải cách và tăng trưởng xã hội trên nhiều nghành như xóa mù chữ, tái định cư, cải cách điền địa, tăng trưởng nông thôn, xây dựng hạ tầng, tăng trưởng công nghiệp, cải cách hành chính, xây dựng khối mạng lưới hệ thống luật pháp… Việt Nam Cộng hoà đã đạt được một số trong những thành quả quan trọng: kinh tế tài chính phục hồi và tăng trưởng, khối mạng lưới hệ thống y tế và giáo dục những cấp được xây dựng, văn hoá tăng trưởng, đời sống dân chúng được cải tổ[256]. Trong chiến dịch Cải cách điền địa, Ngô Đình Diệm tránh dùng những giải pháp mà ông xem là cướp đoạt như trào lưu Cải cách ruộng đất tại miền Bắc Việt Nam, ông thông tư cho những quan chức địa phương trả tiền mua số đất vượt quá số lượng giới hạn chứ không tịch thu.[257] Sau đó chính phủ nước nhà sẽ chia nhỏ số đất vượt số lượng giới hạn này để bán cho những nông dân chưa tồn tại ruộng và họ được vay một khoản tiền không phải trả lãi trong kỳ hạn 6 năm để sở hữ.
Tuy vậy, đường lối Cải cách điền địa mà Ngô Đình Diệm đưa ra đã biết thành nông dân miền Nam phản đối kinh hoàng. Trong khi Việt Minh đã giảm thuế, xóa nợ và tịch thu ruộng đất của địa chủ chia cho nông dân nghèo, thì Ngô Đình Diệm đã đưa giai cấp địa chủ trở lại. Đến cuối thời Ngô Đình Diệm, 2% đại điền chủ sở hữu 45% tổng số ruộng trong lúc 73% tiểu nông chỉ sở hữu 15%[258], khoảng chừng một nửa số người cày không còn ruộng[259]. Hạn mức đất được quy định rất rộng (100 hecta), nên hiếm có địa chủ nào phải bán đất cho nhà nước, số đất thu được cũng hầu hết là chia cho những người dân Công giáo di cư vào từ miền Bắc.[260] Đất của những Giáo xứ Công giáo thì còn được Ngô Đình Diệm thiên vị, cho miễn thuế và hạn mức. Nông dân phải trả lại đất Việt Minh đã cấp cho họ cho địa chủ rồi phải trả tiền thuê đất và phải nộp thuế đất cho quân đội. Khế ước quy định mức tô tối đa là 25% nhưng trong thực tiễn thì mức nộp tô phổ cập là 40% hoa lợi.[261] Điều này tạo ra một cơn rất khó chịu ở nông thôn, quân đội của Ngô Đình Diệm bị mắng chửi là “tàn nhẫn hệt như bọn Pháp”. Kết quả là tại nông thôn, 75% người dân ủng hộ quân Giải phóng, 20% trung lập trong lúc chỉ có 5% ủng hộ chính sách Ngô Đình Diệm.[262]
Mỹ nhận định rằng Hiệp định Genève, 1954 là một tai ương riêng với “toàn thế giới tự do” vì nó mang lại cho Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vị trí căn cứ để khai thác tại Khu vực Đông Nam Á. Mỹ muốn ngăn ngừa điều này bằng phương pháp ký kết Hiệp ước SEATO ngày 8 tháng 9 năm 1954 và mong ước biến miền Nam Việt Nam thành một pháo đài trang nghiêm chống cộng. Để làm được điều này Mỹ cần sự ủng hộ của Quốc gia Việt Nam.[263] Kế hoạch của Mỹ là viện trợ cho chính phủ nước nhà Ngô Đình Diệm để giúp miền Nam Việt Nam hoàn toàn độc lập với Pháp (đó là cách duy nhất để lôi kéo những người dân dân tộc bản địa chủ nghĩa rời xa Việt Minh và ủng hộ Quốc gia Việt Nam); Mỹ cũng thúc đẩy Ngô Đình Diệm xây dựng một cơ quan ban ngành thường trực đoàn kết đảng phái đại diện thay mặt thay mặt cho những Xu thế chính trị chính tại Việt Nam, ổn định miền Nam Việt Nam, bầu ra Quốc hội, soạn thảo Hiến pháp rồi tiếp theo đó phế truất Quốc trưởng Bảo Đại một cách hợp pháp; ở đầu cuối do Ngô Đình Diệm là một người vương quốc không còn liên hệ gì trong quá khứ với Việt Minh và Pháp do đó miền Nam Việt Nam sẽ trở nên chống Cộng mạnh mẽ và tự tin. Cuối cùng, công thức này yên cầu một sự hợp tác từ cả Pháp và Mỹ để tương hỗ Ngô Đình Diệm[264]. Tuy nhiên, Pháp không còn thiện cảm với Ngô Đình Diệm, Ngoại trưởng Pháp Faure nhận định rằng Diệm “không riêng gì có không hoàn toàn có thể mà còn bị tinh thần… Pháp không thể đồng ý rủi ro không mong muốn với ông ta”[265], hơn thế nữa Pháp hiện giờ đang bị chia rẽ chính trị nội bộ và gặp trở ngại vất vả tại Algérie nên rất miễn cưỡng trong việc giúp sức Quốc gia Việt Nam[266] do đó Mỹ đã tiến hành kế hoạch một mình mà không còn Pháp trợ giúp.
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa phản đối Hiệp ước SEATO đặt miền Nam Việt Nam, Campuchia, Lào vào “khu vực bảo lãnh” của nó vì như vậy là vi phạm Hiệp định Genève. Hiệp định Genève không cấm những người dân cộng sản và Việt Minh và những liên minh của tớ hoạt động và sinh hoạt giải trí chính trị ở miền Nam Việt Nam cũng như ở Lào và Campuchia; do đó Hiệp ước SEATO là yếu tố can thiệp vào nội bộ những nước Đông Dương và Mỹ có cớ đưa trang bị vũ khí và huấn luyện quân sự chiến lược cho quân đội những “lãnh thổ bảo lãnh” này.[267]
Đánh giá về chính sách Việt Nam Cộng hòa, giáo sư Mỹ Noam Chomsky đã nói rằng: “Chính phủ Nam Việt Nam đang trở thành nơi ẩn nấp của những người dân Việt Nam từng đi theo Pháp trong trận chiến đấu chống lại nền độc lập của giang sơn họ. Chính phủ Nam Việt Nam không còn cơ sở thành trì trong nhân dân. Nó đi theo phía bóc lột dân chúng nông thôn và tầng lớp dưới ở thành thị, trên thực tiễn nó là yếu tố tiếp tục chính sách thuộc địa của Pháp”[268]. Ngay cả Lầu Năm Góc cũng nhận xét: “Không có Mỹ giúp sức thì Diệm hầu như chắc như đinh không thể củng cố quyền lực tối cao ở miền Nam Việt Nam trong thời kỳ 1955-1956… Nam Việt Nam về bản chất là một sáng tạo của Mỹ”[199].
Chính phủ Ngô Đình Diệm nhanh gọn thanh lọc cỗ máy cầm quyền, đưa những người dân trung thành với chủ với ông vào những vị trí quan trọng. Nhà nước Việt Nam Cộng hòa, lúc đó mang biểu lộ của hình thức tập quyền, chính trị của vương quốc phụ thuộc thật nhiều vào những đặc tính thành viên của Ngô Đình Diệm và mái ấm gia đình ông. Quân đội Việt Nam Cộng hòa được cấp tốc trang bị và huấn luyện với việc giúp sức của những cố vấn Mỹ. Quân lực Việt Nam Cộng hòa vào thời gian lúc đó xét về trang bị sẽ là đứng đầu khu vực Khu vực Đông Nam Á, vượt trội hơn Quân đội Nhân dân Việt Nam – đang là đối thủ cạnh tranh cạnh tranh tiềm tàng ở miền Bắc.
Ấp kế hoạch với hàng rào bằng tre và hào cạn cắm chông xung quanh
Điều 7 Hiến pháp Việt Nam Cộng hòa 1956 quy định “Những hành vi có mục tiêu phổ cập hoặc thực thi một cách trực tiếp hay gián tiếp chủ nghĩa cộng sản dưới mọi hình thái đều trái với những nguyên tắc ghi trong Hiến pháp”. Việt Nam Cộng hòa “lôi kéo” những người dân cộng sản đang hoạt động và sinh hoạt giải trí bí mật ly khai tổ chức triển khai, ra “hợp tác” với chính sách mới đồng thời cưỡng ép những người dân bị bắt từ bỏ chủ nghĩa cộng sản.[269] Dù vậy khối mạng lưới hệ thống tổ chức triển khai bí mật của Việt Minh vẫn tiếp tục tồn tại và phản kháng bằng phương pháp tuyên truyền chống chính phủ nước nhà, tổ chức triển khai những cuộc biểu tình chính trị gây sức ép lên chính phủ nước nhà Việt Nam Cộng hòa.
Chính phủ Việt Nam Cộng hòa tiến hành những chiến dịch tố cộng, diệt cộng, liên gia phòng vệ, dồn dân lập ấp kế hoạch… một cách quyết liệt[270] không tính đến những điểm lưu ý tâm ý và quyền lợi của dân chúng cũng như tình hình lịch sử Việt Nam. Những giải pháp cứng rắn nhất được vận dụng, ví dụ ngày 16-8-1954, quân Việt Nam Cộng hoà đã nổ súng trấn áp đoàn biểu tình ở thị xã Gò Công, bắn chết 8 người và 162 người bị thương.[271] Trong thời hạn từ 1955 đến 1960, theo số liệu của Việt Nam Cộng hoà có 48.250 người bị tống giam.[188] Điều này đã làm biến dạng quy mô xã hội, suy giảm niềm tin của dân chúng vào chính phủ nước nhà Ngô Đình Diệm và đẩy những người dân kháng chiến (Việt Minh) vào rừng lập chiến khu.
Việt Nam Cộng hòa cũng cho xây những ấp kế hoạch để ngăn ngừa sự tiếp tế của người dân cho đối phương. Giáo sư sử học Randy Roberts nhận xét: “Cái gọi là Chương trình Ấp Chiến lược thực ra là lùa nông dân Việt Nam thoát khỏi làng quê tổ tiên của tớ và nhốt họ trong những khu đất nền trống rào quanh chắc như đinh in như một nhà tù hơn là những hiệp hội thật sự”[272] Nhưng chủ trương này cũng tỏ ra phản tác dụng. Việc xây dựng những ấp kế hoạch khiến quân đội Việt Nam Cộng hòa phải căng mình đóng quân tại những ấp này khiến họ không đủ lực lượng để đối đầu với quân Giải phóng miền Nam. Đặc biệt, do bị cưỡng ép nên phần lớn nông dân trong ấp kế hoạch cảm thấy bất bình, nhiều người quay sang hợp tác với đối phương.[273]
Về mặt tôn giáo, cơ quan ban ngành thường trực của Tổng thống Ngô Đình Diệm được lực lượng Công giáo ủng hộ mạnh ở thành thị (mái ấm gia đình Ngô Đình Diệm cũng đều là người Công giáo) và bị chỉ trích thiên vị Công giáo trên phương diện pháp lý và tinh thần cũng như trong những lãnh vực hành chánh, xã hội và kinh tế tài chính.[274] Đảng Lao động Việt Nam nhận định chính sách Ngô Đình Diệm “nhờ vào công an và quân đội, nhờ vào địa chủ và tư sản mại bản, nhờ vào dân Công giáo di cư để củng cố quyền thống trị”[275]. Tổng thống Ngô Đình Diệm coi những người dân Công giáo là thành phần uy tín về mặt chính trị, không còn quan hệ hoặc chịu ràng buộc của những người dân cộng sản. Mặc dù vậy, phần lớn người Việt ở miền Nam vẫn giữ truyền thống cuội nguồn theo đạo Phật và Tam giáo đồng nguyên. Mâu thuẫn vì tôn giáo sau này cũng trở thành một trong những động lực khởi phát cuộc thay máu chính quyền của Quân lực Việt Nam Cộng hòa chống lại Tổng thống Ngô Đình Diệm vào tháng 11 năm 1963.
Quân đội Việt Nam Cộng hòa ngoài binh lính trách nhiệm và trách nhiệm theo lệnh tổng động viên còn tồn tại một lực lượng sĩ quan chuyên nghiệp, binh lính tình nguyện làm nòng cốt. Trong số lính tình nguyện, Quân đội Việt Nam Cộng hòa chú trọng cất nhắc những sĩ quan thường trực tốt nghiệp Trường Võ bị Quốc gia Đà Lạt sở hữu những chức vụ then chốt để chỉ huy lính quân dịch, hầu hết số này đều xuất thân từ tầng lớp trung lưu, được xuất ngoại du học, thích lối sống phương Tây. Ngoài ra, trong những cty từ cấp trung đoàn trở lên đều phải có Tuyên úy. Có tài liệu nhận định rằng tổ chức triển khai này nhằm mục đích khai thác triệt để số quân nhân theo những tôn giáo, tận dụng lòng sùng đạo của tớ để tuyên truyền, xây dựng số này trở thành những lực lượng cốt cán chống cộng sản. Một nguyên nhân khác để Việt Nam Cộng hòa thu hút được thanh niên gia nhập quân đội còn là một nhờ vào những khoản viện trợ của Mỹ. Chính những khoản viện trợ này đã bảo vệ cho quân nhân trong Quân đội Việt Nam Cộng hòa có một đời sống vật chất tương đối ổn định, ngoài ra khiến họ tin tưởng vì đã có được nước Mỹ siêu cường tương hỗ. Nhưng mặt trái của chủ trương này là: khi Mỹ giảm viện trợ, khi những trào lưu đấu tranh phản chiến nổi lên, phần lớn binh sĩ thiếu tin vào chính sách Việt Nam Cộng hòa.[276]
Hiến pháp Việt Nam Cộng hòa 1956 do chính Ngô Đình Diệm tham gia soạn thảo đã trao cho ông quyền lực tối cao rất rộng, hoàn toàn có thể toàn quyền khống chế cỗ máy nhà nước. Ngô Đình Diệm có khá đầy đủ quyền lực tối cao để triệt tiêu hoặc làm tê liệt những luật đạo nào mà ông không vừa ý, cũng như thuận tiện và đơn thuần và giản dị phát hành và thi hành những luật đạo nào có lợi cho mình[277] Chính sách này của Ngô Đình Diệm cũng tạo mầm mống cho hậu quả nghiêm trọng trong nền chính trị, nó gây chia rẽ thâm thúy ngay trong nội bộ của Việt Nam Cộng hòa[278]. Sự chia rẽ nội bộ này tích tụ âm ỉ rồi bùng phát thành hàng loạt những cuộc thay máu chính quyền nhắm vào Ngô Đình Diệm. Thomas D. Boettcher nhận xét về những hoạt động và sinh hoạt giải trí tiêu diệt những nhóm trái chiều của Ngô Đình Diệm[279]:
Trong 10 USD viện trợ thì 8 được sử dụng cho nội an chứ không dùng cho công tác thao tác chiến đấu chống những người dân du kích Cộng sản hay cải cách ruộng đất. Diệm lo ngại về những cuộc thay máu chính quyền hơn là những người dân Cộng sản…Như là hậu quả của những giải pháp đàn áp ngày càng ngày càng tăng, sự bất mãn của quần chúng riêng với Diệm cũng ngày càng tăng, bất kể là toan tính của Diệm dập tắt sự bất mãn này trong mọi thời cơ. Hàng triệu nông dân ở những vùng quê trở thành xa lạ riêng với Diệm. Không lạ gì, hoạt động và sinh hoạt giải trí của những người dân Cộng sản ngày càng tăng cùng với việc bất mãn của quần chúng. Và những giải pháp đàn áp của Diệm cũng ngày càng tăng theo cùng nhịp độ. Nhiều ngàn người bị nhốt vào tù.
Những người cộng sản ở miền Nam
Bài rõ ràng: Chiến tranh Việt Nam (miền Nam, 1954-1959)
Giai đoạn 1954 – 1956
Theo Hiệp định Genève, lực lượng quân sự chiến lược của mỗi bên tham gia trận chiến Đông Dương (1945-1955) sẽ rút khỏi lãnh thổ của phía bên kia. Lực lượng chính quy của Quân đội Nhân dân Việt Nam ở miền Nam phải di tán về phía Bắc vĩ tuyến 17, lực lượng bán vũ trang và chính trị được ở lại. Nhưng theo ước tính của Mỹ, vẫn còn đấy 100.000[188] cán bộ, đảng viên những ngành vẫn được sắp xếp ở lại.[280] Đồng thời một số trong những cán bộ, chiến sỹ lực lượng vũ trang dày dạn kinh nghiệm tay nghề được tinh lọc làm trách nhiệm bảo vệ lãnh đạo Đảng, xâm nhập vào tổ chức triển khai quân sự chiến lược và dân sự của đối phương hoặc nắm lực lượng vũ trang giáo phái để tham dự trữ cho việc phải chiến đấu vũ trang trở lại.[280] Việt Minh cũng chôn giấu một số trong những vũ khí và đạn dược tốt để sử dụng khi cần.[281] Bên cạnh đó Trung ương Đảng đã cử nhiều cán bộ có kinh nghiệm tay nghề, am hiểu mặt trận về miền Nam lãnh đạo trào lưu hoặc hoạt động và sinh hoạt giải trí trong hàng ngũ đối phương.[282]
Trong quy trình này, Việt Minh chủ trương dùng nhiều hình thức tuyên truyền chống cơ quan ban ngành thường trực Ngô Đình Diệm và tận dụng những tổ chức triển khai hợp pháp (hội đồng hương, công đoàn, vạn cấy…) tập hợp quần chúng đấu tranh chính trị đòi Tổng tuyển cử thống nhất giang sơn, bảo vệ thành quả cách mạng, bảo vệ cán bộ – đảng viên. Hoạt động vũ trang bị hạn chế nên thời kỳ này chưa tồn tại những xung đột quân sự chiến lược lớn và công khai minh bạch giữa hai bên. Các vụ bạo lực chỉ số lượng giới hạn ở tại mức tổ chức triển khai những vụ ám sát dưới tên thường gọi diệt ác trừ gian, tương hỗ những giáo phái chống cơ quan ban ngành thường trực Ngô Đình Diệm hoặc xây dựng những đại đội dưới danh nghĩa giáo phái[283], hoặc dưới hình thức những tổ chức triển khai quần chúng (dân canh, chống cướp…) để đấu tranh chính trị.
Chính quyền Ngô Đình Diệm đối phó với những cuộc đấu tranh chính trị bằng phương pháp thực thi chiến dịch “tố cộng, diệt cộng” nhằm mục đích vô hiệu những cán bộ Việt Minh hoạt động và sinh hoạt giải trí bí mật. Từ tháng 5 năm 1955 đến tháng 5-1956, Ngô Đình Diệm phát động “chiến dịch tố cộng” quy trình 1 trên quy mô toàn miền Nam; tháng 6 năm 1955, mở chiến dịch Thoại Ngọc Hầu càn quét những khu từng là vị trí căn cứ kháng chiến chống Pháp của Việt Minh. Việt Minh đáp trả bằng những cuộc biểu tình đòi thả cán bộ của tớ hoặc tổ chức triển khai những cuộc diệt ác trừ gian – tiêu diệt nhân viên cấp dưới và cộng tác viên của cơ quan ban ngành thường trực Ngô Đình Diệm được gọi là “bọn ác ôn và bọn thám thính chỉ điểm”.[284]
Giai đoạn 1956 – 1959
Máy chém dưới thời Ngô Đình Diệm, trưng bày tại Bảo tàng TP. Cần Thơ, Việt Nam. Từ 1957 – 1959, đã có hơn 2.000 người bị Việt Nam Cộng hòa hành quyết với tội danh ủng hộ chủ nghĩa cộng sản, thường là bằng máy chém[285]
Tháng 6 năm 1956, Bộ Chính trị Đảng Lao động Việt Nam họp và ra Nghị quyết “Về tình hình, trách nhiệm và công tác thao tác miền Nam” xác lập “trách nhiệm cách mạng của ta ở miền Nam là phản đế và phản phong kiến” và “Hình thức đấu tranh của ta trong toàn quốc lúc bấy giờ là đấu tranh chính trị, không phải là đấu tranh vũ trang. Nói như vậy không nghĩa là tuyệt đối không dùng vũ trang tự vệ trong những tình hình nhất định hoặc không tận dụng những lực lượng vũ trang của những giáo phái chống Diệm” đồng thời “Cần củng cố lực lượng vũ trang và bán vũ trang hiện có và xây dựng những vị trí căn cứ làm chỗ tựa. Đồng thời xây dựng cơ sở quần chúng vững mạnh làm Đk cơ bản để duy trì và tăng trưởng lực lượng vũ trang. Tổ chức tự vệ trong quần chúng nhằm mục đích bảo vệ những cuộc đấu tranh của quần chúng và giải thoát cán bộ khi thiết yếu”.[286]
Tháng 8 năm 1956, Bí thư Xứ ủy Nam Bộ Lê Duẩn soạn “Đề cương cách mạng miền Nam” nhưng đến Hội nghị TW 15 năm 1959 mới được thông qua. Đề cương xác lập rõ: “Nhiệm vụ của cách mạng miền Nam là trực tiếp đánh đổ cơ quan ban ngành thường trực độc tài, phát xít Ngô Đình Diệm, tay sai của Mỹ, giải phóng nhân dân miền Nam khỏi ách đế quốc, phong kiến, thiết lập ở miền Nam một cơ quan ban ngành thường trực liên hiệp có tính chất dân tộc bản địa, dân chủ để cùng với miền Bắc thực thi một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập và dân gia chủ dân.”[287]
Tháng 12 năm 1956, Xứ ủy Nam Bộ mở hội nghị ở Phnompenh (Campuchia) nghiên cứu và phân tích nghị quyết Bộ Chính trị và “Đề cương cách mạng miền Nam”. Hội nghị ra quyết định hành động “Con đường tiến lên của Cách mạng miền Nam là phải dùng bạo lực, tổng khởi nghĩa giành cơ quan ban ngành thường trực… Hiện nay, trong chừng mực nào đó phải có lực lượng vũ trang tương hỗ cho đấu tranh chính trị và tiến tới sau này dùng nó đánh đổ Mỹ Diệm… cần tích cực xây dựng lực lượng vũ trang tuyên truyền, lập đội vũ trang bí mật, tranh thủ vận động tái tạo lực lượng giáo phái bị Mỹ Diệm đánh tan đứng vào hàng ngũ nhân dân, tận dụng danh nghĩa giáo phái ly khai để diệt ác ôn.”[288]
Để thực thi đường lối mà Bộ Chính trị và Xứ ủy Nam Bộ đã xác lập, lực lượng cộng sản toàn miền Nam tăng cường những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt tuyên truyền, tổ chức triển khai biểu tình, chống cải cách điền địa, ám sát và đấu tranh vũ trang (ở tại mức độ nhỏ[289]) chống cơ quan ban ngành thường trực Việt Nam Cộng hòa. Tổ chức những cuộc biểu tình chống việc thi hành trách nhiệm và trách nhiệm quân sự chiến lược cho cơ quan ban ngành thường trực Việt Nam Cộng hòa, tổ chức triển khai nông dân chống địa chủ thu tiền thuê đất; ám sát, tiêu diệt lực lượng bảo an, chỉ điểm, “tay sai ác ôn”, những đội biệt kích; tổ chức triển khai nhân dân vây đồn, vây quận lị; tiêu diệt những khu dinh điền, khu trù mật…[290][291]
Cứ như vậy, sự đối đầu giữa hai bên ngày càng mạnh, hoạt động và sinh hoạt giải trí bạo lực ngày càng ngày càng tăng, chính trị miền Nam – đặc biệt quan trọng ở nông thôn – ngày càng tạm bợ. Để đối phó với việc ngày càng tăng hoạt động và sinh hoạt giải trí của những người dân cộng sản, cơ quan ban ngành thường trực Việt Nam Cộng hoà tăng cường hoạt động và sinh hoạt giải trí chống Cộng. Những giải pháp càn quét của Việt Nam Cộng hoà thu được kết quả khiến những người dân cộng sản bị thiệt hại nặng.[280]
Trước tình hình đó, thời gian ở thời gian cuối năm 1958, Xứ ủy Nam Bộ chỉ huy cho những Liên tỉnh ủy không được hoạt động và sinh hoạt giải trí vũ trang, cho phần lớn cán bộ đảng viên tạm ngừng hoạt động và sinh hoạt giải trí hoặc đổi địa phận hoạt động và sinh hoạt giải trí để giữ gìn lực lượng, một bộ phận ra hoạt động và sinh hoạt giải trí hợp pháp lâu dài. Lực lượng vũ trang vẫn được duy trì nhưng không hề hoạt động và sinh hoạt giải trí mà rút vào vị trí căn cứ Đồng Tháp hoặc biên giới Campuchia sinh sống. Những người đổi địa phận hoạt động và sinh hoạt giải trí bị bắt hơn phân nửa, một số trong những khác mất tinh thần, bỏ công tác thao tác, lo làm ăn. Số còn hoạt động và sinh hoạt giải trí nhiều người bị mất tinh thần, giảm liên hệ với quần chúng, giảm hoạt động và sinh hoạt giải trí tuyên truyền. Nhìn chung đến thời gian ở thời gian cuối năm 1958, sau 2 năm thực thi chủ trương dùng đấu tranh chính trị, dùng bạo lực, tổng khởi nghĩa giành cơ quan ban ngành thường trực, lực lượng cộng sản miền Nam thiệt hại nặng, trào lưu đấu tranh của tớ tại miền Nam đi xuống.[292]
Poster tuyên truyền cho Ấp kế hoạch
Ngày 6 tháng 5 năm 1959, Quốc hội Việt Nam Cộng hoà thông qua luật số 91 mang tên Luật 10-59 quy định việc tổ chức triển khai những Tòa án quân sự chiến lược đặc biệt quan trọng với nguyên do “xét xử những tội ác trận chiến tranh chống lại Việt Nam Cộng Hòa”. Theo luật 10-59, bị can hoàn toàn có thể được đưa thẳng ra xét xử mà không cần mở cuộc khảo sát, án phạt chỉ có hai mức: tử hình hoặc tù khổ sai, xét xử kéo dãn 3 ngày là tối đa, không còn ân xá hoặc kháng án; dụng cụ tử hình có cả máy chém. Sau khi luật này được phát hành, cơ quan ban ngành thường trực Việt Nam Cộng hòa tăng cường truy quét, bắt bớ, khủng bố, nên lực lượng cộng sản bị thiệt hại nặng nề.[293]
Ngày 13 tháng 1 năm 1959, Ban chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam họp Hội nghị lần thứ 15 ra Nghị quyết 15 “Về tăng cường đoàn kết, nhất quyết đấu tranh giữ vững hoà bình, thực thi thống nhất nước nhà” chính thức phát động đấu tranh vũ trang kèm đấu tranh chính trị. Nghị quyết 15 xác lập “Vì chính sách miền Nam là một chính sách thực dân và nửa phong kiến cực kỳ phản động và tàn bạo, vì cơ quan ban ngành thường trực miền Nam là cơ quan ban ngành thường trực đế quốc và phong kiến độc tài, hiếu chiến, cho nên vì thế ngoài con phố cách mạng, nhân dân miền Nam không còn con phố nào khác để tự giải phóng khỏi xiềng xích nô lệ… Theo tình hình rõ ràng và yêu cầu lúc bấy giờ của cách mạng thì con phố đó là lấy sức mạnh mẽ và tự tin của quần chúng, nhờ vào lực lượng chính trị của quần chúng là hầu hết, kết phù thích hợp với lực lượng vũ trang để đánh đổ quyền thống trị của đế quốc và phong kiến, dựng lên cơ quan ban ngành thường trực cách mạng của nhân dân. Đó là tiềm năng phấn đấu của nhân dân miền Nam lúc bấy giờ.”[294]
Chủ tịch Hồ Chí Minh tuyên bố:
Nước Việt Nam là một, dân tộc bản địa Việt Nam là một. Sông hoàn toàn có thể cạn núi hoàn toàn có thể mòn, tuy nhiên chân lý ấy không bao giờ thay đổi”[295]
Tháng 2 năm 1959, sau khi nhận được tin báo nội dung cơ bản Nghị quyết 15, Xứ ủy Nam Bộ chỉ huy những tỉnh tăng cường hoạt động và sinh hoạt giải trí vũ trang tương hỗ quần chúng nổi dậy giành cơ quan ban ngành thường trực ở nông thôn.[280] Trên toàn miền Nam, những người dân cộng sản miền Nam thực thi một số trong những cuộc tiến công vũ trang quy mô trung đội hoặc đại đội (được phiên hiệu thành tiểu đoàn) vào những cty lực lượng quân sự chiến lược của Việt Nam Cộng hoà.
Nhìn chung trong năm 1959, những người dân cộng sản miền Nam vẫn nỗ lực tái hoạt động và sinh hoạt giải trí vũ trang dù đang gặp nhiều trở ngại vất vả. Hàng chục cty vũ trang thứ nhất ở miền Nam của người cộng sản trong trong năm 1956-1959 có quân số thất thường, nơi nào thì cũng luôn có thể có hiện tượng “đào súng lên” rồi lại phải cất giấu súng. Không phải lúc ấy người cộng sản thiếu lực lượng hay bộ đội địa phương không hoàn toàn có thể chiến đấu, hoặc lo rằng những sư đoàn nòng cốt của địch sẽ tiêu diệt những cty vũ trang nhỏ bé của tớ, mà yếu tố là phải chờ chủ trương của cấp trên.[296] Bên cạnh đó, trào lưu đấu tranh chính trị và khối mạng lưới hệ thống tổ chức triển khai Đảng dần phục hồi, nhiều cơ sở quần chúng được xây dựng.[280] Tuy nhiên đến thời gian hiện nay, những người dân cộng sản miền Nam đã rất suy yếu so với năm 1955 nên rất cần sự tương hỗ lớn từ miền Bắc.[297] Các đoàn cán bộ từ miền Bắc (trong số đó có nhiều cán bộ người miền Nam từng triệu tập ra Bắc năm 1955) khởi đầu được cử vào để chi viện, tăng cường cho miền Nam.
Giai đoạn 19601965
Giai đoạn 19601965 là quy trình Việt Nam Dân chủ Cộng hòa công khai minh bạch hậu thuẫn những người dân Cộng sản miền Nam và khởi đầu đem quân xâm nhập miền Nam.[298] Những người Cộng sản miền Nam xây dựng Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam Việt Nam và Quân Giải phóng Miền Nam. Trong khi đó, Mỹ giúp Việt Nam Cộng hòa tiến hành kế hoạch Chiến tranh đặc biệt quan trọng. Tuy nhiên, quân Giải phóng vẫn thắng thế trên mặt trận, đánh những chiến dịch lớn sát những đô thị. Tổng thống Ngô Đình Diệm không trấn áp nổi khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ chính trị và bị Hội đồng Quân nhân Cách mạng thay máu chính quyền. Việt Nam Cộng hòa tiếp theo đó tiếp tục khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ cho tới lúc Nguyễn Văn Thiệu làm Tổng thống.
Bối cảnh miền Bắc
Bài rõ ràng: Chiến tranh Việt Nam (miền Bắc, 1960-1965)
Thập niên 1960 là thời kỳ nở rộ của khối xã hội chủ nghĩa và đã xuất hiện mầm mống chia rẽ giữa hai cường quốc số 1 trong khối là Liên Xô và Trung Quốc về những yếu tố tư tưởng, đường lối cách mạng[299]. Nhất là từ khi Liên Xô rút hết những cố vấn khỏi Trung Quốc sau năm 1960.
Tại Liên Xô và Đông Âu, hình thức kinh tế tài chính triệu tập và kế hoạch hóa đang phát huy những mặt tích cực của nó. Liên Xô triệu tập mọi nguồn lực để cố đạt cho bằng được những chỉ tiêu kinh tế tài chính, chính trị được cho là ưu thế của khối mạng lưới hệ thống xã hội chủ nghĩa để tranh đua với Mỹ vai trò lãnh đạo toàn thế giới. Việc phóng thành công xuất sắc vệ tinh tự tạo thứ nhất của loài người (Sputnik 1) và đưa người thứ nhất vào vũ trụ (Yuri Gagarin) là hình tượng của một siêu cường đang thắng thế. Liên Xô và Mỹ – hai đối thủ cạnh tranh cạnh tranh tư tưởng – sẵn sàng đối chọi nhau ở mọi yếu tố quốc tế. Việt Nam là một trong những nơi mà hai bên muốn thể hiện điều này.
Liên Xô tuy đã có vũ khí nguyên tử từ thời điểm năm 1949[300], nhưng ưu thế quân sự chiến lược của Mỹ vẫn áp hòn đảo. Do đó, Liên Xô vẫn lo ngại sự quá căng thẳng mệt mỏi với Mỹ và chỉ viện trợ cho miền Bắc ở tại mức đủ để xây dựng một nhà nước xã hội chủ nghĩa cho tới thời gian này.
Trong thập niên 1960, quan điểm của Liên Xô về Chiến tranh Việt Nam đã có nhiều thay đổi. Từ quan điểm cùng chung sống hòa bình của Nikita Khrushchev trong chính trị quốc tế, nghĩa là phía Liên Xô muốn có sự chung sống giữa hai nhà nước Việt Nam và thống nhất thông qua trưng cầu dân ý với việc giúp sức quân sự chiến lược hạn chế đến ủng hộ đấu tranh vũ trang của Leonid Brezhnev với viện trợ quân sự chiến lược to lớn cho Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Khi Khrushchev bị buộc phải từ chức, Leonid Brezhnev lên thay. Ban đầu, chủ trương của Liên Xô vẫn không thay đổi nhưng đến thời điểm đầu xuân mới 1965, tân Thủ tướng Liên Xô, Kosygin, thăm Bắc Kinh, Tp Hà Nội Thủ Đô, Bình Nhưỡng nhằm mục đích mục tiêu hàn gắn quan hệ Xô Trung và ngăn ngừa hoạt động và sinh hoạt giải trí quân sự chiến lược của Mỹ ở Việt Nam.
Trong chuyến thăm Tp Hà Nội Thủ Đô, tháp tùng Kosygin có những nhân viên cấp dưới tên lửa. Và ngày 10 tháng 2 năm 1965, Liên Xô và Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ký Hiệp ước Hỗ trợ Kinh tế và Quân sự Việt Xô. Từ đây, sự giúp sức quân sự chiến lược của Liên Xô cho miền Bắc ngày càng tăng và đóng vai trò quan trọng trong trận chiến tranh Việt Nam.
Đến thời gian này cách tiếp cận của Liên Xô đã khác: họ viện trợ cho Việt Nam Dân chủ Cộng hòa nhiều hơn nữa[301]. Đây cũng là thời kỳ Quân đội Nhân dân Việt Nam được tân tiến hóa mạnh mẽ và tự tin, trang bị lại với vũ khí mới, kể cả những vũ khí hạng nặng, những binh chủng kỹ thuật Ra đời để phục vụ trận chiến tranh tân tiến: không quân, radar, tên lửa phòng không… Quân đội Nhân dân Việt Nam liên tục tiến hành những cuộc tập trận lớn với giả định đánh quân đổ xô hàng không và chống xe tăng Mỹ.
Thập niên này đang sẵn có tranh cãi trong phe xã hội chủ nghĩa Một trong những người dân thuộc “phe xét lại” (Nikita Sergeyevich Khrushchyov và Liên Xô) và những người dân tự nhận là “Marxist-Leninist chân chính” (Mao Trạch Đông và Trung Quốc) và những giải pháp cách mạng ở toàn thế giới thứ ba bằng hòa bình hay bằng bạo lực cách mạng, gọi là Trung-Xô chia rẽ[302][303][304]. Trung Quốc, lúc đó đang đối đầu đối đầu vai trò lãnh đạo phe Xã hội chủ nghĩa với Liên Xô[304], cũng không thích vai trò của tớ kém hơn đối thủ cạnh tranh cạnh tranh cùng tư tưởng. Họ viện trợ cho Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, trong quy trình này, còn nhiều hơn nữa Liên Xô. Họ khuyến khích Việt Nam Dân chủ Cộng hòa chiến đấu giải phóng miền Nam mà không sợ quân đội Mỹ tham chiến.
Mùa hè 1962, Trung Quốc gửi cho nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa súng đạn đủ để trang bị cho 200 tiểu đoàn. Trung Quốc đồng ý gửi tình nguyện quân vào miền Bắc Việt Nam nếu quân Mỹ vượt qua vĩ tuyến 17. Tính từ 1956 đến 1963, Trung Quốc đã chuyển cho miền Bắc số lượng vũ khí trị giá khoảng chừng 320 triệu nhân dân tệ[301]. Tháng 12 năm 1964, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Trung Quốc thăm Tp Hà Nội Thủ Đô và ký Hiệp ước Hữu nghị hợp tác quân sự chiến lược Việt Trung.
Về phía mình, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa chủ trương giữ quan hệ tốt với cả Trung Quốc lẫn Liên Xô để tranh thủ càng nhiều viện trợ vũ khí càng tốt. Tuy nhiên, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa khước từ mọi sự can thiệp vào đường lối kế hoạch của tớ.[305] Ông Lưu Đoàn Huynh, cố vấn ngoại giao Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nhận định rằng vì cả hai bên Liên Xô và Trung Quốc chống nhau nên không bên nào hoàn toàn có thể ép Việt Nam Dân chủ Cộng hòa theo đường lối của tớ vì làm như vậy sẽ tạo thời cơ cho đối phương. Trên thực tiễn, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tự điều khiển và tinh chỉnh trận chiến, tự quyết định hành động đường lối của tớ, lúc nào đánh, lúc nào đàm phán.[62] Việt Nam Dân chủ Cộng hòa nhận vũ khí do những liên minh viện trợ, nhưng sẽ tự chiến đấu bằng đường lối và nhân lực của giang sơn mình.
Đầu năm 1961, Tổng thống Mỹ John F Kennedy ký lệnh triển khai “chiến dịch trận chiến tranh bí mật phá hoại miền Bắc Việt Nam”, với mục tiêu phá hoại cơ sở vật chất ở miền Bắc Việt Nam. Chiến dịch này nằm dưới sự chỉ huy của CIA, sau được Lầu Năm Góc tiếp quản năm 1964, đã đưa ra những giải pháp hầu hết là sử dụng lực lượng đặc biệt quan trọng của Việt Nam Cộng hòa (gián điệp biệt kích) còn gọi là “Liên đội quan sát số 1”, gồm phần đông là lính Việt Nam Cộng hòa có gốc là dân miền Bắc di cư. CIA và lực lượng đặc biệt quan trọng Mỹ trực tiếp chỉ huy, huấn luyện, trang bị để những nhóm biệt kích này đột nhập vào miền Bắc để phá hoại hạ tầng, hình thức hầu hết là sử dụng những tiểu đội biệt kích dù.
Đến năm 1968 thì những chiến dịch này phải tạm ngưng do đã thất bại nặng nề: gần 500 lính biệt kích bị tử trận, bị bắt hoặc trở thành điệp viên hai mang, trong lúc gần như thể không khiến thiệt hại được gì cho đối phương. Riêng ngành công an Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa với 19 chuyên án đã câu nhử, bắt sống hoặc tiêu diệt được 121 lính biệt kích. Các đội biệt kích phần lớn bị bắt ngay sau khi nhảy dù trên không, một số trong những thoát được nhưng không bao lâu cũng trở nên bắt do bị dân địa phương phát hiện và thông báo cho công an truy bắt. Cựu bộ trưởng liên nghành quốc phòng Mỹ Robert S. McNamara và cựu Tư lệnh những lực lượng Mỹ tại Việt Nam, tướng William C. Westmoreland, đã biết thành chỉ trích nặng nề vì chiến dịch trên. Chương trình này được giữ kín suốt nhiều năm, về sau được tiết lộ trong cuốn sách của Sedgwick Tourison nhan đề “Secret Army, Secret War: Washington’s Tragic Spy Operation in North Vietnam” (Naval Institute Special Warfare) viết tháng 9 năm 1995.
Chiến trường miền Nam
Bài rõ ràng: Chiến tranh Việt Nam (miền Nam, 1960-1965); Biến cố Phật giáo, 1963; và Đảo chính 1963 tại Nam Việt Nam
Sinh viên Sài Gòn biểu tình chống cơ quan ban ngành thường trực Việt Nam Cộng Hòa.
Từ năm 1960, với chủ trương “Giải phóng miền Nam, thống nhất giang sơn, đưa toàn nước tăng trưởng chủ nghĩa xã hội” của chính phủ nước nhà Việt Nam Dân Chủ Cộng hòa,[306] quân Giải phóng ở mặt trận miền Nam phát động liên tục những đợt tiến công quy mô phối hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang mà cao trào là trào lưu Đồng khởi. Phong trào này gây cho chính phủ nước nhà Việt Nam Cộng hòa thời Tổng thống Ngô Đình Diệm lúng túng trong việc lập lại trật tự, dẫn đến một phần đáng kể của nông thôn miền Nam đã thành vùng do Mặt trận Giải phóng trấn áp (thời gian ở thời gian cuối năm 1960). Tới thời gian ở thời gian cuối năm 1960, quân Giải phóng Miền nam đã trấn áp 600/1298 xã ở Nam Bộ, 904/3829 thôn ở đồng bằng ven bờ biển Trung bộ và 320/5721 thôn ở Tây Nguyên. Trong 2.627 xã toàn miền Nam, quân Giải phóng đã lập cơ quan ban ngành thường trực tự quản ở một.383 xã.[307]
Nhân đà thắng lợi, ngày 20 tháng 12 năm 1960 những người dân cộng sản và những Xu thế chính trị khác tại miền Nam xây dựng Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam Việt Nam gồm nhiều đại diện thay mặt thay mặt những thành phần tôn giáo, tầng lớp xã hội, dân tộc bản địa rất khác nhau do những người dân cộng sản lãnh đạo. Quân Giải phóng Miền Nam cũng khá được xây dựng ngay tiếp theo đó, ngày 15 tháng 2 năm 1961, theo nghị quyết của Bộ Chính trị Đảng Lao động Việt Nam và Tổng Quân ủy Trung ương.
Đứng trước tình hình trên, tướng Maxwell D. Taylor được phái sang Việt Nam để tương hỗ gấp cho Việt Nam Cộng hòa. Kế hoạch Staley-Taylor (hay trận chiến tranh đặc biệt quan trọng) với việc sử dụng hầu hết quân lực Việt Nam Cộng hòa đã được trang bị bằng vũ khí tối tân do Mỹ phục vụ và thực thi những kế hoạch quân sự chiến lược do cố vấn Mỹ hoạch định. Nhà nước Mỹ cũng tăng thêm nguồn viện trợ kinh tế tài chính cho chính phủ nước nhà Ngô Đình Diệm nhằm mục đích tăng quân số và tiêu dùng cho những ngân sách quân sự chiến lược. Với kĩ năng cơ động cao, Quân lực Việt Nam Cộng hòa đã giành được những thắng lợi nhất định. Đồng thời, chính phủ nước nhà Việt Nam Cộng hòa thắt chặt chủ trương Ấp kế hoạch nhằm mục đích cách ly quân Giải phóng với dân chúng.
Mỹ quyết tâm không bỏ cuộc tại Nam Việt Nam. Năm 1964, Mỹ khởi đầu chuyển hướng sự để ý quan tâm từ miền Nam hướng ra phía miền Bắc và tuyên bố sẽ khước từ việc tăng chuyển quân và vũ khí từ miền Bắc vào Nam.[308] Mỹ tăng cường can thiệp vào trận chiến tranh Việt Nam và tháng 2 năm 1965, không quân Mỹ oanh kích miền Bắc. Để đối phó với việc ngày càng tăng trận chiến tranh của Mặt trận Giải phóng miền Nam, Mỹ giúp Việt Nam Cộng hòa tiến hành trận chiến tranh đặc biệt quan trọng và tăng cường viện trợ kinh tế tài chính cũng như quân sự chiến lược.
Thiết giáp M-113 của Quân lực Việt Nam Cộng hòa trên mặt trận
Về phía Mặt trận Dân tộc Giải phóng, lực lượng Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam trong thời gian này sẽ không còn hề đủ mạnh để tận dụng sự trở ngại vất vả của Việt Nam Cộng hòa để mở những chiến dịch lớn, tiến tới kết thúc trận chiến tranh. Việc Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam suy yếu được trao định là vì sự đàn áp của cơ quan ban ngành thường trực Ngô Đình Diệm cũng như không sở hữu và nhận được sự trợ giúp về quân sự chiến lược của miền Bắc mà mới hầu hết là tương hỗ bằng chính trị do cả Mặt trận và Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vẫn kỳ vọng vào giải pháp Tổng tuyển cử.[309] Vì vậy, lính tình nguyện ở miền Bắc đã hành quân vào Nam theo đường mòn Trường Sơn để tăng cường cho Quân Giải phóng. Thí dụ họ đã xây dựng trung đoàn 22 gồm phần lớn những chiến sỹ triệu tập ra bắc, đưa nhiều cán bộ và lính triệu tập lẫn lính mới vào miền nam. Tuy nhiên, trong thời kỳ 1960-1965 những cty tình nguyện từ miền Bắc vào hầu hết đứng chân vòng ngoài tại tuyến phố Trường Sơn, Tây Nguyên để xây dựng những vị trí căn cứ quân sự chiến lược phục vụ chiến sự sau này.[310]
Sau gần hai năm đối phó với trận chiến tranh đặc biệt quan trọng, Quân Giải phóng miền Nam đã đúc rút kinh nghiệm tay nghề đối phó với giải pháp trực thăng vận và thiết xa vận của quân đội Việt Nam Cộng hòa. Điều này đã tạo ra thắng lợi cho họ trong trận Ấp Bắc (ngày 2 tháng 1 năm 1963 tại tỉnh Tiền Giang). Ngoài ra những người dân cộng sản cũng tiếp tục đánh phá cơ cấu tổ chức triển khai hành chính của Việt Nam Cộng hòa. Tính đến năm 1963 lực lượng du kích đã ám sát 6.700 người và thực thi 18.200 vụ bắt cóc.[311] Quân đội Việt Nam Cộng hòa trở nên yếu thế buộc phải lui về thế thủ gần những thành phố lớn. Trong trong năm 1963 và 1964 Quân Giải phóng miền Nam thắng thế tiến công trên toàn mặt trận và đến tháng 12 năm 1964 họ tiến hành chiến dịch Bình Giã tại tỉnh Bà Rịa làm thiệt hại những chiến đoàn thiết giáp cơ động và những cty dự bị kế hoạch của quân đội Việt Nam Cộng hòa.[312] Rất nhiều thắng lợi tại những địa phận khác: Ba Gia, An Lão, Võ Su…
Khủng hoảng chính trị tại miền Nam
Bài rõ ràng: Biến cố Phật giáo, 1963 và Đảo chính Việt Nam Cộng hòa 1963
Ngày 8 tháng 5 năm 1963 xẩy ra sự kiện Phật đản tại Huế làm chấn động trên toàn toàn thế giới, cũng như đã tạo ra trào lưu phản đối “sự tẩy chay tôn giáo” của chính phủ nước nhà Tổng thống Ngô Đình Diệm. Cuộc khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ này đã làm chính phủ nước nhà Ngô Đình Diệm mất hết uy tín trong và ngoài nước. Chính phủ Ngô Đình Diệm đã có những nỗ lực xoa dịu sự bất mãn, xử lý và xử lý những nguyện vọng của Phật giáo nhưng vẫn không thể ổn định nổi tình hình trước quyết tâm đấu tranh cao độ của những lãnh đạo Phật giáo. Phật giáo không hề tin vào thiện chí của cơ quan ban ngành thường trực. Mỗi hành vi của cơ quan ban ngành thường trực đều bị lãnh đạo Phật giáo xem là một thủ đoạn chống lại tôn giáo của tớ. Chính vì thế hai bên không tìm kiếm được tiếng nói chung để xử lý và xử lý cuộc khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ.
Ngày 1 tháng 11 năm 1963, Quân lực Việt Nam Cộng Hòa, dưới sự chỉ huy của tướng Dương Văn Minh đã thay máu chính quyền lật đổ, giết chết hai anh em ông Ngô Đình Diệm, Ngô Đình Nhu và xử bắn ông Ngô Đình Cẩn. Theo nhiều tài liệu và loạt bài “Hồ sơ mới giải mật: CIA và nhà họ Ngô” đăng trên Báo An ninh Thế giới, do Trương Hùng lược dịch từ tài liệu “CIA and the House of Ngo” của Thomas L. Ahern Jr, một cựu điệp viên CIA từng nhiều năm hoạt động và sinh hoạt giải trí tại mặt trận miền Nam Việt Nam, thì Mỹ đã đứng sau[313][314][315][316], can thiệp sau hậu trường[317] vào cuộc thay máu chính quyền này và gọi điều này là việc “thay ngựa giữa dòng”.[318]
Theo Thomas Ahern Jr., bắt nguồn từ thời điểm tháng 10 năm 1960 CIA khởi đầu nhận thấy mầm mống nổi loạn chống Ngô Đình Diệm ở Sài Gòn ngày càng tăng, CIA tập hợp thông tin về thành phần bất mãn trong quân đội đồng thời nỗ lực khai thác tướng Trần Văn Minh và những nguồn khác nhằm mục đích tìm kiếm thành phần tham gia thay máu chính quyền. Nhân viên CIA Miller được lệnh của Trạm CIA tránh can dự “cố vấn” cho phe thay máu chính quyền mà chỉ việc lặng lẽ theo dõi diễn biến rồi báo cáo về Trạm.[318]
Bùi Diễm (sau năm 1963 là Đại sứ Việt Nam Cộng hòa tại Mỹ) đã viết trong hồi ký của tớ rằng: Tướng Lê Văn Kim đã yêu cầu tương hỗ nhằm mục đích thực thi điều mà chính phủ nước nhà Mỹ cũng muốn làm với cơ quan ban ngành thường trực của Ngô Đình Diệm (tức gạt bỏ cơ quan ban ngành thường trực của Ngô Đình Diệm).[319] Diễm đã liên lạc với cả đại sứ và những nhà báo thạo tin của Mỹ ở miền Nam Việt Nam, như David Halberstam (Tp New York Times), Neil Sheehan (United Press International) và Malcolm Browne (Associated Press).[320] Lucien Conein đặc vụ của CIA đang trở thành đầu mối liên lạc giữa Đại sứ quán Mỹ với những tướng lĩnh thay máu chính quyền, do Trần Văn Đôn đứng đầu.[321] Ngày 3 tháng 10 năm 1963, Conein gặp tướng Minh là người nói cho ông biết ý định thay máu chính quyền và yêu cầu người Mỹ tương hỗ nếu nó thành công xuất sắc.[322] Trong phim tài liệu Việt Nam: Cuộc chiến 10.000 ngày của đạo diễn Michael Maclear, những tướng lĩnh của Ngô Đình Diệm cho biết thêm thêm họ sẽ tiến hành thay máu chính quyền nếu chính phủ nước nhà Mỹ ủng hộ, nhân viên cấp dưới CIA Lucien Conein kể lại rằng khi được thông báo về ý định thay máu chính quyền ông ta nói: “Lệnh mà tôi nhận là thế này: Tôi phải cho Tướng Minh biết rằng chính phủ nước nhà Mỹ sẽ không còn cản trở cuộc thay máu chính quyền của tớ và tôi đã truyền đạt điều này”.[323] Sau đó Conein bí mật gặp tướng Trần Văn Đôn để nói với ông này rằng Mỹ phản đối bất kể hành vi ám sát nào.[324] Tướng Đôn vấn đáp “Được rồi, nếu anh không thích điều này toàn bộ chúng ta sẽ không còn nói về nó nữa.”[324]
Xác Ngô Đình Diệm sau khi bị quân thay máu chính quyền hạ sát.
Henry Cabot Lodge, Jr. đại sứ Mỹ tại Việt Nam Cộng hòa sau lúc biết về thủ đoạn thay máu chính quyền được lên kế hoạch bởi những tướng lĩnh sĩ quan của Quân lực Việt Nam Cộng hòa, do tướng Dương Văn Minh đứng đầu đã báo cáo cho Tổng thống Mỹ xin ý kiến. Biên bản cuộc họp ngày 29/10/1963 giữa Tổng thống Mỹ và những cố vấn đã cho toàn bộ chúng ta biết Tổng thống Mỹ sau khi họp với 15 cố vấn ngoại giao cao cấp và Chuyên Viên bảo mật thông tin an ninh vương quốc không đưa ra được ý kiến thống nhất về yếu tố này mà khiến cho đại sứ Mỹ Henry Cabot Lodge, Jr. tùy cơ ứng biến[325][326]. Sau đó, Lucien Conein, một đặc vụ CIA, đã phục vụ 40.000 USD cho nhóm sĩ quan Việt Nam Cộng hòa để tiến hành cuộc thay máu chính quyền với lời hứa hẹn hẹn rằng quân đội Mỹ sẽ không còn bảo vệ tổng thống Ngô Đình Diệm[327].
Ngày 2 tháng 11 năm 1963, Tổng thống Ngô Đình Diệm đầu hàng lực lượng thay máu chính quyền và bị họ giết chết.[328] Khi biết Tổng thống Ngô Đình Diệm đã biết thành thay máu chính quyền và giết chết, Tổng thống Mỹ Kenedy bị choáng váng và ưu tư thoáng buồn.[323] Ngay tiếp theo đó cơ quan ban ngành thường trực Việt Nam Cộng hòa rơi vào khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ lãnh đạo trầm trọng với 14 cuộc thay máu chính quyền liên tục trong một năm rưỡi và chỉ ổn định lại khi Ủy ban Lãnh đạo Quốc gia, đứng đầu bởi hai tướng Nguyễn Văn Thiệu và Nguyễn Cao Kỳ, lên chấp chính (tháng 6 năm 1965). Tháng 6 năm 1965, trước những thất bại liên tục trên mặt trận và tình hình chính trị rối loạn của Việt Nam Cộng hòa, chính phủ nước nhà Mỹ quyết định hành động hủy bỏ kế hoạch Staley-Taylor và đưa quân đội Mỹ sang trực tiếp tham chiến để giữ miền Nam khỏi rơi vào tay lực lượng Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam.[329]
Trong quy trình khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ đó, nhiều lãnh đạo Việt Nam Cộng hòa vẫn nói rằng họ có tham vọng Bắc tiến để thống nhất Việt Nam[330]. Năm 1963, Tổng thống Ngô Đình Diệm đã ra lệnh cho Phủ Đặc Ủy Công Dân Vụ sẵn sàng sẵn sàng kế hoạch Bắc tiến, tiêu diệt nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, thống nhất Việt Nam.[331] Ngày 14 tháng 7 năm 1964, người đứng đầu chính phủ nước nhà là tướng Nguyễn Khánh công khai minh bạch tuyên bố sẵn sàng Bắc tiến. Hai ngày sau, tướng Nguyễn Cao Kỳ cũng xác lập Không lực Việt Nam Cộng hòa đã sẵn sàng[332]. Nhưng kế hoạch này đã biết thành Washington từ chối ủng hộ nên nó không bao giờ trở thành thực sự, một phần bởi Mỹ lo ngại sẽ lôi kéo Trung Quốc vào vòng chiến, châm ngòi cho một cuộc trận chiến tranh quy mô trên toàn châu Á.[333]
Giai đoạn 1965-1968
Bài rõ ràng: Chiến tranh cục bộ
Một cty Quân giải phóng miền Nam hoạt động và sinh hoạt giải trí trong khu vực Đồng Tháp Mười, 1966
Đây là quy trình ác liệt nhất của Chiến tranh Việt Nam, được gọi với tên thường gọi Chiến tranh cục bộ. Ngay tên thường gọi “trận chiến tranh cục bộ” đã đã cho toàn bộ chúng ta biết tính phức tạp rất dễ dàng bùng nổ của tình hình mà Tổng thống Lyndon B. Johnson phải xử lý và xử lý. Một mặt quân đội Mỹ phải can thiệp vũ trang nhằm mục đích quét sạch lực lượng Quân Giải phóng; mặt khác, họ phải kiềm chế trận chiến tranh trong phạm vi Việt Nam, không để nó lan ra ngoài vòng trấn áp, đụng chạm đến khối Xã hội Chủ nghĩa để hoàn toàn có thể dẫn đến một cuộc trận chiến tranh như Chiến tranh Triều Tiên. Chính phủ Mỹ đã thành công xuất sắc trong việc kiềm chế, nhưng họ đã thất bại trong tiềm năng vượt mặt lực lượng Quân Giải phóng. Các liên minh lớn của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là Liên Xô, Trung Quốc cũng quyết tâm viện trợ giúp nước này chiến đấu chống Mỹ. Họ thấy đấy là thời cơ rất tốt để làm Mỹ sa lầy tại Việt Nam để những cường quốc này vươn lên giành vị thế đứng đầu toàn thế giới.
Việt Nam Cộng hòa hoan nghênh việc quân đội Mỹ đổ xô vào miền Nam Việt Nam vì điều này đã phần nào đẩy lui quân Giải phóng và mở ra một kỳ vọng thắng lợi. Nhưng đồng thời, từ đó chính phủ nước nhà Việt Nam Cộng hòa luôn phải tìm hiểu thêm ý kiến của Mỹ trước lúc ra quyết định hành động. Craig A. Lockard nhận xét rằng “trong sự khinh thường của những người dân Mỹ mà người ta phục vụ, Việt Nam Cộng hòa chỉ là công cụ thực thi việc phê chuẩn, nếu không phải là thường bị loại thoát khỏi sự chỉ huy của Mỹ. Việt Nam Cộng hòa hiếm khi đưa ra chủ trương lớn, họ thậm chí còn còn không được tìm hiểu thêm ý kiến về quyết định hành động của Mỹ năm 1965 đưa một lực lượng lớn quân vào tham chiến trên bộ.”[334]
Theo tuyên bố của chính phủ nước nhà Mỹ, Việt Nam Cộng hòa bị Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tiến công quân sự chiến lược là trái với Hiệp định Genève và chính phủ nước nhà Mỹ tuyên bố nguyên do việc quân đội Mỹ tham chiến tại miền Nam Việt Nam là để bảo vệ Việt Nam Cộng hòa theo những lao lý của Hiệp ước SEATO do Việt Nam Cộng hòa được đặt dưới sự bảo lãnh quân sự chiến lược của SEATO. Tổng thống Mỹ có quyền đưa quân trợ giúp Việt Nam Cộng hòa theo quy định của Hiến pháp Mỹ và theo Hiệp ước SEATO đã được Thượng viện Mỹ chấp thuận đồng ý. Hơn nữa Quốc hội Mỹ đã phát hành nghị quyết ngày 10 tháng 8 nâm 1964 được cho phép quân đội Mỹ được hoạt động và sinh hoạt giải trí tại Việt Nam và ủng hộ những hành vi của Tổng thống Mỹ riêng với Việt Nam. Chính vì thế Tổng thống Mỹ có quyền điều quân đến Việt Nam mà không cần tuyên bố trận chiến tranh của Quốc hội Mỹ.[335] Sau này, để tránh việc tổng thống Mỹ lạm dụng đưa quân ra quốc tế theo ý bản thân, luật này được sửa lại và việc đưa quân nhất thiết phải được Quốc hội Mỹ thông qua. Theo lời của ông Bùi Diễm, cựu đại sứ Việt Nam Cộng hòa tại Mỹ thì Mỹ không hề hỏi ý kiến cơ quan ban ngành thường trực Việt Nam Cộng hòa trước lúc triển khai quân Mỹ tại miền Nam Việt Nam. Sự xuất hiện của quân đội Mỹ tại miền Nam không được nội những hay nghị viện của Việt Nam Cộng hòa phê chuẩn.[336][337]
Trong Kế hoạch hành vi riêng với Việt Nam viết vào trong ngày 24 tháng 5 năm 1965, trợ lý bộ trưởng liên nghành Quốc phòng Mỹ John McNaughton đã lên list những tiềm năng của Mỹ trong trận chiến:[338]
Mỹ ném bom miền Bắc Việt Nam
Một lính Mỹ trên trực thăng
Chính vì những tế nhị chính trị như vậy nên sự can thiệp quân sự chiến lược của Mỹ đã trình làng Theo phong cách leo thang dần. Đầu tiên họ nhận định rằng không cần tham chiến vẫn hoàn toàn có thể xử lý và xử lý trận chiến tranh nếu ngăn ngừa được nguồn tiếp tế của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Mỹ rình rập đe dọa nếu Việt Nam Dân chủ Cộng hòa không chấm hết tiếp tế cho Quân Giải phóng miền Nam thì sẽ phải đương đầu với việc bị ném bom. Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa mặc kệ sức ép của Mỹ và tiếp tục tiếp tế vào miền Nam. Sự kiện Vịnh Bắc Bộ vào trong ngày 4 tháng 8 năm 1964 tạo ra nguyên do khiến Quốc hội Mỹ ủy nhiệm cho chính phủ nước nhà Mỹ tiến hành mọi hoạt động và sinh hoạt giải trí trận chiến tranh nếu thấy thiết yếu mà tránh việc phải có sự phê chuẩn của Quốc hội. Trong một cuốn băng thu âm được giải mật năm 2001, tổng thống Lyndon B. Johnson thừa nhận rằng vụ tiến công của tàu Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vào tàu Mỹ trong sự kiện Vịnh Bắc Bộ vào trong ngày 4 tháng 8 năm 1964 chưa hề xẩy ra[339]. Thực chất, sự kiện Vịnh Bắc Bộ được Mỹ dựng lên để sở hữu một chiếc cớ ném bom miền Bắc Việt Nam.[340]
Ngay tiếp theo đó, Mỹ khởi đầu những cuộc ném bom miền Bắc. Để duy trì việc ném bom, Mỹ phải đưa máy bay và lính không quân vào những trường bay tại miền Nam, lập những vị trí căn cứ tại đó. Điều này dẫn đến việc Quân Giải phóng tiến công những trường bay. Để bảo vệ những vị trí căn cứ trong trường bay, Mỹ cần gửi thêm thủy quân lục chiến. Sau này lại xuất hiện yếu tố phải phòng thủ từ xa và, ở đầu cuối, là phải tìm-diệt đối phương sâu trong những vị trí căn cứ của tớ. Thế là quân Mỹ đã từ từ trực tiếp đánh thay cho quân đội Việt Nam Cộng hòa và quân đội này từ từ chỉ từ là lực lượng thứ yếu, hầu hết để giữ bảo mật thông tin an ninh tại những vùng họ trấn áp.
Chiến tranh không quân tại miền Bắc Việt Nam
Bài rõ ràng: Chiến tranh Việt Nam (miền Bắc, 1965-1968) và Chiến dịch Sấm Rền
Tốp máy bay F105 của Không quân Mỹ đang oanh tạc miền Bắc Việt Nam năm 1966
Bắt đầu từ thời điểm tháng 8 năm 1964, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã phải đối phó với trận chiến tranh trên không rất ác liệt của Không quân và Hải quân Mỹ. Đầu tiên là chiến dịch Mũi Tên Xuyên (Pierce Arrow) ngày 5 tháng 8 năm 1964, hành vi trả đũa sự kiện Vịnh Bắc Bộ[341] do máy bay của Hải quân Mỹ thực thi, đánh phá những vị trí căn cứ thủy quân của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ở Lạch Trường (Thanh Hóa), Bãi Cháy (Hòn Gai).
Tại Bãi Cháy, bộ đội cao xạ phòng không đã dữ thế chủ động đánh trước lúc máy bay Mỹ oanh kích. 2 máy bay Mỹ loại A-4 Skyhawk bị bắn rơi. Phi công Mỹ Everett Alvarez nhảy dù trên không xuống biển đã biết thành dân chài bắt sống, trở thành người tù binh Mỹ thứ nhất trong Chiến tranh Việt Nam.[342] Tiếp đến là Chiến dịch Sấm Rền thời điểm đầu xuân mới 1965 đánh phá những tỉnh từ Thanh Hóa trở vào, tiếp theo đó trận chiến tranh không quân phủ rộng rộng tự do ra ra toàn miền Bắc Việt Nam. Để đề phòng những phản ứng của quốc tế, Không quân Mỹ chỉ chừa lại nội thành của thành phố hai thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô và Hải Phòng Đất Cảng. Chiến tranh không quân nhắm vào khối mạng lưới hệ thống đường sá giao thông vận tải lối đi bộ và những tiềm năng công nghiệp, quân sự chiến lược. Thậm chí những trạm biến thế điện nhỏ, những nhánh đường tàu phụ cũng trở nên đánh. Bị đánh phá nặng nhất là tại khu vực hai tỉnh thành phố Hà Tĩnh, Quảng Bình, là cuống họng tiếp tế vào Nam và tại khu vực Vĩnh Linh giáp sông Bến Hải – nơi dân chúng phải sống trong địa đạo.
Tháng 4 năm 1965, Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ký hiệp định với Trung Quốc đưa một bộ phận quân đội Trung Quốc vào miền Bắc Việt Nam đóng ở một số trong những vị trí quan trọng như tỉnh Quảng Ninh, Thái Nguyên và dọc đường Quốc lộ 1, nhưng không được vượt quá phía nam Tp Hà Nội Thủ Đô[343]. Sau đó một số trong những lượng đáng kể nhân viên cấp dưới quân sự chiến lược Trung Quốc được gửi sang miền Bắc, bắt nguồn từ thời điểm tháng 6 năm 1965. Tổng số quân Trung Quốc đã xuất hiện tại miền Bắc từ thời điểm tháng 6-1965 đến tháng 3-1973 là gần 320.000 người trong số đó có tầm khoảng chừng 1000 binh sĩ tử trận. Tại thời gian đông nhất có tầm khoảng chừng 130.000 người, gồm có những cty tên lửa đất đối không, pháo phòng không, những cty công binh làm đường, dò mìn và vận tải lối đi bộ.[343] Lực lượng này sẽ không còn được phép tham chiến mà chỉ để giúp Việt Nam sửa chữa thay thế cầu, đường bị bom Mỹ phá. Ông Lưu Đoàn Huynh, cố vấn ngoại giao Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, lý giải quân Trung Quốc sang Việt Nam do lo ngại việc Mỹ hoàn toàn có thể đưa quân ra miền Bắc Việt Nam. Ông Barry Zorthian, phát ngôn viên sứ quán Mỹ tại Sài Gòn, cho biết thêm thêm Mỹ không mở rộng trận chiến tranh ra miền Bắc Việt Nam vì sợ Trung Quốc sẽ tham chiến.[62] Sách “Sự thật quan hệ Việt Nam – Trung Quốc” thì xác lập tiềm năng của Trung Quốc “thâm hiểm” hơn: đó là tạo tiếng tốt “viện trợ Việt Nam”, tập họp lực lượng ở châu Á, châu Phi, châu Mỹ Latinh, tăng cường chiến dịch chống Liên Xô; cũng là để gây trở ngại vất vả cho việc vận chuyển hàng viện trợ khối xã hội chủ nghĩa quá cảnh Trung Quốc nhằm mục đích hạn chế kĩ năng đánh lớn của nhân dân Việt Nam, thông qua đó khiến Việt Nam buộc phải lệ thuộc vào Trung Quốc. Trung Quốc ngoài mặt muốn giúp Việt Nam tu sửa thiệt hại do không quân Mỹ, nhưng năm 1968 họ lại khuyến khích Mỹ tăng cường ném bom miền bắc việt nam Việt Nam[344]. Bên cạnh đó, trong quy trình đầu (năm 1965) còn tồn tại sự tham chiến của những binh lính, sĩ quan tên lửa Liên Xô trực tiếp tác chiến đồng thời huấn luyện binh sĩ Việt Nam tóm gọn việc sử dụng tên lửa phòng không và đội đặc nhiệm GRU thuộc Tổng cục Tình báo quân sự chiến lược, Bộ Tổng tham mưu những lực lượng vũ trang Liên Xô huấn luyện lực lượng đặc nhiệm Việt Nam và tham gia thực thi những vụ đột kích vào vị trí căn cứ quân sự chiến lược của đối phương[345].
Cuộc sống của người dân miền Bắc ngày càng trở ngại vất vả và căng thẳng mệt mỏi, trong cả bộ đội cũng trở nên thiếu ăn. Ở thành thị, dân chúng tản cư về nông thôn để tránh bom, nhu yếu phẩm cho thị dân được bán theo chính sách tem phiếu rất nghiêm ngặt. Nông thôn vắng bóng nam thanh niên. Nữ thanh niên vừa lao động sản xuất vừa mới được điều động tham gia vào lực lượng dân quân tự vệ bảo vệ trật tự và tham gia huấn luyện quân sự chiến lược, bắn máy bay. Chính phủ lôi kéo hàng vạn nữ thanh niên đi Thanh niên xung phong vào tuyến lửa tại những tỉnh bị đánh phá nặng nề nhất như Nghệ An, thành phố Hà Tĩnh, Quảng Bình và vào tuyến phố Trường Sơn, sang Lào để làm trách nhiệm phục vụ hầu cần, làm đường và đảm bảo giao thông vận tải lối đi bộ. Tỷ lệ thương vong khá lớn vì bom đạn và bệnh tật.
Về xã hội, cơ quan ban ngành thường trực địa phương nỗ lực tạo Đk cho thanh niên lập mái ấm gia đình trước lúc nhập ngũ. Nhà nước tìm mọi cách nâng cao tinh thần của dân chúng cho kháng chiến. Tất cả mọi người đều tham gia những tổ chức triển khai quần chúng của Đảng Lao động Việt Nam. Các tổ chức triển khai quần chúng trên có vai trò nhất định trong việc giữ vững tinh thần và niềm tin trong dân chúng và thi hành những đường lối chủ trương của Đảng trong dân. Những tin tức ác liệt của mặt trận, số thương vong nặng nề ở miền Nam và chết bom ở miền Bắc không được công bố hoặc với số lượng giảm sút thật nhiều, hầu hết trên thông tin báo đài là những tin thắng lợi lẫy lừng. Nhiều bài hát được những nhạc sĩ sáng tác ca tụng tiềm năng giải phóng miền Nam, ca tụng người lính, cổ vũ thanh niên nhập ngũ.[346] Nhân dân miền Bắc được phổ cập đời sống kinh tế tài chính tại miền Nam rất bấp bênh[347], nhân dân miền Nam (nhất là ở vùng nông thôn) bị khốn khổ bởi những cuộc bắn phá, càn quét, rải chất độc hóa học phá hoại mùa màng và chủ trương Ấp Chiến lược – “thực tiễn là trại triệu tập” của Mỹ Ngụy.[348]
Xã hội xuất hiện nhiều tấm gương về chủ nghĩa anh hùng cách mạng. Các nguồn lực được lôi kéo tối đa và có hiệu suất cao để phục vụ tiềm năng giải phóng miền Nam. Các nhà báo Pháp nhận xét: “Mọi lối sống thành viên đều biến mất để cùng xây dựng một nỗ lực tập thể tuyệt vời, điều hành quản lý bởi một cỗ máy thống nhất và quy củ”.[349] Nói chung, tinh thần của người dân miền Bắc rất cao, họ vẫn hoàn toàn có thể đồng ý quyết tử cao hơn thế nữa để giành được thắng lợi ở đầu cuối.
Lực lượng phòng không của Quân đội Nhân dân Việt Nam không thể đua tranh với Không quân và Hải quân Mỹ nên dồn sức bảo vệ những tiềm năng rất quan trọng như Tp Hà Nội Thủ Đô, Hải Phòng Đất Cảng, những thành phố lớn, những nút giao vận tải lối đi bộ quan trọng và những nơi máy bay địch hay qua lại nhiều. Những nơi còn sót lại được phân cho những lực lượng dân quân tự vệ trang bị pháo và súng máy phòng không đảm trách. Đến năm 1965, lực lượng phòng không tại miền Bắc có một số trong những trang bị khá tân tiến do Liên Xô phục vụ, gồm nhiều trung đoàn pháo phòng không những tầm cỡ (có loại điều khiển và tinh chỉnh bằng radar), khối mạng lưới hệ thống radar cảnh giới và dẫn đường cho không quân, khối mạng lưới hệ thống tên lửa phòng không và không quân tiêm kích. Các lực lượng phòng không không quân của Quân đội Nhân dân Việt Nam đã chiến đấu khá sáng tạo, vô hiệu hóa được những ưu thế công nghệ tiên tiến và phát triển của đối phương, chống trả quyết liệt và gây thiệt hại đáng kể cho Không quân và Hải quân Mỹ.
Các chiến dịch Tìm-diệt tại miền Nam Việt Nam
Bài rõ ràng: Chiến dịch Plei Me, Cuộc phản công mùa khô 1965-1966, Cuộc phản công mùa khô 1966-1967, Chiến lược tìm và diệt, và Chất độc da cam
Xem thêm: Các vụ thảm sát ở Việt Nam và Tội ác của Quân đội Hoa Kỳ và liên minh trong trận chiến tranh Việt Nam
Ngay sau khi quân đội Mỹ đổ xô vào miền Nam Việt Nam, tình hình chiến sự thay đổi có lợi cho phía Mỹ và Việt Nam Cộng hòa. Quân Giải phóng miền Nam bị đẩy lui vào thế phòng thủ, bị không quân và kỵ binh bay của Mỹ truy tìm ráo riết. Các cty lớn phải rời bỏ vùng đồng bằng trống trải để lui về miền nông thôn hoặc núi rừng. Ở đồng bằng, họ chỉ để lại những cty nhỏ và phát động trận chiến tranh nhân dân đánh du kích. Cố vấn Edward Lansdale đề xuất kiến nghị ý kiến, nhận định rằng nếu như hoàn toàn có thể chiếm hữu lấy được lòng dân miền Nam thì du kích sẽ không còn còn chỗ để trốn, nhưng kế hoạch đã thất bại và dẫn đến việc dùng chất độc da cam và chủ trương tìm-diệt.[350]
Nông dân miền Nam bị lính Mỹ bắt vì bị tình nghi là ủng hộ cộng sản
Tháng 11 năm 1965 đã xẩy ra một trận đánh rất ác liệt tại vùng thung lũng sông Ia Drang, gần biên giới Campuchia thuộc tỉnh Kon Tum. Hai trung đoàn chính quy Quân Giải phóng miền Nam và một lữ đoàn thuộc Sư đoàn 1 Kỵ binh bay của Mỹ đã dàn quân đánh nhau để thử sức. Thực chất đấy là hai trận đánh liên tục, trận Xray và trận Albany, trình làng trong bốn ngày đêm. Hai bên đều bị thương vong lớn và tuy cùng tuyên bố thắng lợi, đều biết được tiềm năng đối phương là đáng gờm.
Sau trận này, quân Giải phóng đã tìm ra cách hạn chế ưu thế quân sự chiến lược áp hòn đảo của Mỹ. Phía Mỹ có ưu thế là hỏa lực cực mạnh và trang bị thật nhiều vũ khí tân tiến. Đặc biệt, quân Mỹ có yểm trợ không quân rất mạnh mà vũ khí nhiều nhất của tớ là máy bay B-52, bom napal và trực thăng vũ trang. Quân Giải phóng miền Nam bỏ tham vọng đánh tiêu diệt những cty Mỹ cấp trung đoàn, họ tránh đánh những trận dàn quân đối đầu trực tiếp mà chỉ vận dụng giải pháp đánh tập kích. Quân của tớ luôn bám sát những toán quân Mỹ nhưng không giao chiến, chỉ khi đối phương dựng trại hoặc sơ hở thì họ tập kích hoặc phục kích, đánh xong thì nhanh gọn rời mặt trận trước lúc pháo binh và máy bay địch kịp đáp trả. Một khi xung phong thì luôn áp sát đánh gần, dùng lối cận chiến “Nắm thắt sống lưng địch mà đánh” để không cho đối phương sử dụng pháo binh và không quân. Dù rất tân tiến nhưng quân đội Mỹ lạ lẫm chiến đấu trong địa hình rừng núi quen thuộc của đối phương và vũ khí của tớ cũng không phát huy hết tác dụng khi bị đối phương dùng lối đánh áp sát cận chiến.
Quân Mỹ và liên minh mở những “chiến dịch tìm-diệt” để truy lùng và tiêu diệt những cty quân Giải phóng, nhưng chẳng thấy đối phương đâu trong lúc bất thần họ cũng hoàn toàn có thể bị tiến công. Các chiến dịch tìm diệt thường gây thương vong cho dân thường vì nhầm lẫn người dân là quân Giải phóng, thậm chí còn gây ra những vụ thảm sát thường dân tại những khu vực quân Giải phóng thường hoạt động và sinh hoạt giải trí hoặc do người dân ở khu vực đó che giấu và phục vụ nhân lực, vật lực, tài chính cho quân Giải phóng.
Lực lượng du kích quân Giải phóng cũng mở rộng tầm tiến công, không những với tiềm năng quân sự chiến lược mà còn tiến công vào cơ cấu tổ chức triển khai tổ chức triển khai hành chính địa phương của Việt Nam Cộng hòa bằng việc thuyết phục, rình rập đe dọa, đôi lúc là ám sát những viên chức hành chính, sĩ quan quân đội và chỉ điểm viên chuyên lùng bắt du kích. Chủ trương này ngoài hiệu suất cao triệt hạ nguồn nhân sự điều hành quản lý cơ quan ban ngành thường trực địa phương mà còn tác động đến tâm ý đại chúng ở Miền Nam.[351] Ngoài ra họ còn sử dụng lực lượng biệt động hoạt động và sinh hoạt giải trí tại những thành phố lớn chuyên ném lựu đạn vào quân Mỹ tại nơi công cộng, ám sát những chính trị gia của Việt Nam Cộng hòa và tiến công gây thương vong những sĩ quan, quan chức Mỹ và Việt Nam Cộng hòa để tạo tiếng vang[62]. Để chống lại, Mỹ và Việt Nam Cộng hòa đưa vào hoạt động và sinh hoạt giải trí Chiến dịch Phụng Hoàng nhằm mục đích phá hoại tổ chức triển khai và du kích địa phương của quân Giải phóng. Chiến dịch này đạt cao điểm sau cuộc Tổng công kích Tết Mậu Thân năm 1968 khi nhiều tổ cán bộ Mặt trận Giải phóng đã lộ diện và bị chỉ điểm.[352]
Trong hai năm 1966 và 1967 chiến sự giữa hai bên trình làng hầu hết tại miền Đông Nam Bộ, nơi có những vị trí căn cứ và kho tàng lớn của quân Giải phóng. Bộ chỉ huy mặt trận của Mỹ đã tung ra ba chiến dịch lớn để đánh vào những vị trí căn cứ này, đó là những chiến dịch:
Tuyên truyền của Mỹ viết rằng sự ô nhiễm của chất diệt cỏ chỉ là “tuyên truyền xuyên tạc” của đối phương và rằng chất diệt cỏ “tuyệt nhiên không khiến ô nhiễm, hít phải hằng ngày cũng không sao”
Đặc biệt là chiến dịch Junction City, khi Mỹ lôi kéo tới 45.000 quân và hàng trăm trực thăng với ý định vây hãm để diệt gọn cơ cấu tổ chức triển khai lãnh đạo trận chiến tranh của Mặt trận Giải phóng miền Nam, phá hủy khu vị trí căn cứ đầu não của Trung ương cục miền Nam và Mặt trận Dân tộc Giải phóng. Các cuộc tiến công tuy đã lôi kéo rất rộng những lực lượng của Mỹ nhưng không đem lại kết quả: những cơ cấu tổ chức triển khai lãnh đạo, kho tàng, vị trí căn cứ của Quân Giải phóng vẫn bảo vệ an toàn và uy tín. Trong khi đó, quân Mỹ bị tiến công liên tục trong thế trận đối phương đã bày sẵn ở địa phận quen thuộc, lực lượng Mỹ bị tiêu tốn liên tục mà không thu được kết quả gì nên phải bỏ dở những cuộc hành quân.
Bất chấp những chiến dịch Tìm – Diệt của quân Mỹ, Mặt trận Dân tộc Giải phóng tiếp tục mở rộng vùng trấn áp tại nông thôn. Từ 1964 đến 1965, vùng do Mặt trận trấn áp chiếm 3/4 diện tích s quy hoạnh và 2/3 dân số miền Nam [353]. Đầu năm 1968, Mặt trận Dân tộc Giải phóng đã quản trị và vận hành 4 triệu dân sống trong vùng giải phóng, 6 triệu rưỡi dân nữa sống trong vùng có cơ sở hoạt động và sinh hoạt giải trí bí mật của Mặt trận, Mỹ và chính phủ nước nhà Sài Gòn chỉ trấn áp được khoảng chừng 4 triệu dân sống ở vùng đô thị[354]
Bênh cạnh những chiến dịch quân sự chiến lược, Mỹ cũng tiến hành trận chiến tranh hóa học ở miền Nam. Nåm 1961, tổng thống Mỹ John F. Kennedy đã bật đèn xanh trận chiến hóa học này, ban đầu được gọi là “chiến dịch Trail Dust” sau đổi thành “chiến dịch Ranch Hand”. Các loại chất diệt cỏ (nổi tiếng nhất là chất độc da cam) đã được Mỹ sử dụng quy mô lớn trong trong năm từ 1961 đến 1971, mục tiêu là làm rụng lá cây rừng để quân Giải phóng Miền Nam không hề nơi ẩn náu, cũng như không thể trồng cấy lương thực. Theo công bố của một nhóm tác giả trên tạp chí Nature thì hoàn toàn có thể nói rằng chiến dịch dùng hóa chất ở Việt Nam là một cuộc trận chiến tranh hóa học lớn số 1 toàn thế giới. Trong thời hạn 10 năm đó, quân đội Mỹ đã rải 76,9 triệu lít hóa chất xuống rừng núi và đồng ruộng Việt Nam. Trong số này còn có 64% là chất độc màu da cam, khiến nhiều vùng ở miền Nam Việt Nam bị nhiễm độc nghiêm trọng, hơn 1 triệu người bị nhiễm độc. Một số quan chức và tướng lĩnh Mỹ biết rõ sự ô nhiễm của hóa chất nhưng che giấu. Chính phủ Mỹ đã yêu cầu Tổng thống Ngô Đình Diệm ra tuyên bố rằng những chất này sẽ không còn khiến hại gì cho sức mạnh thể chất con người[355]. Trong suốt thời hạn trận chiến, những báo cáo về tình trạng dị dạng bẩm sinh xuất hiện trên báo chí ở Sài Gòn đều bị gạt bỏ vì nhận định rằng điều này giúp tuyên truyền cho đối phương. Những lời oán thán về những chứng bệnh nguy hại từ những nông dân ở miền Nam Việt Nam đều bị làm ngơ[355].
Qua 3 năm chiến đấu trực tiếp với quân Mỹ, tuy vẫn tại vị trên mặt trận và khiến quân Mỹ sa lầy, nhưng thương vong của quân Giải phóng cũng tăng thêm, nếu cục diện này tiếp tục kéo dãn thì không thể giành được thắng lợi quyết định hành động. Để xoay chuyển tình thế tạo đột phá cho cuộc trận chiến tranh, Bộ chính trị Đảng Lao động Việt Nam tại Tp Hà Nội Thủ Đô quyết định hành động mở cuộc tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân năm 1968.
Đấu tranh ngoại giao và tiếp xúc bí mật
Bài rõ ràng: Tiếp xúc ngoại giao 1967-1968
Ngày 28 tháng 1 năm 1967, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam Nguyễn Duy Trinh tuyên bố lập trường và Đk cho việc đối thoại Việt Mỹ là[356]:
Muốn rỉ tai thì trước hết phải chấm hết không Đk việc ném bom và mọi hành vi trận chiến tranh khác chống nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Chỉ sau khi Mỹ chấm hết không Đk việc ném bom và mọi hành vi trận chiến tranh khác chống nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thì Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mỹ mới hoàn toàn có thể nói rằng chuyện được
Nguyễn Duy Trinh
Ngày 8 tháng 2 năm 1967, Tổng thống Mỹ Johnson gửi thư cho Chủ tịch Hồ Chí Minh của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong số đó có ghi:
We have tried over the past several years, in a variety of ways and through a number of channels, to convey to you and your colleagues our desire to achieve a peaceful settlement. For whatever reasons, these efforts have not achieved any results…[357]
Dịch nghĩa: Chúng tôi đã nỗ lực trong nhiều năm qua, bằng nhiều cách thức rất khác nhau và thông qua một số trong những phương tiện đi lại truyền thông, để truyền đạt cho bạn và liên minh mong ước đạt được một giải pháp hòa bình của chúng tôi. Vì bất kỳ nguyên do gì, những nỗ lực này đang không đạt được bất kỳ kết quả nào…”
Johnson
Đại ý của Johnson là người Mỹ nhiều lần chuyển đến chính phủ nước nhà Hồ Chí Minh mong ước hoà bình bằng những kênh rất khác nhau nhưng không đạt kết quả nào và đề xuất kiến nghị chấm hết cuộc xung đột tại Việt Nam để không tiếp tục gây đau khổ cho nhân dân hai miền Việt Nam cũng như nhân dân Mỹ. Tổng thống Mỹ cam kết sẽ ngừng ném bom miền Bắc Việt Nam và ngừng tăng thêm quân tại miền Nam Việt Nam ngay lúc miền Bắc chấm hết đưa quân và hàng chi viện cho quân Giải phóng miền Nam. Hai bên cùng kiềm chế leo thang trận chiến tranh để đối thoại tuy nhiên phương một cách trang trọng hướng tới hoà bình. Việc tiếp xúc hoàn toàn có thể trình làng ở Moskva, Miến Điện hay bất kể nơi nào ở miền Bắc Việt Nam muốn.
Ngày 15 tháng 2 năm 1967, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư vấn đáp Tổng thống Johnson tố cáo Mỹ đã xâm lược Việt Nam, vi phạm những cam kết của đại diện thay mặt thay mặt Mỹ tại Hội nghị Geneva, phạm nhiều tội ác trận chiến tranh tại cả hai miền Nam Bắc Việt Nam. Trong thư, Chủ tịch Hồ Chí Minh xác lập nhân dân Việt Nam quyết tâm đánh thắng Mỹ bằng mọi thủ đoạn. Nếu Mỹ muốn trực tiếp đối thoại với Việt Nam Dân chủ Cộng hoà thì trước tiên phải ngừng ném bom vô Đk miền Bắc Việt Nam. Chỉ hoàn toàn có thể đạt được hoà bình nếu Mỹ chấm hết những hoạt động và sinh hoạt giải trí quân sự chiến lược, rút quân Mỹ và liên minh khỏi miền Nam để người Việt Nam tự xử lý và xử lý yếu tố của tớ, đồng thời công nhận Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam Việt Nam.[357]
Tháng 6 năm 1967, có một cuộc tiếp xúc ngoại giao giữa Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mỹ được đặt tên là Pennsylvania. Sự việc khởi đầu khi hai nhà khoa học Pháp là Herbert Marcovitch và Raymond Aubrac, một người bạn cũ của Hồ Chí Minh, được Henry Kissinger và một giáo sư Harvard đề xuất kiến nghị làm trung gian giữa Mỹ và Việt Nam. Aubrac hứa sẽ chuyển lời của tổng thống Lyndon Johnson cho giới lãnh đạo Việt Nam. Kissinger đã thuyết phục được Johnson tìm kiếm thời cơ hòa bình với Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Hai nhà khoa học gặp Hồ Chí Minh và Phạm Văn Đồng. Ông Phạm Văn Đồng xác lập Việt Nam Dân chủ Cộng hòa không thể đàm phán trong lúc hiện giờ đang bị Mỹ ném bom. Chỉ cần Mỹ ngưng ném bom hai bên hoàn toàn có thể đàm phán. Tổng thống Johnson quyết định hành động ngưng ném bom Bắc Việt Nam mà không tham vấn với Việt Nam Cộng hòa hay những tướng lĩnh của ông ấy trong suốt thời hạn những nhà khoa học Pháp còn ở Bắc Việt Nam. Nhưng khi hai người này rời khỏi Việt Nam, ngay trong thời gian ngày hôm đó, Mỹ ném bom trở lại với cường độ mạnh hơn trước kia. Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tố cáo Mỹ đã ngưng ném bom để đánh lạc hướng họ trong lúc vẫn leo thang trận chiến tranh. Cơ hội đối thoại giữa hai bên bị tổng thống Johnson đánh mất mặc kệ đã có thật nhiều cuộc tiếp xúc bí mật trước đó nhằm mục đích hướng tới hòa bình.[358]
Cả hai phía Việt Nam Dân chủ Cộng hoà và Mỹ không còn tiếng nói chung để giảm cường độ trận chiến tranh. Phía Mỹ bác bỏ toàn bộ những Đk mà phía Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đưa ra (Mỹ phải ngừng ném bom phía bắc vĩ tuyến 17) và tiếp tục leo thang trận chiến tranh, ngược lại phía Việt Nam Dân chủ Cộng hòa cũng bác bỏ mọi Đk của Mỹ là chấm hết chi viện cho quân Giải phóng miền Nam. Phải đến khi cuộc Tổng tiến công Tết Mậu Thân nổ ra vào năm 1968 thì Mỹ mới đơn phương nhượng bộ và đồng ý những Đk Việt Nam Dân chủ Cộng hoà đưa ra.
Sự kiện Tết Mậu Thân
Bài rõ ràng: Sự kiện Tết Mậu Thân và Chiến dịch Đường 9 – Khe Sanh
Với mục tiêu buộc Mỹ ngồi vào bàn đàm phán và tạo ra cái nhìn mới về trận chiến theo phía có lợi cho mình vào dịp Tết Mậu Thân năm 1968, quân Giải phóng tung ra trận Tổng tiến công và nổi dậy khắp miền Nam, đánh vào hầu hết những thành phố, thị xã và những vị trí căn cứ quân sự chiến lược của đối phương. Đây là một sự kiện gây chấn động trên toàn thế giới và có một vai trò bước ngoặt trong cuộc trận chiến tranh này.
Nắm được khuyết điểm của phía Mỹ là dư luận của toàn bộ nhân dân và chính giới tại Mỹ ngày càng trở nên thiếu kiên trì và trào lưu phản chiến ngày càng lên mạnh[359] khi mà quân đội Mỹ tham chiến quá lâu tại quốc tế mà không đã có được một tiến bộ rõ rệt khả dĩ được cho phép rút quân về nước, Bộ chính trị Đảng Lao động Việt Nam hoạch định một chiến dịch nhằm mục đích gây tiếng vang lớn (“Một cú đập lớn để tung toé ra những kĩ năng chính trị”) Lê Duẩn[360] nhằm mục đích buộc Mỹ xuống thang trận chiến tranh đi vào đàm phán. Nhà báo Bùi Tín nhận định rằng Hồ Chí Minh và Võ Nguyên Giáp không tán thành chủ trương tổng tiến công trên toàn mặt trận miền Nam của Lê Duẩn[361], nhưng những tài liệu lịch sử ghi chép về hoạt động và sinh hoạt giải trí của Bộ chính trị đã cho toàn bộ chúng ta biết cả Hồ Chí Minh và Võ Nguyên Giáp đều trực tiếp tham gia vào việc lập kế hoạch và chỉ huy chiến dịch này[362].
Năm 1990, đại tướng Võ Nguyên Giáp chia sẻ với nhà sử học Stanley Karnow về mục tiêu kế hoạch của chiến dịch Mậu Thân: “Chúng tôi muốn chứng tỏ cho những người dân Mỹ thấy rằng chúng tôi không hề kiệt sức, chúng tôi hoàn toàn có thể tiến công kho vũ khí, thông tin liên lạc, những cty tinh nhuệ và thậm chí còn cả trụ sở, đầu não trận chiến của tớ”.[363]
Trong thực tiễn vào tháng 1 năm 1968, tình báo của Quân lực Việt Nam Cộng hòa đã tích lũy được những tài liệu nói về cuộc tổng tiến công sắp tới đây của Quân Giải phóng. Tuy vậy, họ nhận định rằng đây chỉ là tài liệu do đối phương tung ra để làm nghi binh và không uy tín. William Westmoreland, tổng chỉ huy quân đội Mỹ tại Việt Nam, nhận định Quân đội Nhân dân Việt Nam sẽ tiến công vào mùa khô với những trọng điểm là Thừa Thiên, Quảng Trị và Khe Sanh.[364] Hầu hết người Mỹ và liên minh Việt Nam Cộng hòa của tớ hoàn toàn bất thần và bị động trước cuộc tiến công này.
Vẻ thất thần của Tổng thống Mỹ Lyndon B. Johnson và Bộ trưởng Quốc phòng Robert McNamara. Ảnh chụp ngày 7 tháng 2 năm 1968
Cuộc tiến công đã hàng loạt nổ ra vào đêm 30 Tết Mậu Thân, tức ngày 30 tháng 1 năm 1968, trên khắp những đô thị miền Nam. Cuộc tiến công và nổi dậy trình làng sau khi phía Việt Nam Cộng hòa hủy lệnh ngừng bắn của tớ. Để khuếch đại tiếng vang đến mức tối đa, những lãnh đạo Quân Giải phóng đã lựa chọn phương án mạo hiểm nhất là đánh thẳng vào hậu phương của đối phương. Ngay đêm thứ nhất, lực lượng biệt động Sài Gòn đã nhằm mục đích vào những tiềm năng khó tin nhất trong thành phố[365]: Toà Đại sứ quán Mỹ, dinh Tổng thống, Đài phát thanh, Bộ Tổng tham mưu, trường bay Tân Sơn Nhất… Sau đó quân tiếp ứng thẩm thấu vào thành phố tiếp quản những tiềm năng và tham gia chiến đấu. Cuộc tiến công đã tạo bất thần lớn, gây chấn động dư luận toàn thế giới cũng như gây tổn thất đáng kể cho quân đội Mỹ và Việt Nam Cộng hòa[365] (năm 1968 cũng là năm mà quân Mỹ chịu thương vong lớn số 1 trong toàn trận chiến).
Một số tướng lĩnh của Mỹ Dự kiến trước đó rằng cuộc tiến công của Quân Giải phóng sẽ không còn sở hữu và nhận được sự ủng hộ của người dân[62]. Tuy nhiên, theo quan sát của giới báo chí trên mặt trận, diễn biến của những đợt tiến công đã chứng tỏ điều ngược lại.[366] Tuy nhiên, cạnh bên những thành công xuất sắc, quân Giải phóng cũng phạm phải những sai lầm không mong muốn trong kế hoạch tác chiến. Trong việc lập kế hoạch cho cuộc tổng tiến công, Quân Giải phóng đã có những nhìn nhận không đúng với thực tiễn tình hình và duy ý chí, nhận định thấp về kĩ năng của đối phương và nhìn nhận quá cao kĩ năng của tớ, nên Quân Giải phóng đã phải chịu thương vong lớn. Các chỉ huy địa phương của Quân Giải phóng miền Nam đang không tách bạch rõ đâu là tiềm năng chính trị thực ra của cuộc tiến công và đâu là tiềm năng được phổ cập rộng tự do trong quân để cổ vũ khí thế chiến đấu.[365] Mục tiêu thực ra là đánh lớn gây tiếng vang hướng tới dư luận và chính giới Mỹ để buộc đối phương xuống thang, ngồi vào đàm phán. Còn khi phổ cập tuyên truyền trong cán bộ binh sĩ là đây được đánh giá trận “đánh dứt điểm” đối phương (để nâng cao sĩ khí). Các cán bộ địa phương khi lập kế hoạch tác chiến đang không nắm vững tiềm năng thực ra mà cấp trên đưa ra, nên họ lập kế hoạch và tiến hành đánh theo phong cách trận đánh dứt điểm. Ngoài ra, Quân Giải phóng đang không linh hoạt thay đổi tuỳ theo tình hình.[365][367] Sau đợt tiến công thứ nhất họ đã phát động tiếp đợt 2 vào tháng 5, đợt 3 vào tháng 8 khi mà kế hoạch đã bại lộ và đối phương đã đề phòng và sẵn sàng sẵn sàng đón đánh, làm cho thiệt hại bị tăng thêm.
Sau Tổng tiến công Mậu Thân, Quân Giải phóng bị đánh bật khỏi những đô thị[359]: Các cty quân sự chiến lược chịu nhiều thương vong, nhiều lực lượng chính trị nằm vùng ở đô thị bị lộ và bị triệt phá, thương vong cao hơn nhiều trong năm trước đó. Thậm chí đã có ý kiến trong giới lãnh đạo Quân Giải phóng là cho giải tán những cty cỡ sư đoàn, quay trở về lối đánh cấp trung đoàn trở xuống. Họ tránh giao chiến lớn tại miền Nam và rút lui về những chiến khu tại vùng nông thôn, miền núi hoặc đi ẩn náu tại bên kia biên giới Lào và Campuchia, phải tới năm 1970 lực lượng của tớ mới hồi sinh lại được. Tình thế mặt trận yên tĩnh hơn giúp Hoa Kỳ và Quân lực Việt Nam Cộng hòa có thời hạn tương hỗ update lại những thiệt hại lớn trong năm 1968, đồng thời tiến hành những chiến dịch bình định nông thôn, nhất là chiến dịch Phượng hoàng nhằm mục đích triệt phá trào lưu chính trị của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam ở nông thôn và thành thị. Đó là cơ sở để giới quân sự chiến lược Mỹ và Việt Nam Cộng hòa nhận định rằng cuộc tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân đã thất bại. Tuy nhiên, nhận định của Hoa Kỳ bị xem là quá sáng sủa. Trên thực tiễn, phần lớn Quân giải phóng vẫn bảo toàn được lực lượng, vẫn là thành phần quan trọng trong trận chiến, vẫn trấn áp đồng bằng sông Cửu Long. Đến năm 1969, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tăng cường đưa quân vào đồng bằng sông Cửu Long để chi viện cho lực lượng bộ đội địa phương bị thương vong nhiều trong Tết Mậu Thân, khiến bộ đội hành quân vào từ miền Bắc đóng vai trò quan trọng hơn tại khu vực này.[368]
Mặt khác, Quân Giải phóng cũng luôn có thể có cơ sở để nhận định rằng Mậu Thân 1968 là một thắng lợi kế hoạch trong trận chiến tranh của tớ[359], bởi họ đã đạt tiềm năng vượt mặt ý chí xâm lược của Mỹ và buộc Mỹ ngồi vào bàn đàm phán, công nhận Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam có vị thế ngang với Việt Nam Cộng hòa (tình trạng miền Nam tồn tại tuy nhiên tuy nhiên hai cơ quan ban ngành thường trực), bắt buộc Mỹ phải xuống thang và khởi đầu rút khỏi Việt Nam[369] Lực lượng quân Giải phóng bị suy yếu thì sẽ hồi sinh lại, còn quân Mỹ một khi đã ra đi thì khó mà trở lại.
Cuộc tổng tiến công đã làm dư luận Mỹ thấy rằng việc đưa quân tham chiến với nỗ lực cao đã gây căng thẳng mệt mỏi quá mức cần thiết trong xã hội Mỹ, kinh tế tài chính giảm sút, gây nhiều hệ lụy xấu cho xã hội… mà vẫn không dứt điểm được đối phương. Chiến tranh kéo dãn không nghe biết bao giờ mới kết thúc.[359] Điều này đưa tới kết luận là Mỹ không thể thắng được trong trận chiến này. Các chính trị gia trong Quốc hội Mỹ gây sức ép lên chính phủ nước nhà đòi xem xét lại cam kết trận chiến tranh, đòi hủy bỏ ủy quyền cho chính phủ nước nhà tiến hành trận chiến tranh không cần phê chuẩn, thúc ép xử lý và xử lý trận chiến tranh bằng thương lượng.[370] Trong năm 1968 và thời điểm đầu xuân mới 1969, Mỹ vẫn tiếp tục tăng thêm quân từ 498.000 lên 537.000, số bom ném xuống Việt Nam tăng từ 83.000 tấn/tháng lên 110.000 tấn/tháng. Do sức ép trong nước, đến ngày 8 tháng 6 năm 1969, Tổng thống Richard Nixon mới tuyên bố sẽ khởi đầu rút quân khỏi Việt Nam vì từ thời điểm tháng 1 năm 1968 tới tháng 6 năm 1969, số lượng lính Mỹ chết tăng vọt so với trước đó. Đến tháng 8 năm 1969, Mỹ khởi đầu giảm sút quân số cũng như lượng bom đổ xuống Việt Nam.[368]
Quy mô của cuộc tiến công làm dư luận Mỹ mất kiên trì và sự tin tưởng với giới quân sự chiến lược, họ đòi chấm hết trận chiến tranh và rút quân về nước.[370] Một mặt họ thiếu niềm tin vào hiệu suất cao của quân đội, mặt khác, những hành vi bạo liệt mất nhân tính, những hình ảnh thương vong của lính Mỹ được trình chiếu trên TV đã đánh vào lương tâm công chúng. Họ yên cầu phải chấm hết trận chiến tranh ngay lập tức. Họ coi trận chiến tranh là dơ bẩn.[370]
Ngay những nhà lãnh đạo chính phủ nước nhà Mỹ cũng chia rẽ trong quan điểm sẽ làm gì tiếp theo.[370] Các cố vấn số 1 của tổng thống và ngay Tổng thống Johnson thoái chí đi đến kết luận không thể tăng quân thêm nữa theo yêu cầu của giới quân sự chiến lược mà phải xuống thang, đàm phán. Johnson không bổ nhiệm Bộ trưởng quốc phòng McNamara và tướng Westmoreland, tổng chỉ huy quân Mỹ tại Việt Nam, bản thân ông cũng tuyên bố sẽ không còn ra tranh cử nhiệm kỳ tiếp theo.
Kết quả ngày 31 tháng 3 năm 1968, lần thứ nhất Tính từ lúc đầu trận chiến, chính phủ nước nhà Mỹ buộc phải xuống thang trận chiến tranh. Tổng thống Lyndon B. Johnson tuyên bố chấm hết ném bom miền Bắc Việt Nam, sẵn sàng đàm phán để chấm hết trận chiến tranh, không tăng thêm quân theo yêu cầu của Bộ chỉ huy mặt trận và từ chối tranh cử nhiệm kỳ tới. Tân tổng thống Richard M. Nixon, thắng cử vì hứa chấm hết trận chiến tranh, tuyên bố sẽ dần dần rút quân về nước và đàm phán với Quân Giải phóng. Chiến lược Chiến tranh cục bộ được kỳ vọng sẽn mang lại thắng lợi cho Mỹ giờ bị vô hiệu. Vấn đề của Mỹ giờ đây không hề là một thắng lợi trận chiến nữa mà là rút ra ra làm sao.
Tượng đài Chiến Thắng Khe Sanh
Về mặt quân sự chiến lược, sau 170 ngày đêm chiến đấu, Chiến dịch Đường 9 – Khe Sanh đã kết thúc thắng lợi, buộc quân Mỹ phải rút khỏi vị trí căn cứ quân sự chiến lược này[371] Về mặt kế hoạch, kế hoạch xây dựng Hàng rào điện tử McNamara nhằm mục đích cắt đứt đường mòn Hồ Chí Minh của Mỹ coi như phá sản và không hề vị trí căn cứ nào của Mỹ hoàn toàn có thể uy hiếp trực tiếp tuyến phố kế hoạch này. Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam nhanh gọn tận dụng kết quả thu được: Từ thời gian ở thời gian cuối năm 1968, thêm một tuyến phố Trường Sơn được mở, thường gọi là đường Trường Sơn đông để phân biệt với những tuyến ở phía Tây. So với những tuyến phía Tây, đường Trường Sơn đông ngắn lại và ít khúc khuỷu hơn, nên việc đưa thành phầm & hàng hóa và bộ đội vào miền Nam nhanh hơn đáng kể. Thắng lợi tại Khe Sanh đã và đang đã cho toàn bộ chúng ta biết một bước trưởng thành mới của Quân Giải phóng miền Nam về chỉ huy kế hoạch, giải pháp, hợp đồng binh chủng[372]
Tất cả những điều trên tạo cơ sở cho Quân Giải phóng thấy rằng họ đã đạt được tiềm năng đưa ra của cuộc tổng tiến công Mậu Thân 1968 mặc dầu phải quyết tử nhiều lực lượng. Tổn thất về lực lượng đã được bù đắp bằng thắng lợi quan trọng hơn ở tầm kế hoạch, chính bới nó tác động toàn vẹn và tổng thể đến tình hình quân sự chiến lược, chính trị, tâm ý xã hội, kế hoạch trận chiến tranh của toàn nước Mỹ[370].
Sự rút quân Mỹ về nước là không thể hòn đảo ngược và như vậy cũng luôn có thể có nghĩa kế hoạch Chiến tranh cục bộ với những cuộc hành quân Tìm-diệt coi như phá sản. Chiến lược mới của chính phủ nước nhà Mỹ để thay thế kế hoạch cũ – Việt Nam hóa trận chiến tranh là không thể tránh khỏi. Chiến tranh Việt Nam đi vào quy trình mới mà cơ quan ban ngành thường trực và quân đội Việt Nam Cộng Hòa phải tự mình chiến đấu mà không hề lính viễn chinh Mỹ trực tiếp tham chiến cùng (dù vẫn được Mỹ phục vụ yểm trợ hỏa lực và cố vấn quân sự chiến lược). Về mặt kế hoạch lâu dài, đấy là bất lợi lớn vì quân đội Việt Nam Cộng hòa, dù trang bị tân tiến vẫn không thể so sánh về chất lượng so với quân viễn chinh Mỹ. Bằng chiến dịch Mậu Thân, Quân Giải phóng đã tạo ra bước ngoặt quan trọng cho toàn bộ trận chiến, đưa họ gần hơn tới thắng lợi chung cuộc.
Giai đoạn 1969-1972
Biên giới Việt Nam Campuchia 1970
Xe tăng Mỹ tiến vào thị xã Snoul, biên giới Việt Nam-Campuchia năm 1970
Đây là quy trình “sau Mậu Thân” hay quy trình “Việt Nam hóa trận chiến tranh”, quy trình Mỹ rút dần khỏi mặt trận Việt Nam tùy từng kĩ năng tự mình đảm nhiệm trận chiến của quân đội Việt Nam Cộng hòa nhưng vẫn tiếp tục tăng cường viện trợ quân sự chiến lược cho Việt Nam Cộng hòa để họ chống lại lực lượng quân Giải phóng. Để liên minh của tớ tại vị, Mỹ giúp Việt Nam Cộng hòa xây dựng quân đội theo như hình mẫu của quân đội Mỹ, với nhiều chủng loại vũ khí trận chiến tranh tối tân mà Mỹ để lại và với cơ sở phục vụ hầu cần trận chiến tranh mà quân đội Mỹ đã sử dụng. Mỹ sẽ yểm trợ về không lực tối đa cho quân đội Việt Nam Cộng hòa trong những giao tranh với Quân Giải phóng.
Mùa hè năm 1969, tại quần hòn đảo Hawaii, Tổng thống Mỹ mới đắc cử Richard Nixon gặp Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu để bàn về việc rút quân Mỹ khỏi Việt Nam. Người Mỹ muốn gọi tiến trình đó là “Phi Mỹ hóa trận chiến tranh” nhưng phía Việt Nam Cộng hòa phản đối vì gọi như vậy chẳng khác gì thừa nhận rằng đấy là trận chiến của người Mỹ. Cuối cùng hai bên đồng ý gọi việc rút quân Mỹ khỏi Việt Nam là Việt Nam hóa trận chiến tranh. Phó Tổng thống Việt Nam Cộng hòa, tướng Nguyễn Cao Kỳ, thừa nhận có những cty quân đội Việt Nam Cộng hòa chiến đấu không tốt vì trước kia họ ỷ lại vào quân Mỹ quá lâu nhưng nếu khiến cho họ tự lực, họ sẽ phải chiến đấu vì sự tồn vong của tớ.[62]
Tình hình miền Nam tương đối yên lặng trong trong năm 19691971. Quân Giải phóng tích cực dự trữ lương thực, đạn dược tại những vị trí căn cứ ở Lào, Campuchia và những vùng rừng núi mà quân Mỹ và Việt Nam Cộng hòa chưa với tới được. Quân Giải phóng sử dụng vùng biên giới Lào và Campuchia, sẽ là vùng trung lập, làm bàn đạp tiến công vào lực lượng Mỹ-Việt Nam Cộng hòa, tiếp theo đó rút lui trở lại bên kia biên giới. Tổng thống Mỹ Nixon ra lệnh mở Chiến dịch Campuchia để chấm hết tình trạng đó.[62]
Chiến dịch Campuchia
Bài rõ ràng: Chiến dịch Campuchia
Một sự kiện quan trọng đã xẩy ra trong thời kỳ này và có hậu quả to lớn cho Đông Dương sau này là việc Mỹ ủng hộ Lon Nol, TT Chính Phủ nước nhà Campuchia, triệu tập Quốc hội bỏ phiếu phế truất hoàng thân Norodom Sihanouk khỏi vị trí Quốc trưởng và trao quyền lực tối cao khẩn cấp cho Lon Nol vào tháng 3 năm 1970, tiếp theo đó phát động trận chiến tranh chống cộng tại Campuchia theo yêu cầu của Lon Nol[373].
Ưu thế trong thời điểm tạm thời trên mặt trận sau Mậu Thân đã dẫn Mỹ đến hành vi leo thang này, làm cho Campuchia rơi vào thuở nào kỳ tồi tệ trong lịch sử. Khi Quân Giải phóng mất đất, lui về những vị trí căn cứ bên kia biên giới Campuchia, Mỹ muốn triệt hạ những vị trí căn cứ của đối phương tại đây. Trước đây Quân Giải phóng chỉ đóng trên đất Campuchia ở một số trong những vùng sát biên giới với Việt Nam, họ nỗ lực lôi kéo, chiều lòng cơ quan ban ngành thường trực Sihanouk và tự kiềm chế để không mất lòng gia chủ. Chính quyền Sihanouk thỏa thuận hợp tác với Trung Quốc và Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được cho phép sự hiện hữu của những vị trí căn cứ Việt Nam ở sát biên giới Campuchia – Việt Nam, đồng thời được cho phép viện trợ của Trung Quốc cho Việt Nam thông qua những cảng Campuchia. Đổi lại Campuchia được đền bù bằng phương pháp Trung Quốc mua gạo của Campuchia với giá cao. Nay với diễn biến chính trị như trên, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã quay ra lên tiếng ủng hộ Sihanouk và trào lưu Khmer Đỏ chống lại Lon Nol.
Tháng 4 năm 1970, khoảng chừng 40.000 lính Việt Nam Cộng hòa và 31.000 lính Mỹ được lôi kéo tiến công vào vị trí căn cứ Trung ương Cục miền Nam tại biên giới Campuchia giáp Tây Ninh, tuy nhiên ban lãnh đạo Trung ương Cục miền Nam và phần lớn lực lượng Quân Giải phóng đã di tán sâu vào lãnh thổ Campuchia và tiến hành những trận phản công. Mỹ tuyên bố cuộc tiến công này tiêu diệt khoảng chừng 2.000 quân Giải phóng, nhưng họ đang không tiêu diệt được ban lãnh đạo Trung ương Cục miền Nam. Do bị trào lưu sinh viên phản chiến Mỹ biểu tình phản đối nên ngày 30 tháng 6 năm 1970, Tổng thống Nixon phải ra lệnh cho quân Mỹ rút về.[62] Quân chính phủ nước nhà Lon Nol và quân đồn trú của Việt Nam Cộng hòa ở Campuchia sau chiến dịch không thể đương đầu với Quân Giải phóng. Các sư đoàn 5, 7, 9 của Quân Giải phóng cùng quân Khmer Đỏ đánh lui quân chính phủ nước nhà Lon Nol, giành trấn áp những tỉnh Đông và Đông Bắc Campuchia để mở rộng vị trí căn cứ nối thông với Lào. Việt Nam Dân chủ cộng hòa cũng phục vụ vũ khí, quân trang quân dụng giúp Khmer Đỏ xây dựng nhiều cty quân sự chiến lược mới. Vùng lãnh thổ do Quân Giải phóng Miền Nam Việt Nam và Khmer Đỏ trấn áp tại Campuchia trở thành hậu cứ to lớn cho trận chiến của Quân Giải phóng tại miền Nam Việt Nam.
Chiến dịch Campuchia đang trở thành một sai lầm không mong muốn lớn về kế hoạch của Mỹ. Họ không tiêu diệt được đối phương, mà ngược lại còn tạo Đk cho đối phương tăng trưởng. Quân Giải phóng đã hoàn toàn có thể thu mua nhu yếu phẩm, thuốc men ngay trên đất Campuchia trang bị cho quân đội của tớ một cách hiệu suất cao mà trước đó nguồn này phải chờ vào chi viện của miền Bắc cách xa Hàng trăm cây số. Địa bàn do họ trấn áp trở thành hiên chạy, hậu cứ, điểm xuất phát để trở về chiến đấu ở Nam bộ (B2) Tính từ lúc thời điểm đầu xuân mới 1971.
Việt Nam hóa trận chiến tranh
Bài rõ ràng: Việt Nam hóa trận chiến tranh
Người phụ nữ bị thương và được gắn một thẻ vào cánh tay của tớ có dòng chữ ‘VNC Nữ’ nghĩa là thường dân Việt Nam
Tiến trình Việt Nam hóa trận chiến tranh ban đầu đã trình làng tương đối thuận tiện. Quân lực Việt Nam Cộng hòa sau Mậu Thân được trang bị tân tiến đã tỏ ra tự tin hơn và đã nắm thế dữ thế chủ động trên phần lớn mặt trận miền Nam từ thời điểm năm 1969 đến tận thời gian ở thời gian cuối năm 1971. Nhưng điều này chưa nói lên điều gì lớn vì Quân Giải phóng trong thời kỳ này vẫn chưa hồi sinh sau Mậu Thân và không chủ trương đánh lớn. Cũng hoàn toàn có thể Quân Giải phóng hạn chế hoạt động và sinh hoạt giải trí để việc rút quân của Mỹ trình làng nhanh hơn.
Sự yên tĩnh trên mặt trận tạo Đk thuận tiện cho việc rút quân Mỹ mà không khiến ra một sự xấu đi trầm trọng nào. Tranh thủ thời hạn yên tĩnh, Việt Nam Cộng hòa đổ công sức của con người tiến hành bình định nông thôn. Rút kinh nghiệm tay nghề từ thời điểm năm 1968, lãnh đạo Mỹ và Việt Nam Cộng hòa đã làm rõ vai trò của việc chống lại cơ cấu tổ chức triển khai đấu tranh chính trị của quân Giải phóng ở vùng nông thôn. Một chương trình lớn tái thiết nông thôn được thi hành với viện trợ kinh tế tài chính lớn của Mỹ. Theo tuyên bố của Mỹ, trong thời kỳ này, chỉ riêng năm 1969, khoảng chừng 6.000 người đã chết và 15.000 người bị thương bởi hoạt động và sinh hoạt giải trí của lực lượng du kích. Trong số những người dân thiệt mạng có 90 quan chức xã và xã trưởng, 240 quan chức ấp và ấp trưởng, 229 người tản cư và 4.350 thường dân.[374] Với nguyên do “bảo vệ dân thường chống lại những hoạt động và sinh hoạt giải trí rình rập đe dọa và khủng bố của cộng sản”, Chiến dịch Phượng hoàng với việc giúp sức của CIA, đã được triển khai nhằm mục đích tróc rễ những cơ sở bí mật nằm vùng của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam.[374] Tính tới năm 1972, Mỹ tuyên bố đã “vô hiệu” 81.740 người ủng hộ quân Giải phóng, trong số đó 26.000 tới 41.000 đã biết thành giết.[375][376]
Các nỗ lực của chiến dịch Phượng hoàng hầu hết trình làng bằng những giải pháp khủng bố, ám sát, thủ tiêu. Các toán nhân viên cấp dưới Phượng hoàng áo đen được tình báo Mỹ huấn luyện và được phái xuống những xóm ấp, họ ở cùng trong dân nghe ngóng tích lũy tình báo, bắt những thành phần nghi ngờ là cộng sản hoặc thân cộng sản, tra khảo để phanh ra tổ chức triển khai, nếu không khai thác được và vẫn nghi là Cộng sản thì thủ tiêu. Những người cộng sản hoặc thân cộng sản nếu không tiện bắt thì ám sát. Số người bị thủ tiêu lên đến mức Hàng trăm người. Trong thời hạn ngắn, những giải pháp này đã có hiệu suất cao tốt về bảo mật thông tin an ninh, tình hình nông thôn trở nên bảo vệ an toàn và uy tín hơn rõ rệt cho phía cơ quan ban ngành thường trực Việt Nam Cộng hòa. Tuy nhiên về dài hạn, những vụ xử tử, ám sát dân thường lại khiến cơ quan ban ngành thường trực Việt Nam Cộng hòa càng bị người dân xa lánh, khiến chương trình bình định từ từ bị chặn lại.
Người biểu tình phản chiến Mỹ với việc châm biếm “Đế quốc Mỹ và Con rối Sài Gòn”
Bên cạnh đấu tranh vũ trang, Mặt trận dân tộc bản địa Giải phóng còn tăng trưởng trào lưu chính trị để chống lại kế hoạch Việt Nam hóa trận chiến tranh của đối phương. Mặt trận nhận thức rằng “hòa bình là yếu tố sống còn, là nguyện vọng tha thiết nhất của mọi tầng lớp nhân dân từ thành thị đến nông thôn” nên xem “hòa bình là một khẩu hiệu tiến công cách mạng, gắn sát với những tiềm năng cơ bản trước mắt của cách mạng miền Nam… gắn sát với khẩu hiệu độc lập dân tộc bản địa, chĩa mũi nhọn vào quân địch đó đó là đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai”. Ngoài ra “Hòa bình còn gắn sát với khẩu hiệu đòi tự do, dân chủ nhằm mục đích chống lại mọi chủ trương độc tài phát xít, buộc ngụy quyền phải bảo vệ những quyền tự do, dân chủ cho nhân dân… Hòa bình, độc lập, dân chủ còn gắn sát với khẩu hiệu hòa hợp dân tộc bản địa… tập hợp những lực lượng dân tộc bản địa, dân chủ và hòa bình nhằm mục đích mở rộng hơn thế nữa Mặt trận của ta, phân hóa những thế lực phản động, cô lập bọn tay sai ngoan cố nhất, hiếu chiến nhất, đại biểu quyền lực tối cao cho giai cấp phong kiến, tư sản mại bản, quan liêu, quân phiệt… Đảng ta nêu cao ngọn cờ cứu nước, ngọn cờ hòa hợp dân tộc bản địa là để cô lập Mỹ và tay sai, đoàn kết toàn dân rộng tự do nhất, đánh đuổi bọn cướp nước, trừng trị bọn bán nước, nhằm mục đích hoàn thành xong cách mạng dân tộc bản địa dân gia chủ dân ở miền Nam, đưa toàn nước tiến lên chủ nghĩa xã hội. Hòa hợp dân tộc bản địa là một chủ trương lớn thể hiện lập trường giai cấp đúng đắn của Đảng ta.”.[377] Để thực thi điều này họ chủ trương “Phải kịp thời tập hợp những phe nhóm tán thành hòa bình, độc lập, dân chủ, hòa hợp dân tộc bản địa, hình thành lực lượng thứ ba để phân hóa hơn thế nữa những thế lực phản động, cô lập và chĩa mũi nhọn vào Thiệu cùng những thành phần thân Mỹ hiếu chiến nhất.”[378]
Trong thời kỳ này, viện trợ của Mỹ dồi dào nên đời sống của dân chúng trong những thành phố lớn trở nên tốt hơn và nó làm cho dân nông thôn đổ về thành phố để kiếm sống dễ hơn. Tuy nhiên, viện trợ dồi dào khiến tình trạng tham nhũng trong cơ quan ban ngành thường trực và quân đội lên rất cao. Trong quân đội rất phổ cập kiểu “lính ma”: khai khống quân số cty để sĩ quan lĩnh phần lương dôi ra nhưng thực tiễn không còn quân chiến đấu. Đây là quy trình mà nạn tham nhũng hoành hành trong giới lãnh đạo quân đội Việt Nam Cộng hòa với những tăm tiếng về buôn lậu, đánh cắp quân nhu và tiền viện trợ quân sự chiến lược.[379] Sau hàng loạt cuộc khảo sát tham nhũng, mà nhất là cuộc khảo sát tại Quỹ tiết kiệm chi phí Quân đội do tướng Nguyễn Văn Hiếu thực thi trong 5 tháng và được công bố trên truyền hình ngày 14 tháng 7 năm 1972,[380] hàng loạt sĩ quan, trong số đó có 2 tướng lĩnh là Tổng trưởng Quốc phòng Trung tướng Nguyễn Văn Vỹ và Trung tướng Lê Văn Kim cùng với 7 đại tá bị không bổ nhiệm.[381] Quỹ tiết kiệm chi phí Quân đội bị buộc phải giải tán. Vì vụ án này, ông Hiếu đã làm mếch lòng những tướng lĩnh tham nhũng, tổng thống Thiệu cũng ra lệnh hạn chế khảo sát khiến ông Hiếu nản lòng và xin chuyển sang công tác thao tác chỉ huy tác chiến. Nhiều người cũng nhận định rằng đấy là nguyên do cái chết bí hiểm của tướng Hiếu vào tháng bốn năm 1975[382].
Những điều trên đã gây ảnh hưởng lớn đến sức chiến đấu của Quân lực Việt Nam Cộng hòa. Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu bị nhiều người chỉ trích vì không thể trấn áp nổi tình trạng tham nhũng và lạm quyền kinh tế tài chính[62]. Tình trạng tham nhũng trong quân đội phổ cập đến nỗi những sĩ quan, binh lính còn đem cả quân trang quân dụng, vũ khí và lương thực bán cho Quân Giải phóng và thậm chí còn “tặng” luôn cả xe tải cho “đối tác chiến lược” sau mỗi lần thanh toán giao dịch thanh toán.
Một yếu tố lớn nữa của Việt Nam hóa trận chiến tranh là lúc Quân lực Việt Nam Cộng hòa nhất nhất theo những tiêu chuẩn Mỹ thì họ cũng quen kiểu đánh nhau tốn tiền như quân Mỹ và sức chiến đấu của quân đội phụ thuộc lớn vào viện trợ của Mỹ[383]. Viện trợ mà giảm thì ảnh hưởng rõ rệt đến sức chiến đấu của quân đội, điều này góp thêm phần lý giải tại sao quân đội này mau chóng sụp đổ trong năm ở đầu cuối của trận chiến.
Chiến dịch Lam Sơn 719
Bài rõ ràng: Chiến dịch Lam Sơn 719
Sau khi quân đội Mỹ và Việt Nam Cộng hòa thất bại trong việc đánh phá vị trí căn cứ của Quân Giải phóng tại biên giới Việt Nam – Campuchia, tiếp tế từ miền Bắc đã nối thông từ Lào đến Đông Bắc Campuchia và đổ vào những khu vị trí căn cứ Tây Ninh. Do đó, nếu không tiêu diệt được đầu não Quân Giải phóng đã ở sâu trong trong nước Campuchia thì phải tìm cách cắt tiếp tế từ Lào. Tháng 2 năm 1971, 21.000 binh lính Quân lực Việt Nam Cộng hòa, dưới sự yểm trợ của 10.000 lính Mỹ và không quân Mỹ, tiến hành chiến dịch Lam Sơn 719: đánh từ vị trí căn cứ Khe Sanh, Quảng Trị cắt ngang sang Hạ Lào nhằm mục đích phá hủy khối mạng lưới hệ thống kho tàng của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam[62].
Cuộc hành quân này ngay từ trên đầu đã mang tính chất chất phiêu lưu, phô trương chính trị và ở đầu cuối đã thất bại vì những nguyên do sau:
Bản đồ kế hoạch Lam Sơn 719
Kết quả cuộc hành quân bị thiệt hại nặng nề, hơn thế nữa những lực lượng bị tiêu diệt là những cty dự bị kế hoạch tốt nhất của Quân lực Việt Nam Cộng hòa. Cuộc hành quân còn thất bại ở đoạn tuy có phá được một số trong những kho tàng phục vụ hầu cần nhưng về cơ bản đang không làm hại gì được cho khối mạng lưới hệ thống tiếp tế của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa cho Quân Giải phóng miền Nam. Tướng Đồng Sĩ Nguyên, Tư lệnh Binh đoàn Trường Sơn, nhận định quân lực Việt Nam Cộng hòa đã đánh vào lợi thế nhất của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam tại miền Nam[62]. Theo tướng Alexander Haig, lãnh đạo Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, đó là một thảm họa do nhìn nhận sai lầm không mong muốn đối phương. Vào thời gian lúc đó quy trình Việt Nam hóa trận chiến tranh đang trình làng thuận tiện nên người Mỹ ép Quân lực Việt Nam Cộng hòa phải ra trận để cắt đứt đường mòn Hồ Chí Minh mà thiếu sự yểm trợ không quân của Mỹ. Người Mỹ “đã ném Quân lực Việt Nam Cộng hòa xuống nước lạnh và họ đã chết chìm ở đó”. Đáng lẽ phải khắc phục sai lầm không mong muốn thì người Mỹ tiếp tục rút quân do sức ép chính trị mà Tổng thống Nixon chịu đựng quá rộng.[62]
Sau những cuộc hành quân bất thành của đối phương đánh vào Campuchia và Hạ Lào, đến thời điểm đầu xuân mới 1972, Quân Giải phóng đã sẵn sàng sẵn sàng xong lực lượng để tung ra một đợt tổng tiến công có quy mô lớn.
Chiến dịch Xuân-Hè 1972
Bài rõ ràng: Chiến cục năm 1972 tại Việt Nam và Chiến dịch Xuân hè 1972
Tháng 3 năm 1972 quân Giải phóng đã tung ra một cuộc tổng tiến công và nổi dậy kế hoạch ngày xuân năm 1972. Đây là đòn đánh để kết phù thích hợp với nỗ lực ngoại giao, nhằm mục đích làm thoái chí Mỹ, buộc họ rút hẳn thoát khỏi trận chiến. Tuy rằng tên và kế hoạch như vậy nhưng rút kinh nghiệm tay nghề từ thời điểm năm 1968, quân du kích và cán bộ nằm vùng sẽ không còn “nổi dậy” tại vùng địch hậu mà chỉ đóng vai trò chỉ đường và tải đạn, họ sẽ chỉ ra mặt tại những nơi nòng cốt Quân Giải phóng đã trấn áp vững chãi. Điều này đã cho toàn bộ chúng ta biết những nỗ lực bình định của Mỹ và Việt Nam Cộng hòa trong thời hạn 1969-1971 đã có những hiệu suất cao nhất định.
Sơ đồ trận tiến công của Quân đội Nhân dân Việt Nam
Đây là cuộc tiến công kế hoạch gồm những chiến dịch tiến công quy mô lớn, hiệp đồng binh chủng, tiến công sâu vào khối mạng lưới hệ thống phòng ngự của Việt Nam Cộng hòa trên ba hướng kế hoạch quan trọng: Trị Thiên, Bắc Tây Nguyên, miền Đông Nam Bộ. Trong suốt quy trình trình làng cuộc trận chiến tranh, chưa bao giờ quân Giải phóng lại phát động một cuộc tiến công ồ ạt dưới sự tương hỗ của những lực lượng được trang bị tốt đến như vậy, cuộc tiến công này mạnh hơn bất kể những gì mà Việt Nam Cộng hòa hoàn toàn có thể triệu tập lại được vào trong ngày xuân năm 1972.[384]
Cuộc tiến công năm 1972 của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam đang không sở hữu và nhận được sự ủng hộ từ 2 liên minh chủ chốt là Trung Quốc và Liên Xô do 2 vương quốc chỉ mong sao muốn kết thúc nhanh 1 thỏa ước hòa bình với Mỹ và Việt Nam Cộng hòa tại Paris.[384] Liên Xô đã cắt giảm viện trợ, còn Trung Quốc thì thậm chí còn còn gây sức ép lên Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam để buộc họ ngừng chiến đấu. Tuy thế những lãnh đạo Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam vẫn quyết tâm khởi động một chiến dịch quy mô nhằm mục đích vượt mặt triệt để Việt Nam hóa trận chiến tranh, giành lợi thế trên bàn đàm phán ở Paris.
Trong 2 tháng đầu, quân Giải phóng liên tục chọc thủng cả ba tuyến phòng ngự, tiêu diệt hoặc làm tan rã nhiều sinh lực đối phương, gây kinh ngạc cho toàn bộ Mỹ lẫn Việt Nam Cộng hòa. Mỹ phải quay quồng điều động lực lượng không quân và thủy quân tới chi viện để ngăn đà tiến của quân Giải phóng, đồng thời viện trợ khẩn cấp nhiều vũ khí cho Việt Nam Cộng hòa để tương hỗ update cho thiệt hại trước đó.
Tại Bắc Tây Nguyên, sau những thắng lợi ban đầu của Quân Giải phóng tại trận Đắc Tô – Tân Cảnh, chiến sự mau chóng êm dịu trở lại sau khi lực lượng này bị chặn lại trong Trận Kon Tum.
Tại Đông Nam Bộ, ở tỉnh Bình Long sau khi thắng lợi tại trận Lộc Ninh, Quân Giải phóng tiến công theo đường 13 để giành quyền trấn áp thị xã An Lộc trong trận An Lộc, dùng xe tăng và pháo binh tiến công kinh hoàng. Quân lực Việt Nam Cộng hòa quyết tâm cố thủ thị xã và đưa quân lên ứng cứu. Không quân Mỹ dùng B-52 đánh phá ác liệt những khu vực triệu tập của Quân Giải phóng và gây thiệt hại lớn. Chiến trận xẩy ra rất kinh hoàng tại thị xã, thương vong của hai bên và của dân nó rất cao. Cuối cùng, Quân Giải phóng không thể lấy nổi thị xã phải rút đi và sau 3 tháng chiến sự đi vào ổn định. Lần thứ nhất tại vùng Đông Nam Bộ, xe tăng T-54 và PT-76 của Quân Giải phóng đã xuất hiện, đã cho toàn bộ chúng ta biết khối mạng lưới hệ thống tiếp tế của Quân Giải phóng đã hoàn hảo nhất vì đã hoàn toàn có thể đưa được xe tăng vào đến tận mặt trận phía nam.
Chiến trường chính của năm 1972 là tại tỉnh Quảng Trị. Tại đây có tập đoàn lớn lớn phòng ngự dày đặc của Quân lực Việt Nam Cộng hòa, nơi tuyến đầu giáp với miền Bắc. Cuộc tiến công của Quân Giải phóng tại Quảng Trị đã thành công xuất sắc to lớn, 40.000 quân Việt Nam Cộng hòa phòng ngự tại đây đã hoảng loạn và tan vỡ, thậm chí còn Trung đoàn 56 của Sư đoàn 3 đã đầu hàng mà không chiến đấu. Chỉ sau một tháng và qua 2 đợt tiến công, Quân Giải phóng đã giành quyền trấn áp toàn bộ tỉnh Quảng Trị, uy hiếp tỉnh Thừa Thiên và thành phố Huế.
Đến lúc đó, việc giữ vững vùng mới giành được quyền trấn áp và tái chiếm vùng đã mất tại Quảng Trị đã thành yếu tố chính trị thể hiện ý chí và bản lĩnh của toàn bộ hai bên và là thế mạnh để đàm phán tại Hội nghị Paris. Mỹ để tỏ rõ ý chí của tớ bằng phương pháp từ thời điểm ngày 16 tháng bốn năm 1972 ném bom trở lại miền Bắc với cường độ rất ác liệt: dùng máy bay B-52 rải thảm bom xuống Hải Phòng Đất Cảng, đem thủy quân thả thủy lôi phong tỏa những hải cảng tại miền Bắc Việt Nam.
Tại mặt trận Quảng Trị, Quân lực Việt Nam Cộng hòa đem hết quân dự bị ra quyết tái chiếm thị xã Quảng Trị với việc tương hỗ tối đa bằng máy bay B-52 của Mỹ. Quân Giải phóng quyết tâm giữ vững khu vực thành cổ Quảng Trị của thị xã. Chiến sự cực kỳ ác liệt, thương vong hai bên rất rộng để tranh chấp một mẩu đất rất nhỏ không dân đã biết thành tàn phá hoàn toàn. Sau gần 3 tháng đánh nhau quyết liệt, Quân Giải phóng không giữ nổi và Quân lực Việt Nam Cộng hòa chiếm hữu được thành cổ và thị xã Quảng Trị. Nhưng, dù có tương hỗ của không quân Mỹ, Việt Nam Cộng hòa không thể tái chiếm thị xã Đông Hà và những vùng đã mất khác.
Sau chiến dịch, Quân Giải phóng sở hữu thêm 10% lãnh thổ miền Nam, có thêm những bàn đạp quân sự chiến lược và thị xã quan trọng Lộc Ninh đang trở thành thủ đô mới của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng Hòa miền Nam Việt Nam. Đến thời gian ở thời gian cuối năm 1972, mặt trận đi đến bình ổn vì hai bên đã kiệt sức không thể tăng trưởng chiến sự được nữa.
Mặc dù chiến dịch không mang đến lợi thế rõ rệt về quân sự chiến lược nhưng đã làm xã hội Mỹ quá mệt mỏi. Dư luận Mỹ và toàn thế giới thúc ép cơ quan ban ngành thường trực phải đạt được một nền hòa bình bằng thương lượng theo như đúng cam kết xử lý và xử lý trận chiến tranh trong nhiệm kỳ tổng thống của tớ. Đến thời gian ở thời gian cuối năm 1972, Mỹ và Việt Nam Dân chủ Cộng hòa-Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam đã đạt được thỏa hiệp cơ bản những ý chính của Hiệp định Paris và thời điểm đầu xuân mới 1973, Mỹ rút hẳn quân viễn chinh khỏi trận chiến, chỉ để lại cố vấn quân sự chiến lược.
Vừa đánh vừa đàm
Bài rõ ràng: Hội nghị Paris, mặt trận ngoại giao năm 1972 và Hiệp định Paris 1973
Việc đàm phán giữa Mỹ và Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa là việc phải xẩy ra khi chẳng ai dứt điểm được ai bằng quân sự chiến lược. Sau Mậu Thân, những bên đã ngồi vào thương lượng cho tương lai trận chiến tranh Việt Nam. Việc thương lượng đã trình làng rất phức tạp vì, một mặt, những bên chưa thật sự thấy cần nhượng bộ và mặt khác, Liên Xô và Trung Quốc muốn can thiệp vào đàm phán nhất là Trung Quốc. Nước này sẽ không còn thích Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tự đàm phán mà muốn thông qua Trung Quốc in như hiệp định Geneva năm 1955. Nhưng Việt Nam Dân chủ Cộng hòa cự tuyệt dù bị áp lực đè nén bởi hai liên minh.
Hội đàm được chọn tại Paris kéo dãn từ thời điểm tháng 5 năm 1968 đến tháng 1 năm 1973. Ban đầu chỉ có Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mỹ; sau mở rộng ra thành hội nghị bốn bên, thêm Việt Nam Cộng hòa và Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Về mặt công khai minh bạch có 4 bên tham gia đàm phán, nhưng thực ra chỉ có 2 bên Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mỹ tiến hành đàm phán bí mật với nhau để xử lý và xử lý những sự không tương đương giữa hai bên.[62].
Khi một bên đang thắng thế trên mặt trận thì đàm phán thường bế tắc và điều này đúng với Hội nghị Paris suốt thời kỳ từ thời điểm năm 1968 đến năm 1972. Các bên dùng hội nghị như forum đấu tranh chính trị. Trong suốt quy trình hội nghị những cuộc họp chính thức chỉ mang tính chất chất tố cáo nhau, tranh luận vài điều mà không thể xử lý và xử lý được rồi kết thúc mà không đi vào thực ra. Chỉ có những cuộc tiếp xúc bí mật của Cố vấn đặc biệt quan trọng Lê Đức Thọ của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Tiến sĩ Henry Kissinger, cố vấn của tổng thống Mỹ, là đi vào thảo luận thực ra nhưng không đi được đến thỏa hiệp.
Mục đích của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa khi tham gia đàm phán là buộc Mỹ rút quân về nước và buộc chính phủ nước nhà Việt Nam Cộng hòa dù do bất kỳ ai lãnh đạo cũng phải giải tán vì Việt Nam Dân chủ Cộng hòa nhận định rằng chính phủ nước nhà Việt Nam Cộng hòa không thích độc lập và hòa bình mà chỉ muốn nắm quyền vì quyền lợi của tớ. Phía Mỹ nhận định rằng phía Việt Nam Dân chủ Cộng hòa làm ra vẻ muốn xây dựng cơ quan ban ngành thường trực liên hiệp nhưng thực tiễn chẳng khác nào ép Mỹ phải làm mọi cách khiến lãnh đạo Việt Nam Cộng hòa từ chức xong khiến cho những người dân này đám phán với những người cộng sản và kết quả là một liên minh mà người cộng sản nắm toàn quyền.[62]
Đến giữa năm 1972, khi Chiến dịch Nguyễn Huệ đã kết thúc và Mỹ đã quá mệt mỏi bởi trận chiến tranh kéo dãn và thực sự muốn đi đến kết thúc,[385] thì đàm phán mới đi vào thực ra thỏa hiệp. Tuy nhiên, trên thực tiễn, từ sau thất bại trong Chiến dịch Lam Sơn 719, Mỹ và Việt Nam Cộng hòa đã hiểu rằng Việt Nam hóa trận chiến tranh chính thức thất bại, lợi thế trên bàn đàm phán khởi đầu nghiêng về liên minh Việt Nam Dân chủ Cộng hòa-Cộng hòa miền Nam Việt Nam, Mỹ khởi đầu hạ giọng và sẵn sàng hợp tác với đối phương.[386]
Lê Đức Thọ và Henry Kissinger sau khi ký Hiệp định Paris 1973; người đứng giữa là thư ký Lưu Văn Lợi
Trong số đó, yếu tố quy định của Quân đội Nhân dân Việt Nam và thứ tự ngừng bắn-tổng tuyển cử là yếu tố xích míc ở chính Một trong những bên. Cuối năm 1972 chính phủ nước nhà Mỹ, dưới áp lực đè nén dư luận và việc Trận Thành cổ Quảng Trị kéo dãn hơn thế nữa dự kiến, cơ quan ban ngành thường trực Mỹ đã nhận được ra họ không thể khuất phục đối phương bằng vũ lực cũng như không đủ nguồn lực để duy trì trận chiến tranh nên buộc phải đồng ý xuống thang trên bàn đàm phán. Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cộng hòa miền Nam Việt Nam cũng thỏa hiệp về quy định của cơ quan ban ngành thường trực của Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu. Hai bên đi đến thỏa hiệp chung: Quân Mỹ và những liên minh quốc tế rút khỏi Việt Nam chấm hết mọi can thiệp quân sự chiến lược vào việc Việt Nam; không đả động tới việc có hay là không Quân đội Nhân dân Việt Nam ở mặt trận Nam Việt Nam; và cơ quan ban ngành thường trực Nguyễn Văn Thiệu được phép tồn tại như một chính phủ nước nhà có liên quan đến giải pháp hòa bình.
Sau khi văn kiện hiệp định đã được ký tắt, Henry Kissinger đi Sài Gòn để thông báo cho Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu văn bản đã đạt được. Phía Việt Nam Cộng hòa phản đối dự thảo này và tuyên bố sẽ không còn ký kết hiệp định như dự thảo. Sau đó, chính phủ nước nhà Mỹ tuyên bố chưa thể ký được hiệp định và đòi thay đổi lại nội dung chính liên quan đến yếu tố cốt lõi: quy định về Quân đội Nhân dân Việt Nam. Phía Việt Nam Dân chủ Cộng hòa bác bỏ sửa đổi của Mỹ. Mỹ tiến hành ném bom lại miền Bắc Việt Nam để buộc Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cộng hòa miền Nam Việt Nam đồng ý ký theo phương án Mỹ đề xuất kiến nghị.
Chiến dịch Linebacker II
Bài rõ ràng: Mặt trận đất đối không miền Bắc Việt Nam 1972 và Chiến dịch Linebacker II
Một mảnh xác máy bay B-52 bị bắn rơi tại hồ Hữu Tiệp, Tp Hà Nội Thủ Đô, trong Chiến dịch Linebacker II
Đồng thời với việc ném bom miền Bắc Việt Nam, tổng thống Mỹ Nixon thăm Liên Xô và Trung Quốc. Cả Liên Xô và Trung Quốc đều lo sợ Mỹ liên minh với bên này hoặc bên kia vì thế họ muốn xử lý và xử lý dứt khuyết điểm tố Việt Nam. Việt Nam Dân chủ Cộng hòa chỉ trích việc Liên Xô và Trung Quốc gặp Tổng thống Mỹ[62].
Tháng 12 năm 1972, Mỹ mở Chiến dịch Linebacker II cho máy bay ném bom kế hoạch B-52 ném bom rải thảm Tp Hà Nội Thủ Đô, Hải Phòng Đất Cảng và những tiềm năng khác ở miền Bắc Việt Nam trong 12 ngày (18 tháng 12 đến 30 tháng 12). Không khuất phục được Tp Hà Nội Thủ Đô, lực lượng không quân bị thiệt hại nặng nề và nhất là bị dư luận quốc tế và trong nước phản đối mạnh mẽ và tự tin, chính phủ nước nhà Mỹ buộc phải chấm hết ném bom quay trở lại đàm phán và đồng ý ký kết Hiệp định Paris theo phương án đã ký kết tắt, dù có một vài sửa đổi nhỏ có tính kỹ thuật. Chính phủ Việt Nam Cộng hòa không tán thành hiệp định nhưng vì áp lực đè nén nếu khước từ thì Mỹ sẽ đơn phương ký với Tp Hà Nội Thủ Đô và cắt đứt viện trợ cho Việt Nam Cộng hòa nên nhà nước này phải đồng ý ký[62].
Trong chiến dịch này, Mỹ đã lôi kéo cả không quân kế hoạch với gần 200 chiếc máy bay B-52 (chiếm một nửa số B-52 của toàn nước Mỹ) để ném bom rải thảm xuống Tp Hà Nội Thủ Đô, Hải Phòng Đất Cảng, Thái Nguyên trong 12 ngày đêm. Về nguyên do quân sự chiến lược, chính trị thì cuộc ném bom này sẽ không còn thiết yếu và có hại vì khi đó Mỹ đã quyết tâm rút khỏi trận chiến tranh. Mỹ biết rất rõ ràng rằng chỉ bằng một cuộc ném bom dù ác liệt đến đâu Mỹ không thể nào bắt Việt Nam Dân chủ Cộng hòa nhượng bộ một yếu tố cốt lõi mà vì nó họ đã chiến đấu gần 20 năm. Nó chỉ làm dư luận Mỹ và toàn thế giới thêm bất bình với chính phủ nước nhà Mỹ. Đây chỉ là phương pháp để Mỹ thể hiện trách nhiệm, trách nhiệm và trách nhiệm riêng với liên minh (không riêng gì có riêng với Việt Nam Cộng hòa mà còn cả những liên minh khác nữa). Khi dự thảo hiệp định đã được ký tắt với Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, chính phủ nước nhà Việt Nam Cộng hòa đã phản đối kịch liệt và khước từ, Mỹ quyết định hành động dùng bước này để chứng tỏ họ đã nỗ lực đến mức ở đầu cuối cho quyền lợi của Việt Nam Cộng hòa rồi.
Máy bay B-52 đang ném bom rải thảm trong một vụ không kích
Vệt bom sau khi B-52 rải thảm gồm chi chít những hố bom
Mục tiêu mà Mỹ nêu lên trong chiến dịch Linebacker II là duy trì nỗ lực tối đa để phá hủy toàn bộ những tổng hợp tiềm năng chính ở khu vực Tp Hà Nội Thủ Đô và Hải Phòng Đất Cảng, trong số đó phá hủy đến mức tối đa những tiềm năng quân sự chiến lược tinh lọc tại vùng lân cận của Tp Hà Nội Thủ Đô/Hải Phòng Đất Cảng. Linebacker II cũng vô hiệu những thật nhiều những hạn chế trong những chiến dịch trước đó ở miền Bắc Việt Nam, ngoại trừ nỗ lực để “giảm thiểu nguy hiểm cho dân thường tới mức hoàn toàn có thể được cho phép mà không ảnh hưởng hiệu suất cao” và “tránh những khu giam giữ tù binh, bệnh viện và khu vực tôn giáo”.[387]
Theo Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Mỹ đã dùng một giải pháp rất cực đoan, tàn bạo mà những chuẩn mực trận chiến tranh thông thường không được cho phép: dùng máy bay B-52 rải thảm bom hủy hoại vào một trong những loạt những khu vực dân cư của những thành phố lớn để đánh vào ý chí của dân chúng và đã gây ra thương vong lớn cho dân thường.[388] Mỹ đã dùng máy bay B-52 tiến hành ném bom rải thảm vào những tiềm năng như trường bay Kép, Phúc Yên, Hòa Lạc, khối mạng lưới hệ thống đường tàu, nhà kho, nhà máy sản xuất điện Thái Nguyên, trạm trung chuyển đường tàu Bắc Giang, kho xăng dầu tại Tp Hà Nội Thủ Đô… Ở Tp Hà Nội Thủ Đô, tại phố Khâm Thiên bom trải thảm đã phá sập cả hàng phố và sát hại hàng trăm dân thường. Tại bệnh viện Bạch Mai, nhiều tòa nhà quan trọng đã biết thành phá hủy, cùng với những bệnh nhân và bác sĩ, y tá bên trong. Chiến dịch này đã phá hoại nặng nề nhiều cơ sở vật chất, kinh tế tài chính, giao thông vận tải lối đi bộ, công nghiệp và quân sự chiến lược của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa nhưng đang không làm thay đổi được lập trường của Tp Hà Nội Thủ Đô.
Về mặt quân sự chiến lược, Mỹ đã nhìn nhận thấp lực lượng phòng không của đối phương. Không lực Mỹ quá tin vào những giải pháp kỹ thuật gây nhiễu điện tử để vô hiệu hóa radar và tên lửa phòng không của đối phương. Để đáp lại, những lực lượng tên lửa phòng không của Quân đội Nhân dân Việt Nam đã xử lý và xử lý yếu tố bằng những giải pháp giải pháp sáng tạo và hợp lý, họ đã bắn những máy bay B-52 theo những giải pháp mới và đã thành công xuất sắc vượt xa mức trông đợi, hàng trăm chiếc pháo đài trang nghiêm bay B-52 đã biết thành bắn hạ. Cũng trong chiến dịch này, lần đầu pháo đài trang nghiêm bay B-52 bị hạ bởi một máy bay tiêm kích, do Phạm Tuân điều khiển và tinh chỉnh. Sách báo Việt Nam gọi chiến dịch này là Điện Biên Phủ trên không, như một cách nêu bật thắng lợi của lực lượng phòng không Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong chiến dịch.
Dưới áp lực đè nén của dư luận toàn thế giới và trong nước, thất bại trong việc buộc Tp Hà Nội Thủ Đô nhượng bộ, Tổng thống Nixon ra lệnh chấm hết ném bom vào trong ngày 30 tháng 12 năm 1972 và hội đàm lại để ký kết hiệp định. Hiệp định Paris có phương án ở đầu cuối về cơ bản không khác mấy so với dự thảo mà Mỹ trước này đã từ chối ký, cũng luôn có thể có nghĩa rằng tiềm năng kế hoạch của Chiến dịch Linebacker II đã thất bại. Chiến dịch Linebacker II cũng là chiến dịch quân sự chiến lược ở đầu cuối của quân đội Mỹ tại Việt Nam.
Hiệp định Paris
Bài rõ ràng: Hiệp định Paris 1973
Phía Mỹ ký kết hiệp định Paris
Sau những nỗ lực ngoại giao thất bại giữa Mỹ và Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, thời điểm đầu xuân mới 1968, tổng thống Pháp De Gaulle nhận định rằng Mỹ sẽ thất bại tại Đông Dương như Pháp và người Pháp phải có trách nhiệm đạo đức riêng với trận chiến mà Mỹ thừa kế từ Pháp. Thông qua giáo sư Andre Roussel, Chủ tịch Thương Hội Y khoa Pháp-Việt, Pháp đề xuất kiến nghị những lãnh đạo Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đàm phán với Mỹ và Việt Nam Cộng hòa để tìm một giải pháp chính trị cho trận chiến. Ngay tiếp theo đó, cuộc Tổng tiến công Tết Mậu Thân trình làng khiến cơ quan ban ngành thường trực Johnson phải ngừng ném bom và đàm phán với Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ngày 31/3/1968, Johnson tuyên bố đơn phương chấm hết ném bom một phần miền Bắc và đồng ý mở cuộc đàm phán Một trong những bên ở Việt Nam và phía Mỹ. Ông cũng tuyên bố mình sẽ không còn ra ứng cử Tổng thống Mỹ vào tháng 11 năm 1968. Việt Nam Dân chủ Cộng hòa cũng đồng ý đàm phán. Tổng thống De Gaulle cử một phái viên đến Sài Gòn vào trung tuần tháng bốn/1968 đề xuất kiến nghị Việt Nam Cộng hòa ngồi vào bàn đàm phán. Việt Nam Cộng hòa đồng ý đàm phán. Các bên thống nhất chọn Paris làm khu vực đàm phán. Hội nghị Paris chính thức khai mạc vào trong ngày 3/5/1968.[389]
Ngoại trưởng Xuân Thủy, Trưởng Phái đoàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại Hội nghị Paris về Việt Nam tuyên bố:
“Mỹ không tôn trọng quyền tự quyết của nhân dân miền Nam Việt Nam mà trái lại đã tiến hành có khối mạng lưới hệ thống một chủ trương can thiệp, xâm lược và trận chiến tranh, chà đạp lên những quyền đó”[390]
Ngày 20 tháng 9 năm 1969, Trưởng đoàn đàm phán của Cộng hòa miền Nam Việt Nam (quy trình 1968-1970) tại Hội nghị Paris về Việt Nam Trần Bửu Kiếm tuyên bố:
“Sự can thiệp đơn phương của Hoa Kỳ tại Việt Nam đã vi phạm Hiến chương Liên hợp quốc; sự xuất hiện của Quân đội Hoa Kỳ tại Việt Nam đã vi phạm Hiệp định Genève 1954; cường độ và tính chất tàn phá của cuộc trận chiến tranh của Hoa Kỳ tại Việt Nam là trái với luật pháp quốc tế; những hành vi của Hoa Kỳ tại Việt Nam đã vi phạm cả Hiến pháp của Hoa Kỳ… Nước Việt Nam là của người Việt Nam, Hoa Kỳ không còn quyền đem quân đội tới và lại càng không còn quyền bắt buộc người dân Việt Nam phải trả một chiếc giá nào đó cho việc triệt thoái hoàn toàn quân đội Hoa Kỳ”[391]
Hiệp định Paris được ký kết vào trong ngày 27 tháng 1 năm 1973 tại Paris, sẽ là một thắng lợi quan trọng của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Ngày 29 tháng 3 năm 1973 quân nhân Mỹ ở đầu cuối rời Việt Nam, chấm hết mọi sự can thiệp quân sự chiến lược của Mỹ riêng với yếu tố Việt Nam. Từ nay chỉ từ quân đội Việt Nam Cộng hòa đơn độc chống lại Quân Giải phóng đang ngày càng mạnh.
Hiệp định Paris là hiệp định chấm hết trận chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam do 4 bên tham chiến: Mỹ, Việt Nam Cộng hòa, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam ký kết tại Paris ngày 27 tháng 1 năm 1973. Theo những nội dung chính như sau:
Mặt khác, Hiệp định Paris là hiệp định được Việt Nam Dân chủ Cộng hòa-Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam và Mỹ soạn thảo nhờ vào cơ sở Tuyên bố 10 điểm ngày thứ 8-05-1969 của phái đoàn Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam để đảm bảo cho việc Mỹ rút quân khỏi Việt Nam là mục tiêu trước mắt, trước lúc buộc Việt Nam Cộng hòa phải đầu hàng là tiềm năng lâu dài. Đối với Mỹ, đấy là cách họ thoát khỏi trận chiến mệt mỏi này một cách chính đáng và vẫn tồn tại mặt. Đối với Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mặt trận Dân tộc Giải phóng thì hiệp định này là bước thứ nhất (và là quan trọng nhất) trong hai bước (Bước 1 là “Mỹ cút”, bước 2 là “ngụy nhào”) để đi đến thắng lợi ở đầu cuối. Đối với Việt Nam Cộng hòa thì hiệp định này là một tai ương lớn riêng với chính phủ nước nhà này và đặt sự tồn tại của Việt Nam Cộng hòa trước một nguy hiểm trong một tương lai gần.
Để trấn an Việt Nam Cộng hòa, Tổng thống Nixon đã hứa riêng với Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu là trong trường hợp quân Giải phóng phát động trận chiến tranh tiêu diệt Việt Nam Cộng hòa, Mỹ sẽ phản ứng một cách thích hợp để bảo vệ bảo mật thông tin an ninh cho Việt Nam Cộng hòa. Lời hứa này về sau không còn mức giá trị thực tiễn vì tiếp theo đó Quốc hội Mỹ đã ra nghị quyết không được cho phép Tổng thống đưa lực lượng vũ trang trở lại Đông Dương mà không được phép của Quốc hội và quy định khuôn khổ viện trợ cho Việt Nam Cộng hòa. Với những áp đặt như vậy thì dù không còn sự kiện Watergate, dù Tổng thống Nixon có tại vị thì cũng không thể giữ lời hứa hẹn một cách hữu hiệu được. Đối với những người Mỹ, họ thực sự muốn thoát khỏi trận chiến, quên nó đi và mở sang một trang sử mới.
Trong bản ghi âm được giải mật sau này về cuộc trao đổi giữa Tổng thống Mỹ Richard Nixon và ngoại trưởng Henry Kissinger, Nixon nói rõ việc ông đã quyết định hành động sẽ bỏ mặc “người con” Việt Nam Cộng hòa để hoàn toàn có thể thoát khỏi trận chiến ở Việt Nam[392]
Henry Kissinger: Tôi nghĩ Thiệu nói đúng đấy. Hiệp định đó (Hiệp định Paris) sẽ đẩy Việt Nam Cộng hòa vào thế nguy hiểm
Richard Nixon: Nó (Việt Nam Cộng hòa) phải tự chống đỡ thôi… Nếu nó chết thì cứ để nó chết. Nó lớn rồi, toàn bộ chúng ta không thể cứ cho nó bú mớm mãi được
Đối với yếu tố xây dựng những lực lượng chính trị liên hiệp, ông Nguyễn Khắc Huỳnh, nguyên thành viên đoàn đàm phán Hiệp định Paris, lý giải “Lúc đầu đàm phán Paris, tư tưởng của ta là giành thắng lợi, buộc Mỹ rút, lập chính phủ nước nhà liên hiệp và tiếp theo đó chính phủ nước nhà sẽ đoàn kết toàn dân… Lúc đó chưa tồn tại khái niệm hòa hợp dân tộc bản địa. Lúc đầu mình tính chính phủ nước nhà liên hiệp nhưng sau sự kiện Mậu Thân 1968 và tiếp theo đó năm 1972, ta không còn những thắng lợi quyết định hành động… Năm 1972 ta mới đưa ra đường lối tìm cách mở đường cho Mỹ rút. Ta mới đưa ra khẩu hiệu là “Mỹ rút, Sài Gòn còn, miền Nam không thay đổi trạng”. Để link những lực lượng miền Nam thì nêu lên yếu tố hòa hợp dân tộc bản địa. Vấn đề ấy được nêu lên trong lúc ta tính tới phương án không thay đổi trạng miền Nam. Vì vậy ta đưa vào dự thảo Hiệp định và bàn kỹ yếu tố hòa hợp dân tộc bản địa. Lúc đầu ta gọi là chính phủ nước nhà liên hiệp ba thành phần. Chính phủ Mỹ không hoàn toàn có thể đồng ý được vì chính phủ nước nhà mới nghĩa là thủ tiêu Sài Gòn. Ta mới hạ thấp xuống là “một cơ quan ban ngành thường trực hòa hợp dân tộc bản địa”, gần với lập trường của Mỹ. Mỹ đề xuất kiến nghị một “body toàn thân” – một tổ chức triển khai để tổng tuyển cử. Mỹ dùng chữ “body toàn thân” thì tôi cũng dịu bớt đi, đề xuất kiến nghị là trong lúc cơ quan ban ngành thường trực hai bên tồn tại, thực thi hòa hợp, hòa giải dân tộc bản địa để tiến tới tổ chức triển khai tổng tuyển cử xây dựng cơ quan ban ngành thường trực (đưa thêm khái niệm hòa giải, vì là hai kẻ địch). Nhưng Mỹ khước từ chữ “cơ quan ban ngành thường trực”. Chữ “cơ quan ban ngành thường trực” có gì đó mang ý nghĩa thủ tiêu Sài Gòn. Vì thắng lợi của tớ năm 1972 cũng luôn có thể có mức độ thôi, chưa thể lấn át Mỹ được, nên ta lấy yêu cầu Mỹ rút là chính. Mỹ nhận rút và quân miền Nam ở lại là đạt yêu cầu cao nhất rồi, ta mới đồng ý xây dựng một hội đồng vương quốc hòa giải, hòa hợp dân tộc bản địa. Hiệp định có lao lý xây dựng một hội đồng vương quốc hòa giải hòa hợp dân tộc bản địa để tổ chức triển khai tổng tuyển cử và đôn đốc thi hành Hiệp định. Lúc đó hình thành khái niệm hòa giải hòa hợp dân tộc bản địa… Dù lập chính phủ nước nhà hai thành phần, ba thành phần hay là không thay đổi trạng thì cũng vẫn phải có hòa giải, hòa hợp. Không có cách nào khác. Không có bên nào thắng bên nào. Thực tế miền Nam có ba lực lượng, hai cơ quan ban ngành thường trực thì phải xử lý và xử lý với nhau như vậy. Nhờ những sách lược mềm dẻo của ta, mà trong số đó có việc tạm gác yếu tố xóa Sài Gòn, thực thi một hình thức hòa giải, hòa hợp dân tộc bản địa mà tổ chức triển khai ấy chỉ là hội đồng thôi chứ không phải cơ quan ban ngành thường trực, chính phủ nước nhà gì nên Mỹ đồng ý.”[393]
Để hoàn thành xong nốt những lao lý trong Hiệp định Paris liên quan đến Tổng tuyển cử, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cộng hòa miền Nam Việt Nam tiến hành cuộc Tổng tuyển cử năm 1976 để thống nhất thành Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam[80][394][395][396].
Sau này, những tài liệu vừa giải mật đã cho toàn bộ chúng ta biết chính hai ông Nixon và Kissinger đều đã tin tưởng rằng trong cả một lực lượng quân sự chiến lược vững mạnh hơn những gì Mỹ đã điều động động, thì cũng không hoàn toàn có thể thắng được trận chiến Việt Nam.[397]
Giai đoạn 19731975
Bài rõ ràng: Chiến dịch Mùa Xuân 1975
Tài liệu chính trị của Ban tin tức văn hóa truyền thống Khu Sài Gòn-Gia Định xuất bản vào năm 1974 có nội dung về tình hình mới, trong số đó đưa ra chủ trương và giải pháp của miền Bắc trong quy trình này (tài liệu được lưu giữ tại Bảo tàng Bưng 6 xã, Quận 9 (Thủ Đức cũ)
Đây là quy trình kết thúc trận chiến tranh vì với việc ra đi của quân viễn chinh Mỹ cùng với việc Mỹ từng bước cắt giảm viện trợ quân sự chiến lược cho Việt Nam Cộng hòa[398] thì kết cục cho Chiến tranh Việt Nam đã rõ ràng. Mỹ chưa phải đã rút khỏi trận chiến, họ vẫn tiếp tục duy trì viện trợ và cố vấn quân sự chiến lược, nhưng việc quân Mỹ trực tiếp tham chiến sẽ không còn hề nữa. Tuy nhiên, viện trợ cho Việt Nam Cộng hòa trong tài khóa 1974-1975 dù được Tổng thống Nixon đề xuất kiến nghị 1 tỷ đôla nhưng khi đưa ra Quốc hội Mỹ xét duyệt, khoản viện trợ này bị cắt giảm chỉ từ 700 triệu. Quốc hội Mỹ còn đưa ra Đk Việt Nam Cộng hòa không được sử dụng Quỹ đối giá (số tiền thu được khi tiền Viện Trợ Nhập Cảng (CIP) được đổi ra tiền Việt Nam từng bù cho 75% khoản ngân sách bị thiếu vắng trước kia) chi cho ngân sách Quốc phòng.[398]
Sau khi quân đội Mỹ rút hết vào thời điểm cuối thời gian tháng 3 năm 1973, Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam tiếp tục những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt vận động chính trị nhằm mục đích khiến Việt Nam Cộng hòa tuân thủ Hiệp định, ngừng bắn trước lúc tổ chức triển khai Tổng tuyển cử. Tuy nhiên, phía Việt Nam Cộng hòa không còn thiện chí thực thi Hiệp định, liên tục có những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt vũ trang nhằm mục đích chiếm đất lấn dân. Tới tháng 10 năm 1973, sau khi nhận thấy những nỗ lực chính trị không còn hiệu suất cao Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam chuyển sang kế hoạch phối hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, sẵn sàng đáp trả những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt vi phạm Hiệp định của Việt Nam Cộng hòa.[399][400]
Từ thời gian ở thời gian cuối năm 1974, tương quan lực lượng khởi đầu nghiêng hẳn về phía Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam. Nhận thấy tương quan lực lượng có sự thay đổi theo phía có lợi cho mình, Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam tiến hành Tổng tiến công và nổi dậy ngày xuân 1975 nhằm mục đích buộc cơ quan ban ngành thường trực Việt Nam Cộng hòa xây dựng chính phủ nước nhà liên hiệp 3 thành phần. Tuy nhiên, tới cuối Chiến dịch Hồ Chí Minh, Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam quyết định hành động chuyển tiềm năng sang buộc cơ quan ban ngành thường trực Việt Nam Cộng hòa đầu hàng để tránh ngã xuống không thiết yếu.[401][402]
Hiệp định Paris bị vi phạm
Về nguyên tắc thì những bên ký kết phải thừa nhận miền Nam Việt Nam trong thời điểm tạm thời có hai cơ quan ban ngành thường trực (tuy nhiên không còn định nghĩa về hai cơ quan ban ngành thường trực đó), nhưng sẽ nhanh gọn được thay thế bằng một cơ quan ban ngành thường trực mới. Số quân Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam trên mặt trận lúc đó, số quân của tớ trên đường mòn Hồ Chí Minh, số vũ khí họ mang vào và mang ra là những tài liệu không thể kiểm chứng được nhưng theo số liệu phục vụ của Mỹ là 219.000 người (thấp hơn của Quân lực Việt Nam Cộng hòa với 920.000 người). Lượng viện trợ của Liên Xô, Trung Quốc và những nước Xã hội Chủ nghĩa khác viện trợ cho Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vẫn hoàn toàn có thể trấn áp tại những cửa khẩu trên bộ, cảng hàng không quốc tế và cảng biển (Trong hiệp định không cấm quốc tế viện trợ cho Việt Nam Dân chủ Cộng hòa mà chỉ cấm phục vụ vũ khí cho những bên ở miền Nam Việt Nam). Tương tự, vũ khí Mỹ vào Việt Nam qua những cảng và cầu hàng không cũng thuận tiện và đơn thuần và giản dị được quản trị và vận hành. Tuy vậy việc Mỹ tiếp tục phục vụ vũ khí và 23.000 cố vấn quân sự chiến lược cho Việt Nam Cộng hòa là một sự vi phạm những lao lý liên quan tới việc cấm Mỹ can dự vào miền Nam Việt Nam trong Hiệp định Paris và làm cho phía Việt Nam Cộng hòa có thêm động lực để tiến hành những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt quân sự chiến lược chống lại Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam. Bên cạnh đó, lao lý về ngăn cấm những bên lập vị trí căn cứ quân sự chiến lược trên đất Lào trung lập là nhượng bộ của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa nhưng phía Vương quốc Lào lại vi phạm lệnh ngừng bắn trong Hiệp ước Viêng Chăn, tạo Đk để Pathet Lào tương trợ lẫn nhau với Quân đội Nhân dân Việt Nam và Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam[403][404]. Tại Campuchia, điều tương tự cũng xẩy ra khi quân đội của Lon Nol tiến công quân đội của Pol Pot, tuy nhiên, Pol Pot đang không sở hữu và nhận được sự tương hỗ từ phía Quân đội Nhân dân Việt Nam và Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam[405].
Ngay khi Hiệp định Paris được ký kết, Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu thực thi chủ trương “4 không”, không còn chính phủ nước nhà liên minh dưới bất kỳ vỏ bọc nào, không trung lập hóa những người dân thân trong gia đình Cộng sản ở miền Nam Việt Nam và không nhượng đất cho những người dân Cộng sản[406]. Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu đã chủ trương “tràn ngập lãnh thổ” bằng cờ Việt Nam Cộng hòa để lấn thêm lãnh thổ và giành thêm dân. Chỉ trong đêm 27 tháng 1 rạng ngày 28 tháng 1 năm 1973, quân đội Sài Gòn đã thực thi 15 cuộc hành quân từ cấp tiểu đoàn trở lên và 19 cuộc hành quân cấp tiểu khu và chi khu.[407] Vào 7 giờ sáng 28 tháng 1 năm1973, đúng thời cơ phải thực thi ngừng bắn, Nguyễn Văn Thiệu ra lệnh cho bộ binh và xe tăng tiến công Cửa Việt (tỉnh Quảng Trị), Sa Huỳnh và nhiều nơi ở miền Trung, đồng bằng sông Cửu Long, phần lớn vùng của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa Miền nam Việt Nam tại đây bị lấn chiếm. Lấn được xã nào, ấp nào, Việt Nam Cộng hòa đều cho vẽ cờ trên tường nhà dân, mặt tiền đình chợ, quán xá, trên cả mái tôn với kích thước to dị thường để “ghi lại” vùng “vương quốc trấn áp”[408]. Tại những tỉnh miền Bắc Việt Nam Cộng hòa, Quân lực Việt Nam Cộng hòa tiếp tục bắn pháo 105 ly với tỷ suất vượt quá 31.000 viên đạn mỗi ngày; khoảng chừng 15.000 quả bom đã được sử dụng và 10.000 chiến dịch quân sự chiến lược khác đã được tiến hành ở khu vực nông thôn hàng tháng. Theo một thống kê của cơ quan ban ngành thường trực Cộng hòa miền Nam Việt Nam tỉnh Long An thì sau khi ký Hiệp định Paris, mọi ngôi làng nằm dưới sự trấn áp của cơ quan ban ngành thường trực này đã biết thành đánh bom 4-5 lần và bị tiến công bởi 1.000 quả đạn pháo mỗi ngày.[409] Việt Nam Cộng hòa cũng khước từ thi hành những giải pháp chính trị được nhắc tới trong Hiệp định Paris 1973 như xây dựng Hội đồng vương quốc hòa giải và hòa hợp dân tộc bản địa, tổng tuyển cử tự do và dân chủ dưới sự giám sát quốc tế tại miền Nam Việt Nam để xây dựng cơ quan ban ngành thường trực liên hiệp, tái thống nhất Việt Nam từng bước bằng những giải pháp hòa bình trên cơ sở bàn luận và thỏa thuận hợp tác giữa miền Bắc và miền Nam Việt Nam. Ngày 14 tháng 7 năm 1973, Tổng thống Thiệu nói rằng: “Việt Cộng hiện giờ đang cố biến những khu vực nằm dưới sự trấn áp của tớ thành một nhà nước với một chính phủ nước nhà mà người ta gọi nói là giống kiểu thể chế thứ hai ở miền Nam. Họ cũng hoàn toàn có thể kỳ vọng rằng khi chính phủ nước nhà này được quốc tế công nhận, dư luận quốc tế sẽ buộc hai cơ quan ban ngành thường trực sáp nhập vào một trong những chính phủ nước nhà liên minh. Nếu điều này xẩy ra, họ sẽ chỉ đồng ý với một chính phủ nước nhà liên minh hời hợt, chính phủ nước nhà mà tiếp theo này sẽ tìm cách thuận tiện và đơn thuần và giản dị đàm phán với Tp Hà Nội Thủ Đô… Trước tiên, toàn bộ chúng ta phải cố rất là để Việt Cộng (Mặt trận giải phóng miền Nam Việt Nam) không thể được xây dựng thành một nhà nước, một nhà nước thứ hai ở miền Nam”. Chủ tịch Hạ viện Việt Nam Cộng hòa tuyên bố “Không có cái gọi là hòa hợp dân tộc bản địa và hòa giải dân tộc bản địa”. Đầu tháng 10 năm 1973, Tổng thống Thiệu tuyên bố rằng mọi nhóm Lực lượng thứ ba, gồm khoảng chừng 100 nhóm chính trị có quy mô và Xu thế chính trị rất khác nhau, đều bị xem là “phản quốc”, “do Cộng sản giật dây”.[406]
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cộng hòa miền Nam Việt Nam trong mức time gần một năm tiếp theo khi ký Hiệp định Paris áp đặt những lệnh cấm riêng với lực lượng của tớ tại miền Nam Việt Nam gồm có cấm tiến công quân địch, cấm tiến công quân đội của quân địch đang tiến hành những chiến dịch cướp đất, cấm vây hãm tiền đồn, cấm bắn vào những tiền đồn và cấm xây dựng những làng chiến đấu. Sau khi hiệp định Paris được ký kết cả Liên Xô và Trung Quốc đều cắt viện trợ quân sự chiến lược cho Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Trung Quốc cắt mọi viện trợ kinh tế tài chính nhằm mục đích kiềm chế không cho miền Bắc tiếp tục trận chiến.[409]
Về phía Mỹ, tuy rút hết quân viễn chinh về nước tuy nhiên những cố vấn quân sự chiến lược của tớ vẫn hiện hữu ở Việt Nam dưới vỏ bọc là Sư đoàn quản trị và vận hành dịch vụ (Management Services Division). Các cố vấn này tiếp tục tham gia chỉ huy và điều phối những chiến dịch quân sự chiến lược cho tới khi trận chiến tranh kết thúc[410] Theo nhà sử học Gabriel Kolko, đội ngũ cố vấn quân sự chiến lược Mỹ hiện hữu tại miền Nam lên tới 23.000 người vào năm 1974[411]. Sau hiệp định Paris Mỹ tiếp tục việc trợ quân sự chiến lược cho Việt Nam Cộng hòa. Bên cạnh viện trợ quân sự chiến lược, Mỹ cử những kỹ sư quân sự chiến lược dưới vỏ bọc dân sự đến miền Nam Việt Nam để giúp cơ quan ban ngành thường trực miền Nam duy trì những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt quân sự chiến lược[409].
Cho đến khi từ chức vào năm 1975, Nguyễn Văn Thiệu vẫn tuyên bố muốn Việt Nam phân thành hai vương quốc: Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Việt Nam Cộng hòa, lấy vĩ tuyến 17 làm biên giới, cùng vào Liên Hợp Quốc, giữ vùng phi quân sự chiến lược và “chờ ngày thống nhất dù cho không biết đó là ngày nào”[412]. Phía Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Chính phủ Cách mạng lâm thời Việt Nam nhận định rằng những tuyên bố của Nguyễn Văn Thiệu đã bóp méo nội dung của Hiệp định Geneva 1954 và Hiệp định Paris 1973 khi cả hai Hiệp định đều coi Việt Nam là một vương quốc thống nhất, vỹ tuyến 17 chỉ là giới tuyến quân sự chiến lược trong thời điểm tạm thời chứ không phải biên giới vương quốc. Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Chính phủ Cách mạng lâm thời Việt Nam nhận định rằng Nguyễn Văn Thiệu đang không còn thiện chí về việc thực thi hòa bình, xây dựng chính phủ nước nhà liên hiệp ba thành phần ở miền Nam Việt Nam để thống nhất giang sơn bằng Tổng tuyển cử như hai Hiệp định quy định, họ cũng đưa ra những dẫn chứng về hành vi sử dụng vũ lực và những giải pháp chính trị để vi phạm hiệp định từ phía chính phủ nước nhà Sài Gòn và Mỹ.[413]
Trong trong năm từ 1973 đến tháng 2 năm 1975 là thời hạn hai phía đối địch sẵn sàng sẵn sàng vào những trận đánh lớn sắp tới đây. Năm này chỉ được 12 tháng đầu là có những tiếp xúc giữa hai bên: binh sĩ hai bên được phép gặp mặt với nhau, nhưng tiếp theo đó là thời hạn hai bên liên tục lên án nhau phá hoại hiệp định và đánh lấn chiếm vùng trấn áp của nhau, dù ở quy mô nhỏ. Quân đội Việt Nam Cộng hòa không đủ sức để đánh lớn và quân Giải phóng cũng không còn chủ trương đánh lớn vào lúc đó.
Thời kỳ này còn có một sự kiện bất thần với Việt Nam Cộng hòa và ngỡ ngàng cho Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là việc Trung Quốc tiến công chiếm đóng hoàn toàn quần hòn đảo Hoàng Sa vào tháng 1 năm 1974. Sau trận hải chiến ngắn, Trung Quốc chiếm toàn bộ quần hòn đảo Hoàng Sa, trong lúc lãnh đạo Việt Nam Cộng hòa hủy bỏ kế hoạch lôi kéo không quân phản công nhằm mục đích chiếm lại hòn đảo. Mỹ và Hạm đội 7 của tớ cũng không hỗ trợ sức Việt Nam Cộng hòa tại Hoàng Sa khi được đề xuất kiến nghị. Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tuy phản đối những hành động của Trung Quốc một cách nhẹ nhàng[414], nhưng Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa Miền Nam Việt Nam đã ra bản Tuyên bố phản đối hành vi này của phía Trung Quốc vào trong ngày 20 tháng 1 năm 1974. Sau hải chiến Hoàng Sa 1974, Trung Quốc đã thay thế Việt Nam Cộng hòa trấn áp quần hòn đảo này; nhưng Việt Nam Cộng hòa và nước Việt Nam thống nhất sau này vẫn tuyên bố độc lập lãnh thổ tại đây. Sự việc cũng làm căng thẳng mệt mỏi thêm quan hệ giữa Việt Nam Dân chủ Cộng hòa với Trung Quốc (vốn đã xấu đi từ sau năm 1972) và gây mối nghi ngờ giữa Việt Nam Cộng hòa với Mỹ: nó đã cho toàn bộ chúng ta biết Mỹ sẽ không còn hề đem quân đội bảo vệ họ như trước nữa.
Ngày 19 tháng 11 năm 1974, Đại tá Võ Đông Giang, người phát ngôn Cộng hòa miền Nam Việt Nam tổ chức triển khai một cuộc họp báo trong số đó chỉ trích Việt Nam Cộng hòa và Mỹ vi phạm Hiệp định Paris. Ông chú ý nếu Mỹ không quan tâm đến nguyện vọng của nhân dân Việt Nam và tiếp tục tương hỗ Việt Nam Cộng hòa, người Việt Nam sẽ nổi dậy.[409] Thời kỳ 19741975 trước trận Ban Mê Thuột có hai trận đánh lớn có vai trò đáng để ý quan tâm: Trận Thượng Đức (1974) thuộc tỉnh Quảng Nam khởi đầu khoảng chừng tháng 7 năm 1974 và trận Phước Long tháng 12 năm 1974. Đây là hai trận của quy trình này mà Quân giải phóng phát động với một tiềm năng duy nhất là thăm dò lực lượng đối phương.
Đầu năm 1974, cơ quan ban ngành thường trực Việt Nam Cộng hòa liên tục vi phạm Hiệp định tại khu vực Quảng Đà khi liên tục tiến công vùng giải phóng, lấn đất, chiếm dân.[415] Tới tháng 5 năm 1974, Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam đưa một sư đoàn đến lấn chiếm chi khu quân sự chiến lược quận lỵ Thượng Đức thuộc tỉnh Quảng Nam. Đúng theo tính toán của quân Giải phóng, Quân lực Việt Nam Cộng hòa liền điều sư đoàn dù tổng trù bị kế hoạch đến tái chiếm. Hai bên đánh nhau ác liệt trong vòng 3 tháng; kết quả quân Giải phóng vẫn giữ vững và trấn áp hoàn toàn chi khu Thượng Đức và Quân lực Việt Nam Cộng hòa bị buộc phải rút lui. Sau trận đánh, những chỉ huy của Quân Giải phóng đã kết luận là sức chiến đấu, nhất là sức mạnh tiến công của Quân lực Việt Nam Cộng hòa so với 1972 đã suy giảm sút nhiều lúc không hề tồn tại yểm trợ của không quân Mỹ. Quân lực Việt Nam Cộng hòa cũng không đủ lực lượng dự bị cơ động để chiến đấu lâu dài: Một quận lỵ quan trọng ở vùng I giải pháp Việt Nam Cộng hòa, nằm gần những vị trí căn cứ quân sự chiến lược lớn mà cả quân đoàn và vùng I giải pháp cũng không đủ lực lượng cơ động đến giải vây, mà phải dùng đến sư đoàn dù là lực lượng mạnh nhất tổng dự bị kế hoạch. Điều này là một luận cứ góp vào kế hoạch tác chiến cho Tổng tiến công và nổi dậy ngày xuân năm 1975 đánh dứt điểm Việt Nam Cộng hòa.
Sau những nỗ lực chính trị được thực thi từ thời điểm tháng 10 năm 1974 nhằm mục đích đòi cơ quan ban ngành thường trực Nguyễn Văn Thiệu tôn trọng Hiệp định không còn hiệu suất cao[416], tới thời gian giữa tháng 12 năm 1974, tại mặt trận miền Đông Nam Bộ, quân Giải phóng phát động chiến dịch Đường 14 – Phước Long tiến đánh và sau 3 tuần chiếm hoàn toàn tỉnh này. Tuy mất một tỉnh ngay tại đồng bằng Nam Bộ cách Sài Gòn chỉ ở tại mức 100 km nhưng Việt Nam Cộng hòa không còn phản ứng thích đáng nào để Phục hồi lại. Họ không hề quân dự bị cơ động để phản kích nữa. Và quan trọng nhất là Mỹ chỉ phản ứng ở tại mức không còn tín hiệu là sẽ can thiệp mạnh. Chiến dịch này đã củng cố tin tưởng của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam là Mỹ sẽ ít hoàn toàn có thể can thiệp trở lại.
Nói chung, hiệp định này chỉ được thi hành nghiêm chỉnh ở những lao lý rút quân Mỹ (cùng những liên minh khác) và trao trả tù binh Mỹ, thống nhất Việt Nam thông qua phương thức chính trị. Mỹ thực sự muốn rút quân đội khỏi trận chiến và Việt Nam Dân chủ Cộng hòa-Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam sẵn sàng tạo Đk cho việc đó.
Tương quan lực lượng
Trong quy trình 19731975, sự viện trợ của Liên Xô và Trung Quốc cho Quân Giải phóng giảm rõ rệt, tổng khối lượng vũ khí và thiết bị quân sự chiến lược được viện trợ giảm từ khoảng chừng 171.166 tấn/năm trong thời kì 1969-72 hạ xuống còn khoảng chừng 16.415 tấn/năm trong thời kỳ 1973-75[417]. Quân số của Quân Giải phóng cũng thấp hơn thật nhiều nếu so với Quân lực Việt Nam Cộng hòa (219.000 người so với 920.000 người). Tuy nhiên, với việc Hiệp định Paris không được cho phép Mỹ không kích đường mòn Hồ Chí Minh cũng như việc Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam triển khai thành công xuất sắc khối mạng lưới hệ thống phòng không và nghi binh tại đây, năng suất chiến đấu của lực lượng không quân đối phương giảm hẳn[418] Lúc này tuyến phố chi viện từ Bắc vào Nam đã thông một ngày dài lẫn đêm. Hệ thống đường mòn Hồ Chí Minh cũng khá được mở rộng hơn nhưng lượng trang bị của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam vẫn thấp hơn thật nhiều so với Quân lực Việt Nam Cộng hòa, đặc biệt quan trọng Quân Giải phóng vẫn không còn lực lượng không quân nên ưu thế trên không vẫn thuộc về Quân lực Việt Nam Cộng hòa. Ở miền Bắc, tuy nhiên những cơ sở sản xuất được Phục hồi và khả năng sản xuất vũ khí tăng thêm đáng kể so với trước năm 1972. Hệ thống đường ống bảo vệ vận chuyển xăng dầu cũng luôn có thể có bước tăng trưởng. Hệ thống kho chứa của Quân Giải phóng đạt tới 40 triệu lít xăng dầu. Tới tháng 3/1975, khối mạng lưới hệ thống đường ống đã vươn tới Bù Gia Mập (Phước Long) với tổng chiều dài đạt 1.399 km.[419]
Đặc biệt ưu thế quan trọng nhất tạo ra tính áp hòn đảo đối phương là tinh thần chiến đấu. Sau 15 năm kiên trì chiến đấu và đã buộc quân địch mạnh nhất là quân viễn chinh Mỹ phải rời khỏi Việt Nam, binh sĩ quân Giải phóng nhận thức được thời cơ giành thắng lợi hoàn toàn đã rất gần nên khí thế lên rất cao và sẵn sàng xung trận.
Tại miền Bắc, Bộ Chính trị Đảng Lao động tổ chức triển khai Hội nghị tháng 10 năm 1974 với nhận định: “Mỹ rất ngoan cố và còn nhiều thủ đoạn thâm độc, nhưng đã rút quân ra và tiếp tục kế hoạch “Việt Nam hóa trận chiến tranh” thì việc quay trở lại không phải dễ; dù Mỹ có can thiệp trở lại chừng mực nào đó thì cũng không xoay chuyển được tình thế, nhân dân ta vẫn thắng”. Bên cạnh đó, họ cũng khởi đầu những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt sẵn sàng sẵn sàng giành thắng lợi ở đầu cuối: “Động viên những nỗ lực lớn số 1 của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ở cả hai miền, mở cuộc tổng tiến công và nổi dậy ở đầu cuối, đưa trận chiến tranh cách mạng tăng trưởng đến mức độ cao nhất, tiêu diệt và làm tan rã quân ngụy, lấn chiếm Sài Gòn, sào huyệt TT của địch cũng như toàn bộ những thành thị khác; đánh đổ ngụy quyền Trung ương và những cấp, giành toàn bộ cơ quan ban ngành thường trực về tay nhân dân, giải phóng hoàn toàn miền Nam, hoàn thành xong cách mạng dân tộc bản địa dân gia chủ dân trong toàn nước, tiến tới thống nhất nước nhà”. Hội nghị quyết định hành động Trung ương Cục miền Nam sẽ chỉ huy Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam phải thắng lợi trong năm 1975 hoặc 1976.
Quân đội Việt Nam Cộng hòa thì ngày càng gặp trở ngại vất vả, tuy phương tiện đi lại trận chiến tranh vẫn còn đấy nhiều trong kho, nhưng họ bị hạn chế về tài chính vì viện trợ của Mỹ đã biết thành cắt giảm từ hơn 1 tỷ USD trong trong năm trước đó xuống chỉ từ 700 triệu USD[398]. Con số 700 triệu USD vẫn cao hơn 3 lần số viện trợ mà Quân Giải phóng nhận từ Liên Xô, tuy nhiên với một đội nhóm quân được tổ chức triển khai rập khuôn theo quy mô Mỹ (tác chiến không chú trọng tiết kiệm chi phí bom đạn) thì số tiền này vẫn là thiếu. Các nguồn viện trợ kinh tế tài chính (Quỹ đối giá) thì bị Mỹ cấm sử dụng vào mục tiêu quân sự chiến lược. Điều này khiến Việt Nam Cộng hòa trở ngại vất vả trong việc trả lương binh lính và nhất là trở ngại vất vả trong việc duy trì trang bị. Tuy hơn nhiều đối phương về không quân, nhưng quân chủng này yên cầu thật nhiều tài chính khi hoạt động và sinh hoạt giải trí, vì thiếu kinh phí góp vốn đầu tư nên không quân chỉ phát huy non nửa uy lực. Các khu dự trữ xăng dầu của Việt Nam Cộng hòa luôn là nơi bị đặc công của Quân Giải phóng đánh phá nên yếu tố thiếu vắng nhiên liệu ngày càng trở nên nóng giãy.
Chủ trương của Việt Nam Cộng hòa là tiếp tục xây dựng và duy trì lực lượng quân sự chiến lược “hùng mạnh, tươi tắn và có hiệu lực hiện hành” nhưng vì những tổn thất nặng đã kể trên, cộng với số đào rã ngũ ngày càng nhiều và việc tuyển tân binh bằng trách nhiệm và trách nhiệm quân sự chiến lược cũng trở ngại vất vả và kém hiệu suất cao hơn nên tổng quân số Việt Nam Cộng hòa đã khởi đầu giảm, quân số chiến đấu của nhiều cty bị thiếu vắng nghiêm trọng. Thực tế đã cho toàn bộ chúng ta biết, nhiều người không hề muốn đi lính cho Quân lực Việt Nam Cộng hòa mà bị cưỡng ép.[420] Theo tiêu chuẩn biên chế của Việt Nam Cộng hòa thì mỗi tiểu đoàn nòng cốt có 500 lính, nhưng đến thời gian ở thời gian cuối năm 1974, trên thực tiễn, mỗi tiểu đoàn chỉ có 300-350 lính; ở đồng bằng sông Cửu Long, mỗi tiểu đoàn chỉ từ 180-200 lính, cao nhất là 250 lính; những tiểu đoàn bảo an thậm chí còn có nơi chỉ từ 70-100 lính. Do đó, Việt Nam Cộng hòa đã phải ngừng việc thay thế 5 vạn lính già yếu theo kế hoạch. Tinh thần chiến đấu của Quân lực Việt Nam Cộng hòa giảm sút rõ rệt. Số đào rã ngũ tăng hơn năm 1973. Hiện tượng chống lệnh hành quân, báo cáo láo, tránh chạm súng với Quân Giải phóng ngày càng nhiều. Theo thống kê của Việt Nam Cộng hòa, trong 5 tháng thời điểm đầu xuân mới 1974 có tầm khoảng chừng gần 3.000 vụ chống lệnh hành quân, trong số đó có tầm khoảng chừng gần 100 vụ bắn chỉ huy. Tại Vùng IV giải pháp (tức là vùng đồng bằng sông Cửu Long), trong 23.000 cuộc hành quân, chỉ có 6 cuộc chạm súng. Số đầu hàng trong chiến đấu cũng ngày càng nhiều hơn nữa, có trận Quân giải phóng bắt sống đến hai ba trăm lính đối phương và tổng số địch bị bắt trong năm 1974 còn đang cao hơn hết số bị bắt trong cuộc tiến công kế hoạch năm 1972. Do bị áp lực đè nén của Quân Giải phóng nên toàn bộ nòng cốt của Việt Nam Cộng hòa bị căng kéo, phân tán ra đối phó khắp nơi, thậm chí còn cả hai sư đoàn dự bị kế hoạch (sư dù và sư thủy quân lục chiến) cũng trở nên căng ra đối phó, không hề kĩ năng cơ động kế hoạch. Số cuộc hành quân lấn chiếm lớn của Việt Nam Cộng hòa giảm hẳn, thậm chí còn họ phải chịu bỏ, không giải tỏa được nhiều cứ điểm đột xuất nằm sâu trong vùng giải phóng vừa bị tiêu diệt (như Đắc Phét, Măng Bút, Măng Đen…) đặc biệt quan trọng phải chịu mất cả một số trong những quận lỵ, chi khu ở vùng giáp ranh (như Thượng Đức, Minh Long…).[421]
Nhưng điều trở ngại vất vả lớn số 1 cho Quân đội Việt Nam Cộng hòa là tinh thần chiến đấu của binh sĩ xuống thấp. Sau Hiệp định Paris, những sĩ quan và binh lính đã thấy tương lai sầm uất cho họ, tâm trạng bi quan chán nản và tinh thần chiến đấu sa sút nghiêm trọng dẫn đến tình trạng đào ngũ, trốn lính thật nhiều, tương hỗ update không kịp. Trong quân đội phổ cập tình trạng “lính ma”: quân số, khí tài thực tiễn thì bị thiếu vắng nhưng trên sách vở thì vẫn vẫn đang còn đủ. Số tiền chênh lệch rơi vào túi sĩ quan chỉ huy, trong lúc chỉ huy cấp cao thì vẫn nhìn nhận quá cao sức mạnh thực tiễn của những cty, dẫn tới những sai lầm không mong muốn trong việc chỉ huy.
Việt Nam Cộng hòa vẫn tiếp tục sống nhờ viện trợ Mỹ. Nền công nghiệp miền Nam nhỏ bé, nông nghiệp bị trận chiến tranh tàn phá, hàng triệu người di cư vào thành phố tránh chiến sự. Lạm phát phi mã xẩy ra cùng với tệ tham nhũng, tận dụng chức quyền càng làm cho nền kinh tế thị trường tài chính thêm tồi tệ. Ông Bùi Diễm, đại sứ Việt Nam Cộng hòa tại Mỹ, nhận định tình hình kinh tế tài chính và quân sự chiến lược của miền Nam Việt Nam rất xấu khiến người dân không hài lòng với cơ quan ban ngành thường trực Nguyễn Văn Thiệu, tiền lương quân nhân không đủ sống do đó tình hình chính trị cũng xấu theo.[62]
Tại Mỹ vào thời điểm cuối thời gian tháng 10 năm 1974, Quốc hội nước này tuyên bố ngừng cắt giảm viện trợ cho Việt Nam Cộng hòa.[422][423] Các nước liên minh của Mỹ như Nhật, Anh, Tây Đức, Pháp đều gặp trở ngại vất vả lớn về kinh tế tài chính, nhất là bị trớ trêu vì yếu tố nguồn tích điện. Càng trở ngại vất vả, những nước này càng tăng cường đối đầu đối đầu và xích míc giữa họ với nhau càng nóng giãy, nhất là xích míc giữa Pháp với Mỹ. Chiến tranh Trung Đông cũng làm cho Mỹ rất đau đầu và thu hút nhiều sự để ý quan tâm của Mỹ. Cho nên kế hoạch “năm châu Âu” coi như xếp xó. Các nước liên minh khác của Mỹ cũng không hoàn toàn chấp thuận đồng ý theo ý kiến của Mỹ như trước.[421]
Nhà sử học Gabriel Kolko nhận định: “Những người Cộng sản bị tụt xa về số lượng và trang thiết bị so với lực lượng của ông Thiệu, vốn được trao dòng phục vụ khổng lồ những thiết bị quân sự chiến lược từ Mỹ… Một đợt vũ khí và khoảng chừng 23.000 cố vấn Mỹ và quốc tế tới dạy cho Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa cách sử dụng và duy trì những vũ khí này đã khiến ông Thiệu thêm tự tin và ngày càng tự tin hơn nhờ cam kết bí mật của Nixon rằng không lực Mỹ hoàn toàn có thể trở lại tham gia trận chiến nếu phía Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đưa quân trở lại vào miền Nam… Ông Thiệu sử dụng nguồn phục vụ dồi dào về vũ khí mà Mỹ đã gửi cho ông, nhất là pháo và đến năm 1974, những cuộc pháo kích được tiếp tục với quy mô tổng lực (nhưng không còn sự tham gia của lực lượng Mỹ), với việc Quân Lực Việt Nam Cộng hòa bắn một lượng đạn to nhiều hơn nhiều so với phía những người dân Cộng sản… ông Thiệu tưởng rằng sức mạnh vượt trội về vũ khí sẽ tiến hành cho phép ông hoàn toàn giành thắng lợi. Ông đã rất sai lầm không mong muốn và kết cục là phải sống lưu vong khi quân đội của ông tan rã vào trong ngày xuân năm 1975”.[411]
James M. Carter, giáo sư Đại học Drew nhận xét như sau[424]:
Chính thể Sài Gòn không thể tự nuôi nổi chính mình; thậm chí còn không thu đủ lợi tức cho hoạt động và sinh hoạt giải trí hằng ngày. Họ phải tùy từng viện trợ Mỹ… Từ trước đó, giới chức Mỹ đã thôi nói về xây dựng vương quốc, cải cách ruộng đất, dân chủ, minh bạch. Thay vào đó, họ bàn về một trận chiến phải thắng trước những quân địch của nhà nước hư cấu “miền Nam Việt Nam” (fictive state).
Quỹ đạo này của chủ trương Mỹ khiến người ta gần như thể không thể nói thực về thành công xuất sắc, thất bại, nhất là với những nhà hoạch định chủ trương. Chưa bao giờ Mỹ đạt tới tiềm năng là chính thể Sài Gòn hoàn toàn có thể tự mình tồn tại mà không cần nhờ vào viện trợ Mỹ.
Theo những số liệu thống kê về cán cân lực lượng trên mặt trận (quân số, trang bị hạng nặng như xe tăng, máy bay…), dù không hề quân viễn chinh Mỹ yểm trợ thì Việt Nam Cộng hòa vẫn vẫn đang còn ưu thế hơn nhiều. Theo xét về số lượng trang bị và quân số, Quân lực Việt Nam Cộng hòa có Lục quân đứng thứ 4, Không quân đứng thứ 5 và Hải quân đứng thứ 9 toàn thế giới. So với đối thủ cạnh tranh cạnh tranh là Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam, họ có ưu thế 2 lần về quân số, 4 lần về xe tăng và pháo binh, hơn hàng trăm lần về Không quân và Hải quân. Nhưng với những thuận tiện và trở ngại vất vả thực ra của hai bên, ưu thế trên mặt trận đã nghiêng dần sang phía Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam. Việc họ nhanh gọn tiêu diệt quân đội Việt Nam Cộng hòa trong chiến dịch ngày xuân năm 1975 là phản ánh đúng cán cân lực lượng trên mặt trận.
Cuộc tiến công ở đầu cuối
Cuộc tiến công ở đầu cuối của Quân Giải Phóng Miền Nam trình làng trong 55 ngày đêm bắt nguồn từ thời điểm ngày 5 tháng 3 cho tới ngày 30 tháng bốn năm 1975 khi Tổng thống Dương Văn Minh của Việt Nam Cộng hòa đầu hàng vô Đk. Nó còn được gọi là cuộc Tổng tiến công và nổi dậy ngày xuân năm 1975. Cơ quan tham mưu của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa lập kế hoạch tiến công đã phân cuộc tiến công này thành những chiến dịch tiếp nối đuôi nhau nhau họ gọi là chiến dịch Tây Nguyên, chiến dịch giải phóng Huế-Thành Phố Thành Phố Đà Nẵng và, ở đầu cuối, chiến dịch Hồ Chí Minh.
Quân Giải phóng miền Nam giành quyền trấn áp Buôn Ma Thuột ngày 11 tháng 3 năm 1975
Trong hai tuần thời điểm đầu tháng bốn những tỉnh thành phố trung bộ lần lượt rơi vào tay Quân Giải phóng. Họ từ phía Bắc tràn vào (với Quân đoàn 2) và từ Tây nguyên tràn xuống (với Quân đoàn 3 hay Binh đoàn Tây Nguyên được xây dựng từ những cty của mặt trận Tây Nguyên). Bây giờ thì không hề sức mạnh nào hoàn toàn có thể ngăn nổi sự sụp đổ của Việt Nam Cộng hòa.Quân lực Việt Nam Cộng hòa dồn hết những toán quân còn sót lại của Quân đoàn 2 của tớ chuyển sang cho Quân đoàn 3 chỉ huy để cố lập một phòng tuyến ngăn ngừa tại Phan Rang nhưng cũng không chặn được quân Giải phóng mà tư lệnh mặt trận cũng trở nên bắt. Quân khu 1 và 2 của Việt Nam Cộng hòa đã biết thành xoá bỏ. Bây giờ quân Giải phóng đã tiến công xuống đồng bằng Đông Nam Bộ của quân đoàn và quân khu 3 Việt Nam Cộng hòa, chỉ từ hơn 100 km là đến Sài Gòn.Nỗ lực ở đầu cuối của Việt Nam Cộng hòa là trông vào tuyến phòng thủ từ xa của Sư đoàn 18 tại thị xã Xuân Lộc tỉnh Long Khánh. Quân đoàn 4 (hay Binh đoàn Cửu Long) của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam được xây dựng từ những sư đoàn và cty tại miền Đông Nam Bộ dự tính giành quyền trấn áp Xuân Lộc trong hành tiến. Nhưng sư đoàn 18 đã chống cự có tổ chức triển khai, đấy là nỗ lực chiến đấu có tổ chức triển khai dài ngày ở đầu cuối của quân đội Việt Nam Cộng hòa. Quân đoàn 4 của quân Giải phóng không giành quyền trấn áp được Xuân Lộc trong hành tiến nên phải tạm ngưng tổ chức triển khai lại trận địa tiến công. Mặt khác họ không để mất thì giờ với Xuân Lộc mà đi vòng qua vòng vây tiến về phía Biên Hòa. Sau 12 ngày cầm cự, từ 9 tháng bốn đến 21 tháng bốn, Sư đoàn 18 của Quân lực Việt Nam Cộng hòa bỏ Xuân Lộc rút lui có tổ chức triển khai về bên kia sông Đồng Nai cố thủ. Vậy là tuyến phòng thủ từ xa ở đầu cuối bảo vệ Sài Gòn không hề.
Ngày 21 tháng bốn năm 1975, tổng thống Nguyễn Văn Thiệu từ chức, tiếp theo đó ông rời Việt Nam với tư cách là đặc sứ của Việt Nam Cộng hòa đến Đài Bắc để phúng điếu Tưởng Giới Thạch. Trong diễn văn từ chức, Nguyễn Văn Thiệu cũng chỉ trích nước Mỹ là “một liên minh thất hứa, thiếu công minh, thiếu tín nghĩa, vô nhân đạo, trốn tránh trách nhiệm”. Trong thời gian Quốc hội Mỹ đang xem xét lại việc viện trợ quân sự chiến lược cho Việt Nam Cộng hòa, ông từ chức với kỳ vọng Mỹ tăng viện trợ. Phó tổng thống Trần Văn Hương lên thay làm tổng thống với tuyên bố sẽ ở lại Việt Nam chiến đấu đến cùng, nhưng chỉ được mấy ngày thì cũng phải từ chức. Trong lúc đó, sĩ quan, binh lính, quan chức, chính trị gia Việt Nam Cộng hòa cùng dân chúng tranh nhau di tản ra quốc tế trong hoảng loạn. Quân đội Mỹ đã di tản khoảng chừng gần 130.000 người Việt sang Mỹ và một số trong những nước khác[425].Quân Giải phóng đánh từ thời điểm ngày 26 đến cuối ngày 28 tháng bốn thì họ đến được cửa ngõ Sài Gòn và hoàn toàn có thể đi thẳng vào thành phố. Để tránh mọi rắc rối với Mỹ, Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam tạm ngưng bên phía ngoài thành phố 1 ngày để người Mỹ tổ chức triển khai di tản xong họ mới tiến vào. Từ ngày 28 tháng bốn, những dàn xếp của những lực lượng thứ ba đã đưa Dương Văn Minh lên làm Tổng thống. 8 giờ sáng 30 tháng bốn, Tổng thống Dương Văn Minh tuyên bố Sài Gòn bỏ ngỏ và ra lệnh cho quân đội đơn phương ngừng chiến chờ đối phương vào chuyển giao cơ quan ban ngành thường trực. Bộ tổng tham mưu ra mệnh lệnh chấm hết kháng cự. Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam tiến nhanh vào thành phố và chỉ gặp những kháng cự lẻ tẻ, vô tổ chức triển khai. Đến 11 giờ 30 phút Dương Văn Minh lên đài phát thanh đọc tuyên bố đầu hàng vô Đk. Chiến tranh chính thức chấm hết.
Chiến tranh kết thúc
Bài rõ ràng: Sự kiện 30 tháng bốn năm 1975
Ngày 26 tháng bốn năm 1975, Tổng thống Trần Văn Hương trao quyền cho Đại tướng Dương Văn Minh đứng ra thương thuyết trên cơ bản vãn hối hòa bình, trên tinh thần hiệp định Paris để tránh việc Sài Gòn sẽ bị tàn phá. Tướng Dương Văn Minh nhậm chức tổng thống với tuyên bố không thể lấy hận thù đáp trả lại hận thù, ông chủ trương hòa giải với đối phương, đó không những là yên cầu của nhân dân, mà còn là một Đk thiết yếu để tạo thời cơ tránh khỏi rủi ro không mong muốn tiềm ẩn tiềm ẩn sụp đổ, thực thi ngưng bắn, mở lại đàm phán nhằm mục đích đạt đến một giải pháp chính trị trong khuôn khổ hiệp định Paris.
Việc làm chủ Sài Gòn kết thúc trận chiến tranh của phía Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cộng hòa Miền Nam Việt Nam đã trình làng khá ôn hòa, không còn ngã xuống và thành phố nguyên lành. Tất nhiên sự đầu hàng của Việt Nam Cộng hòa là kết quả của sức mạnh quân sự chiến lược áp hòn đảo của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam, nhưng việc kết thúc trận chiến tranh ôn hòa không ngã xuống dân chúng, có góp phần nhiều của lực lượng thứ ba và vai trò không nhỏ của Dương Văn Minh và những phụ tá. Trong toàn cảnh đó, với quan điểm thực tiễn và không cực đoan, ông Dương Văn Minh được những lực lượng chính trị thứ ba đưa lên làm tổng thống để đảm bảo một cuộc chuyển giao chính sách êm thấm và không ngã xuống, không trả thù.[426] Ông đã thao tác này bằng phương pháp tuyên bố “Đường lối, chủ trương của chúng tôi là hòa giải và hòa hợp dân tộc bản địa để cứu sinh mạng đồng bào. Tôi tin tưởng sâu xa vào sự hòa giải giữa người Việt Nam để khỏi phí phạm xương máu người Việt Nam. Vì lẽ đó tôi yêu cầu toàn bộ những anh em chiến sỹ Việt Nam Cộng hòa hãy bình tĩnh, ngưng nổ súng và ở đâu ở đó. Chúng tôi cũng yêu cầu anh em chiến sỹ Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam ngưng nổ súng vì chúng tôi ở đây chờ gặp Chính phủ Cách mạng lâm thời để cùng nhau thảo luận về lễ chuyển giao cơ quan ban ngành thường trực trong vòng trật tự và tránh sự ngã xuống vô ích của đồng bào.” Đối với tình hình chiến sự và chính trị lúc đó có lẽ rằng đấy là một giải pháp đúng đắn. Cùng với việc ra mệnh lệnh đơn phương ngừng chiến, thực tiễn từ sáng sớm 30 tháng bốn, Quân lực Việt Nam Cộng hòa đã ngừng kháng cự và Quân Giải Phóng Miền Nam vào Sài Gòn mà không gặp kháng cự có tổ chức triển khai. Tuy nhiên, những sĩ quan Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam đã khước từ làm lễ chuyển giao mà buộc Tổng thống Dương Văn Minh tuyên bố đầu hàng không Đk Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam và giải tán hoàn toàn cơ quan ban ngành thường trực Sài Gòn từ TW đến địa phương, trao quyền lực tối cao lại cho Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa Miền nam Việt Nam[427][428]. Việc Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa Miền nam Việt Nam buộc Việt Nam Cộng hòa đầu hàng thay vì phương án xây dựng chính phủ nước nhà liên hiệp ba thành phần do họ đã quá thiếu tin tưởng với cơ quan ban ngành thường trực Việt Nam Cộng hòa. Việc cơ quan ban ngành thường trực Việt Nam Cộng hòa đã từng từ chối Tổng tuyển cử theo Hiệp định Geneva, vi phạm những quy định của Hiệp định Paris khiến Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa Miền nam Việt Nam lo ngại rằng nếu một lần nữa nhượng bộ Việt Nam Cộng hòa và đối phương lại từ chối thực thi cam kết sẽ làm giang sơn lại tiếp tục bị chia cắt.[401]
Ngay sau khi Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam làm chủ thành phố và giải phóng hoàn toàn miền Nam, Thượng tướng Trần Văn Trà, Tư lệnh quân quản Sài Gòn, đã nói với Tổng thống Việt Nam Cộng hòa Dương Văn Minh “giữa toàn bộ chúng ta không còn kẻ thua người thắng, mà dân tộc bản địa Việt Nam toàn bộ chúng ta thắng đế quốc Mỹ”.[429]
Tom Polgar, nhân viên cấp dưới cao cấp tòa Đại sứ Mỹ ở Việt Nam, một trong những người dân Mỹ ở đầu cuối di tản, đã ghi lại nhận xét của tớ ngày hôm ấy:
“Đó là một cuộc trận chiến tranh (trận chiến tranh Việt Nam) lâu dài và trở ngại vất vả mà toàn bộ chúng ta đã thua. Thất bại độc nhất của lịch sử Hoa Kỳ chắc sẽ không còn báo trước sức mạnh bá chủ toàn thế giới của nước Mỹ đã chấm hết. Nhưng… Ai không học được gì ở lịch sử, bắt buộc sẽ phải lặp lại sai lầm không mong muốn trong lịch sử”[430][431]
Theo Ngoại trưởng Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, sau này là Phó Chủ tịch nước của nước Việt Nam thống nhất nhận định rằng:
“Nói về cuộc trận chiến tranh chống Mỹ cứu nước vừa qua, mọi người đều hiểu đó là trận chiến đấu của nhân dân Việt Nam từ Nam chí Bắc chống sự xâm lược của Mỹ, để giải phóng dân tộc bản địa, giành độc lập và thống nhất giang sơn. Cũng có người nhận định rằng cuộc trận chiến tranh có yếu tố nội chiến là vì chủ trương “Việt Nam hóa trận chiến tranh” của Mỹ đã đẩy một số trong những người dân Việt Nam chống lại nhân dân của tớ”[432].
Viện trợ quốc tế
Bài rõ ràng: Viện trợ quốc tế và Chiến tranh Việt Nam (quốc tế, 1960-1965)
Chiến tranh Việt Nam là một trong những cuộc trận chiến tranh tốn kém nhất trong lịch sử quả đât. Mỹ đã viện trợ ồ ạt cho Việt Nam Cộng hòa cũng như trực tiếp đem quân tham chiến, tiến hành đàm phán (tại Paris, ngoài vòng đàm phán công khai minh bạch 4 bên hầu hết mang tính chất chất nghi thức, tại những vòng đàm phán bí mật, chỉ có 2 đoàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mỹ đàm phán trực tiếp với nhau về hiệp định[62] nhưng 2 đoàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cộng hòa miền Nam Việt Nam liên tục trao đổi với nhau trước lúc đoàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa gặp riêng đoàn Mỹ, nơi 2 đoàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cộng hòa miền Nam Việt Nam thảo luận bí mật được gọi với mật danh “căn phòng niềm sung sướng” do nơi này sẽ không còn biến thành nghe lén[433][434]), Mỹ cũng trực tiếp tham gia hoạch định và điều khiển và tinh chỉnh những kế hoạch trận chiến tranh và kinh tế tài chính của Việt Nam Cộng hòa (Kế hoạch Staley-Taylor, Chiến tranh Cục bộ, Việt Nam hóa trận chiến tranh, ném bom miền Bắc Việt Nam…), với tổng chiến phí lên tới hơn 1.020 tỷ USD (thời giá năm 2014). 5 nước liên minh của Mỹ cũng gửi quân tới trực tiếp tham chiến tại Việt Nam gồm Nước Hàn, Úc, New Zealand, Thái Lan, Philipines.
Tuy không thể sánh về số lượng với Mỹ, tuy nhiên Việt Nam Dân chủ Cộng hòa cũng nhận được sự giúp sức vật chất khá lớn (khoảng chừng 7 tỷ USD) từ Liên Xô, Trung Quốc và khối những nước xã hội chủ nghĩa trong số đó Trung Quốc tuyên bố họ đã phục vụ khoảng chừng 3/4 tổng viện trợ cho miền Bắc Việt Nam[343]. Tuy nhiên, theo ước tính của CIA, trong quy trình 1954-1973 Liên Xô mới là nước viện trợ kinh tế tài chính và quân sự chiến lược lớn số 1 cho Việt Nam Dân chủ Cộng hòa với tổng mức là 5,1 tỷ USD còn Trung Quốc chỉ viện trợ 2,54 tỷ USD[435][436]. Nhưng khác với Việt Nam Cộng hòa, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa khước từ cho quốc tế đem quân tới tham chiến trực tiếp (nhằm mục đích giữ vững tính tự quyết của tớ). Lực lượng quân đội và Chuyên Viên quân sự chiến lược khối Xã hội Chủ nghĩa chỉ được phép đóng từ Thanh Hóa trở ra và chỉ tương hỗ trong những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt gián tiếp như phòng không, xây dựng, kỹ thuật và huấn luyện và chịu sự điều động của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa khi cần. Các đường lối lãnh đạo và việc tham chiến chỉ do Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tự hoạch định và tiến hành, không chịu điều khiển và tinh chỉnh từ bên phía ngoài. Thực tế dù cả Liên Xô và Trung Quốc gây sức ép cũng không thể làm Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thay đổi những sách lược của tớ.[437]
Có thể nói viện trợ quốc tế có vai trò và tác động to lớn đến quy mô, cường độ và hình thái trận chiến tranh Việt Nam.
Chủng loại
Việt Nam Cộng hòa (số lượng còn sót lại vào năm 1975, chưa tính số bị phá hủy trước đó)[438]
từ riêng Mỹ nhưng chưa tính những liên minh khác
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam và Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (tính tổng cả quy trình 1960-1975)[439]
từ Trung Quốc, Liên Xô và những nước xã hội chủ nghĩa
Súng bộ binh
1.900.000
3.608.863
Máy bay phản lực
1.200
458
Trực thăng
600
Không có số liệu, chừng vài chục
Xe tăng-Thiết giáp
2.074
2.210 (gồm 1.249 xe tăng và 961 xe thiết giáp)
(Năm 1975 còn sót lại khoảng chừng 700 chiếc)
Tên lửa phòng không
Không rõ
95 khối mạng lưới hệ thống SA-2 và 7.658 quả tên lửa
Súng cối
14.900
Khoảng vài ngàn
Súng phóng lựu chống bộ binh
47.000
Không được trang bị
Pháo nhiều chủng loại
1.532 (chỉ tính đại bác cỡ 105mm trở lên, chưa tính pháo cỡ nhỏ và pháo cao xạ)
6.271 (2.428 pháo mặt đất và 3.843 pháo cao xạ)
(Năm 1975 còn sót lại khoảng chừng 1.500 khẩu nhiều chủng loại)
Xe cơ giới nhiều chủng loại
56.000
16.116
Máy thông tin
50.000 (vô tuyến)
70.000 (hữu tuyến)
Không có số liệu
Bệ phóng rốc két
Không có trang bị
1.357
Tàu chiến
Khoảng 700
Không có số liệu, chừng vài chục
Tổng giá trị viện trợ (1955-1975)
~16,76 tỷ USD[440]
~3,5 tỷ USD[384]
Phong trào phản chiến
Phản đối chính phủ nước nhà Mỹ
Bài rõ ràng: Phong trào phản đối Chiến tranh Việt Nam
Xem thêm: Thảm sát Đại học Tiểu bang Kent và Norman Morrison
Người phản chiến Mỹ châm biếm “Đế quốc Mỹ” và “Con rối Sài Gòn”.
Cuộc trận chiến tranh tại Việt Nam đã biết thành phản đối từ trên đầu thập niên 1960, nhưng không được để ý quan tâm và phải cho tới lúc 1 người Mỹ là Norman Morrison tự thiêu vào năm 1965 thì dư luận toàn thế giới mới nghe biết.[441]
Sau Tết Mậu thân năm 1968, trào lưu phản chiến trở nên bạo lực hơn. Tháng 4/1968, những người dân phản chiến chiếm khu quản trị và vận hành ở Đại học Columbia, khiến công an phải dùng vũ lực trục xuất. Họ cũng tìm cách phá hoại những văn phòng và nhà máy sản xuất của Dow Chemical, nơi sản xuất chất cháy trong bom napalm, chất da cam làm rụng lá cây. Những người phản chiến và công an còn xô xát ngay tại Đại hội đảng Dân chủ ở Chicago vào tháng Tám.[442] Phong trào phản chiến bước sang một bước ngoặt mới khi cuộc biểu tình của sinh viên Đại học Tiểu bang Kent (tiểu bang Ohio) ngày 4-5-1970 đã biết thành Vệ binh vương quốc Mỹ đàn áp làm 4 sinh viên bị chết và 9 người khác bị thương.
Đã có hơn 200 tổ chức triển khai chống trận chiến tranh ở trên khắp những bang ở Mỹ, 16 triệu trong số 27 triệu thanh niên Mỹ đến tuổi quân dịch đã chống lệnh quân dịch, 2 triệu người Mỹ bị phán quyết “gây thiệt hại phạm pháp” vì chống trận chiến tranh Việt Nam, 75.000 người Mỹ bỏ ra quốc tế vì không chịu nhập ngũ và đấu tranh chống trận chiến tranh Việt Nam, trong số đó có cựu Tổng thống Mỹ Bill Clinton.[441]
Trong suốt trận chiến, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Chính phủ Cách mạng lâm thời và Mặt trận kiên trì tranh thủ trào lưu hòa bình ở Mỹ. Theo nhìn nhận của giám đốc CIA – William Colby, thì họ được dư luận ủng hộ mạnh mẽ và tự tin do việc giới thông tin đại chúng của Mỹ thuận tiện và đơn thuần và giản dị vào được miền Nam Việt Nam trong lúc nếu muốn vào miền Bắc Việt Nam lại rất khó và do đó, tin tức về những khiếm khuyết của quân đội Mỹ và chính phủ nước nhà Việt Nam Cộng hoà thì công chúng Mỹ được biết trong lúc toàn thế giới chẳng biết gì về cơ quan ban ngành thường trực Việt Nam Dân chủ Cộng hoà vì phóng viên báo chí quốc tế không thể tiếp cận.[443] Tuy nhiên, chính phủ nước nhà Việt Nam Dân chủ Cộng hòa khuyến khích những chuyến thăm của người Mỹ. Có nhiều người Mỹ nổi tiếng từng đến thăm miền Bắc Việt Nam như lãnh đạo sinh viên Tom Hayden, giáo sư ngôn từ học Noam Chomsky, nhà kinh tế tài chính Douglas Dowd và mục sư Dick Fernandez, diễn viên điện ảnh Jane Fonda, giáo sư ĐH Harvard George Wald. Những chuyến thăm này đã hỗ trợ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa giành lấy sự cảm thông tối đa của người Mỹ.[442]
Tranh châm biếm quân đội Mỹ tại Việt Nam: “Chúng tôi đem tới Dân chủ. Nhắc lại theo tôi nào: D-Â-N-C-H-Ủ”
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa xây dựng nhiều tổ chức triển khai rất khác nhau để thi hành ngoại giao phi chính thức.[442] Bộ Quốc phòng Mỹ đã tổng kết: “Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã nắm được những ngọn cờ dân tộc bản địa và chống thực dân, trong lúc Chính phủ Việt Nam cộng hòa chỉ từ lại sở hữu mỗi ngọn cờ chống cộng”, “Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mặt trận Dân tộc giải phóng đã thành công xuất sắc hơn nhiều so với chính phủ nước nhà Việt Nam cộng hòa và Mỹ trong việc khai thác những rạn nứt xã hội ở Việt Nam cộng hòa. Việc sử dụng tài tình những tổ chức triển khai mặt trận đã được cho phép họ tuyên bố với sức thuyết phục nhất định ở cả trong và ngoài nước, rằng họ là những người dân đại diện thay mặt thay mặt chân chính duy nhất của toàn thể nhân dân Việt Nam và Mỹ là một tên đế quốc thực dân mới kế tục người Pháp”[444]
Phong trào này đã góp thêm phần quan trọng vào thắng lợi của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Chính phủ Cách mạng lâm thời và Mặt trận trong cuộc trận chiến tranh này[445]. Rút kinh nghiệm tay nghề từ bài học kinh nghiệm tay nghề này, trong trận chiến tranh vùng Vịnh và những trận chiến khác sau này, chính phủ nước nhà và quân đội Mỹ đã nêu lên những quy định số lượng giới hạn về tác nghiệp và đưa tin riêng với những phóng viên báo chí trận chiến tranh (không được đưa những tin tức gì, ở đâu, lúc nào…), nhất là ở những vùng đang trình làng giao tranh.
Phản đối Việt Nam Cộng hòa
Tại những lãnh thổ mà Việt Nam Cộng hòa trấn áp, trào lưu phản chiến cũng tăng trưởng mạnh, nhất là sau khi Mỹ và Việt Nam Cộng hòa đưa ra kế hoạch Việt Nam hóa trận chiến tranh trong số đó Mỹ sẽ dần dần rút quân về nước để Quân lực Việt Nam Cộng hòa tự thực thi trận chiến chống Cộng. Có nhiều cuộc biểu tình ngày càng lớn với việc tham gia của nhiều nhóm thuộc những tầng lớp xã hội và chính trị rất khác nhau bùng phát ở hầu hết những thành phố ở miền Nam đòi chấm hết trận chiến tranh ngay lập tức.[446]
Ngày 11 tháng 11 năm 1970, hơn 1.000 đại diện thay mặt thay mặt từ nhiều tổ chức triển khai đã triệu tập tại ký túc xá của Đại học Minh Mạng ở Sài Gòn để xây dựng Mặt trận Nhân dân tranh thủ hòa bình, với mục tiêu “quy tụ mọi tầng lớp nhân dân, không phân biệt dân tộc bản địa, nền tảng xã hội, chính trị hay tôn giáo, cùng nhau đem lại hòa bình cho giang sơn”.[446]
Ngày 5 tháng 2 năm 1971, Ủy ban Phụ nữ đòi quyền sống, Phong trào nhân dân vì quyền tự quyết và Mặt trận nhân dân tranh thủ hòa bình ra một tuyên bố chung tại Sài Gòn kịch liệt lên án Chiến dịch Lam Sơn 719. Việc đưa quân sang Lào cũng vấp phải sự phản đối trong giới chính trị miền Nam.[446]
Ngày 15 tháng 2 năm 1971, 14 tổ chức triển khai lớn ở Sài Gòn đã ra một thông cáo chung đòi Mỹ rút toàn bộ quân đội khỏi Đông Dương và kết thúc mọi hành vi mở rộng trận chiến tranh và ngăn cản tái lập hòa bình. Hầu như hằng ngày báo chí đều đưa tin về việc xe xe hơi của quân đội Mỹ bị đốt cháy trên đường phố Sài Gòn.[446]
Ngày 19 tháng 5 năm 1972, Tổng thống Thiệu ban bố thiết quân luật. Sau khi ký Hiệp định Hòa bình Paris, Bộ trưởng Ngoại giao Trần Văn Lắm tuyên bố số tù nhân chính trị trong những nhà tù Việt Nam Cộng hòa cao hơn 100.000 người. Tuy nhiên, ngày 8 tháng 3 năm 1973, ông Thiệu xác lập “Không có tù nhân chính trị nào ở miền Nam Việt Nam chỉ có những tội phạm người Cộng sản hoặc tội phạm khác”.[446]
Hậu quả trận chiến tranh
Xem thêm: Tổn thất nhân mạng trong Chiến tranh Việt Nam, Tội ác của Quân đội Hoa Kỳ và liên minh trong trận chiến tranh Việt Nam, Các vụ thảm sát ở Việt Nam, và Chất độc da cam
Số binh sĩ chết trong trận chiến tranh Việt Nam (19551975)
Năm
Mỹ[447]
Việt Nam Cộng hòa
19561959
4
Không rõ
1960
5
2,223
1961
16
4,004
1962
53
4,457
1963
122
5,665
1964
216
7,457
1965
1,928
11,242
1966
6,350
11,953
1967
11,363
12,716
1968
16,899
27,915
1969
11,780
21,833
1970
6,173
23,346
1971
2,414
22,738
1972
759
39,587
1973
68
27,901
1974
1
31,219
1975
62
Không rõ
Sau 1975
7
Không rõ
Tổng
58,220
Ít nhất là 254.256
(chưa tính
trong trong năm
1956-1959 và 1975)[448] Miền Nam Việt Nam, Đồng bằng sông Cửu Long: Một trực thăng UH-1D của Đại đội Không quân 336 của Không lực Mỹ rải chất độc da cam lên một vùng rừng rậm. Ngày 26 tháng 7 năm 1969
Chiến tranh Việt Nam là trận chiến gây nhiều tàn phá nhất, thiệt hại nhân mạng nhiều nhất trong lịch sử Việt Nam và gây chia rẽ thâm thúy về chính trị cũng như tác động xấu đến kinh tế tài chính riêng với tất cả Việt Nam và Mỹ, cũng như nhiều vương quốc khác trên toàn thế giới.
Tùy theo những thống kê rất khác nhau, số người Việt Nam bị thiệt mạng trong trận chiến tranh Việt Nam là từ 2 đến 5 triệu, hàng triệu người khác tàn tật và bị thương. Những người sống sót tiếp tục phải đương đầu với những yếu tố nghiêm trọng và lâu dài về kinh tế tài chính, xã hội, môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên, sức mạnh thể chất và tâm ý mà trận chiến đã gây ra, trong số đó có tỷ suất dị dạng bẩm sinh cao nhất toàn thế giới.[449] Các vụ hãm hiếp phụ nữ do lính Mỹ và liên minh thực thi trình làng rất thường xuyên trong trận chiến tranh Việt Nam và ít khi bị trừng phạt, nếu bị xử thì cũng rất nhẹ[450]. Hàng vạn nạn nhân chất độc hóa học tại Việt Nam lúc bấy giờ (Xem Chất độc da cam). Một nửa diện tích s quy hoạnh rừng mưa của Việt Nam bị phá hủy.[451] Mỹ đã rải ở miền Nam Việt Nam 45.260 tấn (khoảng chừng 75 triệu lít) chất độc hóa học,[452][453] sự tàn phá môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên do Mỹ gây ra lớn đến mức đã làm phát sinh một từ tiếng Anh mới, ecocide.
Việt Nam đang trở thành giang sơn bị ném nhiều bom nhất trong lịch sử toàn thế giới. Số bom mà máy bay Mỹ ném xuống Việt Nam là 7,85 triệu tấn[454], gấp gần 3 lần tổng số bom mà toàn bộ những nước đã sử dụng trong Chiến tranh toàn thế giới thứ hai. Tính trung bình từng người Việt Nam thời đó phải chịu đựng xấp xỉ 250kg bom của Mỹ[455][456], trong cái gọi là “chủ trương lunarization” (Mặt Trăng hóa). Nếu tính cả bom đạn dùng trên mặt đất (lựu đạn, mìn, đạn pháo, chất nổ…) thì Mỹ đã dùng tổng số trên 15,35 triệu tấn bom đạn ở Việt Nam[457] Cơ sở hạ tầng ở cả hai miền Việt Nam bị phá hủy nặng nề. Sau trận chiến tranh, Việt Nam là một trong những nước có tình trạng ô nhiễm bom, mìn nặng nề nhất trên toàn thế giới. Gần 800.000 tấn bom mìn chưa tiếng nổ còn sót lại trong tâm đất vẫn tiếp tục gây tai nạn không mong muốn, làm hơn 42.000 người chết, 62.000 người bị thương từ 1975 đến 2014, gây ô nhiễm 6,6 triệu ha đất (chiếm 20% diện tích s quy hoạnh Việt Nam), khiến chính phủ nước nhà Việt Nam phải chi mỗi năm khoảng chừng 100 triệu USD để khắc phục hậu quả bom mìn.[457][458][459]
Cho tới nay, Chiến tranh Việt Nam vẫn giữ kỷ lục là trận chiến có số lượng bom được ném nhiều nhất trong lịch sử toàn thế giới. Tổng số bom mà máy bay Mỹ ném xuống Việt Nam là 7,85 triệu tấn,[454] gấp gần 3 lần tổng số bom mà toàn bộ những nước đã sử dụng trong Chiến tranh toàn thế giới thứ hai và tương tự sức công phá của 250 quả bom nguyên tử mà Mỹ ném xuống Hiroshima và Nagasaki. Tính trung bình từng người Việt Nam thời đó phải chịu đựng khoảng chừng 250kg bom ném xuống từ máy bay Mỹ.[455][456]. Đó là chưa tính tới 7,5 triệu tấn đạn dược được Mỹ sử dụng trên mặt đất (gồm lựu đạn, mìn, thuốc nổ, đạn súng pháo nhiều chủng loại)[458] và 45.260 tấn (khoảng chừng 75 triệu lít) chất độc hóa học được Mỹ rải xuống.[452][453]
Tổng cộng trong 20 năm, Mỹ đã lôi kéo vào cuộc trận chiến tranh này 6,6 triệu lượt quân nhân Mỹ (chiếm 15% nam thanh niên toàn nước Mỹ) vào thời gian cao nhất (năm 19681969) có tới 628.000 quân Mỹ hiện hữu trên mặt trận bằng tổng số lục quân của toàn bộ năm nước Anh, Tây Ban Nha, Bỉ, Canada, Australia và chiếm 70% tổng số lực lượng lục quân Mỹ lúc bấy giờ, với những sư đoàn thiện chiến nhất như Kỵ binh bay, Tia chớp nhiệt đới gió mùa, Anh cả đỏ, Thuỷ quân lục chiến Cùng với lục quân, Mỹ lôi kéo 60% không quân kế hoạch, giải pháp với 2.300 máy bay, trong số đó có 46% pháo đài trang nghiêm bay B-52 với trên 200 chiếc, 42% lực lượng thủy quân với hàng trăm tàu chiến trong số đó có 15/18 hàng không mẫu hạm, tuần dương hạm, 3.000 xe tăng – xe thiết giáp; 2.000 khẩu súng hạng nặng từ 120 đến 175mm. Ngoài ra, Mỹ đã ném tiến của xây dựng Quân lực Việt Nam Cộng hòa với trang bị 1.800 máy bay, 2.000 xe tăng thiết giáp, 1.500 khẩu súng, 2 triệu khẩu súng nhiều chủng loại, 50.000 xe cơ giới quân sự chiến lược, hàng trăm tàu, thuyền chiến đấu.[460]
Cuộc chiến ở Việt Nam đã gây tổn thất nặng cho lực lượng không quân Mỹ. Tổng cộng đã có tầm khoảng chừng 11.000 máy bay nhiều chủng loại của Mỹ đã biết thành bắn rơi hoặc phá hủy tại Việt Nam, 877 máy bay khác bị Quân đội Nhân dân Việt Nam thu giữ[461] Tổn thất rõ ràng theo binh chủng và theo chủng loại máy bay gồm có:
Đối với Mỹ, Chiến tranh Việt Nam đã thành một chương buồn trong lịch sử của tớ. 5 đời Tổng thống Mỹ với 4 kế hoạch trận chiến tranh tại Việt Nam lần lượt phá sản. Quân đội Mỹ giảm hẳn hoạt động và sinh hoạt giải trí tại quốc tế trong suốt 15 năm, cho tới khi Chiến tranh Vùng vịnh nổ ra. 58.220 lính Mỹ đã chết và 305.000 thương tật (trong số đó 153.303 bị tàn phế nặng, trong số đó 23.114 bị tàn phế hoàn toàn). Ngoài số thương tích về thể xác, khoảng chừng 700.000 lính Mỹ trong số 2,7 triệu lính từng tham chiến tại Việt Nam bị mắc những chứng rối loạn tinh thần, thông thường được gọi là “Hội chứng Việt Nam”, thêm vào đó là khoảng chừng 10% số lính Mỹ khi về nước đã nghiện ma túy trong những ngày ở Việt Nam.[465] Khoảng 70.000 tới 300.000 cựu binh Mỹ đã tự sát sau khi về từ Việt Nam.[466] Sự cay đắng của những cựu binh tuổi thanh niên này góp thêm phần tạo ra Hippie, một trào lưu đầy nổi loạn, phủ nhận xã hội công nghiệp phương Tây, quay trở về với vạn vật thiên nhiên, chống trận chiến tranh, cổ vũ tự do tình dục và những giá trị như bình đẳng, hòa bình và tình yêu… trong thanh niên Mỹ trong suốt 20 năm. Nhiều năm tiếp theo trận chiến tranh, hàng trăm ngàn quân nhân và cố vấn Mỹ đã biết thành ung thư hoặc sinh con bị dị tật do đã tiếp xúc với chất độc da cam.
Sau thất bại ở Việt Nam, Tổng thống Richard Nixon nhìn nhận:
Chưa bao giờ trong lịch sử nước Mỹ, có nhiều nguồn lực như vậy đã biết thành sử dụng một cách kém hiệu suất cao như trong trận chiến tranh ở Việt Nam. Cuộc trận chiến tranh đối chọi giữa một siêu cường hạt nhân với tổng sản lượng quốc dân 500 tỷ USD, một lực lượng vũ trang trên một triệu người và dân số 180 triệu chống lại một cường quốc quân sự chiến lược nhỏ với tổng sản lượng quốc dân không được 2 tỷ USD, một đội nhóm quân 250.000 người và một số trong những dân chỉ có 16 triệu[467]
Đại tướng Maxwell D. Taylor, cố vấn đặc biệt quan trọng của Tổng thống Johnson, từng chỉ huy quân viễn chinh Mỹ ở Việt Nam đã khái quát:
Tất cả toàn bộ chúng ta đều phải có phần của tớ trong thất bại của Mỹ ở Việt Nam và chẳng có gì là tốt đẹp cả. Chúng ta (nước Mỹ) không hề có một anh hùng nào trong cuộc trận chiến tranh này mà toàn là những kẻ ngu xuẩn. Chính tôi cũng nằm trong số đó[467]
Việt Nam và Mỹ sau trận chiến
Việt Nam
Xem thêm: Chiến dịch phản công biên giới Tây-Nam Việt Nam; trận chiến tranh biên giới Việt-Trung, 1979; Chất độc da cam; Học tập tái tạo; Thuyền nhân Việt Nam; Kinh tế Việt Nam, 1976-1986; và Chủ nghĩa lý lịch ở Việt Nam
Bước ra sau trận chiến tranh, cùng với niềm tự hào đã thắng lợi “siêu cường số một” toàn thế giới, Việt Nam đã đã có được thống nhất và độc lập – tiềm năng mà nhiều thế hệ người Việt đã đấu tranh suốt từ thời Pháp thuộc. Chiến thắng của tớ cũng góp thêm phần đưa tới thắng lợi của những người dân cộng sản ở Lào và Campuchia, xây dựng Cộng hòa dân gia chủ dân Lào và Campuchia Dân chủ, mở rộng phe xã hội chủ nghĩa do những đảng cộng sản lãnh đạo.
Sau trận chiến tranh, Việt Nam phải tiếp quản những di sản nặng nề mà Mỹ để lại, không riêng gì có về kinh tế tài chính mà còn về văn hóa truyền thống – xã hội. Nhà văn đoạt giải Nobel Gabriel Garcia Marquez đã tới thăm Việt Nam vào thời gian giữa tháng 7 năm 1979 mô tả[468]:
Dưới thời Mỹ chiếm đóng, Sài Gòn không hề giữ được bản sắc văn hóa truyền thống của tớ, trở thành một “thiên đường tự tạo” được bao bọc bởi quân đội và sự viện trợ của Mỹ, của hàng tấn đồ tiếp tế. Người dân thành phố ảo tưởng rằng đó là đời sống thực của tớ. Vì thế, trận chiến tranh kết thúc khiến người dân trở nên lạc lõng và xa rời thực tiễn, để rồi 4 năm tiếp theo khi người Mỹ ở đầu cuối rút đi, họ không thể gượng dậy được.
Cái giá cho việc cuồng nhiệt này là rất là kinh ngạc: toàn miền Nam có 360.000 người tàn tật, 1 triệu quả phụ, 500.000 gái điếm, 500.000 con nghiện ma túy, 1 triệu người mắc bệnh lao và hơn 1 triệu lính thuộc chính sách cũ, toàn bộ đều lạc lõng trong xã hội mới. Khoảng 10% dân số Sài Gòn bị mắc bệnh hoa liễu nặng (do lây từ gái điếm) và có 4 triệu người mù chữ trên khắp miền nam. Không có gì lạ lẫm nếu tìm thấy trên những con phố nhiều trẻ con thư thả phạm tội và cũng không lạ nếu xuất hiện những trẻ con với mái tóc nâu vàng, mắt xanh mũi lõ, da đen, những đứa trẻ đã biết thành cha của chúng bỏ rơi.
Những nỗ lực hàn gắn vết thương trận chiến tranh của Việt Nam khởi đầu ngay sau ngày giải phóng. Hệ thống nông nghiệp và giao thông vận tải lối đi bộ được xây dựng lại nhanh nhất có thể hoàn toàn có thể. Một khối mạng lưới hệ thống trường cấp tốc được xây dựng. Y tế xã hội hóa phòng bệnh được tổ chức triển khai và quy trình giáo dục gái mại dâm hoàn lương (phục hồi nhân phẩm), trẻ mồ côi và người nghiện khởi đầu trình làng. Không có cuộc tắm máu nào cả như phía Mỹ Dự kiến. Trái lại, Việt Nam đã nỗ lực giúp quân nhân chính sách cũ và giới tư sản không marketing thương mại hòa nhập với xã hội mới. Nhiều việc làm mới được tạo ra để xử lý và xử lý việc làm cho hơn 3 triệu người thất nghiệp.
Mặc dù thế, nhiều trở ngại vất vả lớn và cấp bách vẫn tồn tại, mặc kệ mọi nỗ lực, sự kiên trì và quyết tử của tớ. Sự thật là Việt Nam thiếu nguồn lực để hoàn toàn có thể xử lý và xử lý một thảm họa lớn và nhiều yếu tố như vậy. Chiến dịch Phượng Hoàng của CIA đã sát hại nhiều nhân tài và thay thế bằng một cỗ máy tham nhũng của chính sách cũ. Hơn nữa, tổng thống lúc đó, Gerald Ford, đang không thực thi lời hứa hẹn của nước Mỹ đưa ra trong những thỏa thuận hợp tác Paris năm 1973 là bồi thường trận chiến tranh cho Việt Nam hơn 3 tỷ USD trong vòng hơn 5 năm. Chưa kể cơ quan ban ngành thường trực Jimmy Carter cản trở những nỗ lực của Việt Nam nhằm mục đích nhận được cứu trợ của quốc tế.
Ngay sau khi trận chiến tranh kết thúc, Việt Nam đã phải chịu mối rình rập đe dọa mới từ quân Khmer Đỏ tại Campuchia. Khmer Đỏ đã khởi đầu tiến công Việt Nam chỉ 4 ngày sau khi trận chiến tranh kết thúc và lính Mỹ ở đầu cuối rút khỏi miền Nam. Ngày 4 tháng 5 năm 1975, một toán quân Khmer Đỏ đột kích hòn đảo Phú Quốc, sáu ngày sau quân Khmer Đỏ lấn chiếm và hành quyết hơn 500 dân thường ở hòn đảo Thổ Chu[469]. Xung đột ở biên giới xẩy ra liên tục trong trong năm 1977 và 1978. Bên cạnh nhiều cuộc đột kích nhỏ, Khmer Đỏ tiến hành hai cuộc tiến công quy mô lớn vào Việt Nam trong quy trình 1975-1978. Đến năm 1978, sau khi Khmer Đỏ lôi kéo lực lượng lớn tiến công vào Tây Nam Bộ, Việt Nam quyết định hành động phản công minh một chiến dịch lớn, tiến công cả vào Campuchia để xử lý dứt điểm mối nguy từ Khmer Đỏ. Ngay lập tức, Trung Quốc (liên minh của Khmer Đỏ) lôi kéo hàng trăm vạn quân tiến công vào miền Bắc Việt Nam, gây ra Chiến tranh biên giới Việt-Trung, 1979. Hai trận chiến này kéo dãn tới năm 1989 mới chấm hết.
Ngoài ra, những tài liệu của Mỹ được tiết lộ mới gần đây cho hay, trước năm 1975, họ đã tương hỗ trào lưu ly khai của những dân tộc bản địa thiểu số tại Tây Nguyên xây dựng 5 trại huấn luyện, chiêu mộ 3.000 thanh niên người dân tộc bản địa tổ chức triển khai thành Mặt trận FULRO với tiềm năng đòi độc lập cho vùng này. Năm 1965, cuộc nổi dậy của FULRO thất bại và bị quân đội Việt Nam Cộng Hòa đàn áp, 4 lãnh đạo bị tòa án xử tử hình và bị hành hình công khai minh bạch, 15 người khác bị án tù, nhưng trào lưu vẫn chưa bị triệt hạ hẳn. Tháng 4 năm 1975, một nhóm ủng hộ FULRO điều đình và thỏa thuận hợp tác với những quan chức Mỹ sẽ tiếp tục chiến đấu chống lại chính phủ nước nhà mới tại miền Nam Việt Nam. Kể từ đó, sau năm 1975, những thành viên FULRO chạy trốn sang Campuchia đã link với Khmer Đỏ để tiến hành trận chiến tranh du kích chống chính phủ nước nhà Việt Nam.[470] Hai cuộc trận chiến tranh liên tục và những vụ đột kích của FULRO đã buộc Việt Nam phải tiếp tục duy trì một đội nhóm quân thường trực phần đông để đối phó với những mối nguy hiểm vẫn tiếp tục hiện hữu, cùng với đó là một lượng lớn ngân sách phải dành riêng cho quốc phòng thay vì góp vốn đầu tư cho kinh tế tài chính, khiến nền kinh tế thị trường tài chính Việt Nam bị ảnh hưởng nặng nề.
Về kinh tế tài chính, sau trận chiến tranh, Việt Nam gặp phải nhiều trở ngại vất vả. Sự rập khuôn cứng nhắc của quy mô kinh tế tài chính – chính trị Liên Xô và Trung Quốc; thiên tai, lệnh cấm vận của Mỹ; bom mìn còn sót lại chưa nổ, sự ô nhiễm do chất độc da cam; 2 cuộc trận chiến tranh biên giới Tây Nam và trận chiến tranh biên giới phía Bắc nổ ra; toàn bộ đều góp thêm phần vào những yếu tố thời hậu chiến của giang sơn.[471] Những khuyết điểm về kinh tế tài chính, xã hội do rập khuôn theo quy mô xã hội chủ nghĩa của Liên Xô đã nhanh gọn phát tác trầm trọng (những điểm mà trong thời chiến dân chúng còn tạm đồng ý).
Ngày 4 tháng 9 năm 1975, Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa Miền Nam Việt Nam tiến hành Chiến dịch tái tạo tư sản miền Nam lần I. Ngày 15 tháng 7 năm 1976, Bộ Chính trị Đảng Lao động Việt Nam ra Nghị quyết 254/NQ/TW về những công tác thao tác trước mắt ở miền Nam, hoàn thành xong việc xoá bỏ giai cấp tư sản mại bản, tiến hành tái tạo công thương nghiệp tư bản tư doanh. Tháng 12 năm 1976, chính phủ nước nhà Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam tiến hành Chiến dịch tái tạo tư sản lần 2. Tiếp theo, Hội nghị Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Việt Nam tháng 3 năm 1977 quyết định hành động hoàn thành xong về cơ bản trách nhiệm tái tạo xã hội chủ nghĩa riêng với công thương nghiệp tư bản tư doanh miền Nam trong 2 năm 1977-1978. Nhà nước đã quốc hữu hoá và chuyển thành xí nghiệp quốc doanh riêng với những xí nghiệp công quản và xí nghiệp “tư sản mại bản”, tư sản bỏ chạy ra quốc tế.[472] Có 1.354 cơ sở với 130.000 công nhân được quốc hữu hoá, bằng 34% số cơ sở và 55% số công nhân. Thành lập xí nghiệp hợp tác xã, gia công, đặt hàng: 1.600 cơ sở với trên 70.000 công nhân, chiếm 45% số cơ sở và khoảng chừng 30% số công nhân trên toàn miền Nam. Số cơ sở công nghiệp tư bản tư doanh còn sót lại chiếm khoảng chừng 6% về cơ sở và 5% về công nhân, trong tổng số xí nghiệp công nghiệp tư doanh. Trong năm 1976, “tư sản mại bản” và tư sản lớn trong công nghiệp miền Nam bị xoá bỏ. Năm 1978, nhà nước hoàn thành xong cơ bản tái tạo tư sản công nghiệp loại vừa và nhỏ ở miền Nam, xoá bỏ việc người Hoa trấn áp nhiều ngành công nghiệp. Đến tháng 5 năm 1979, toàn bộ những xí nghiệp công quản lúc đầu ở miền Nam đều đã được chuyển thành xí nghiệp quốc doanh. Trong trong năm 19771978, việc tái tạo những ngành nghề tiểu thủ công nghiệp miền Nam được thực thi.[472] Tiểu thủ công nghiệp được tổ chức triển khai lại và đưa vào hợp tác xã. Tới thời gian ở thời gian cuối năm 1985, số cơ sở tiểu thủ công nghiệp miền Nam đã có 2.937 hợp tác xã chuyên nghiệp, 10.124 tổ sản xuất chuyên nghiệp, 3.162 hợp tác xã nông nghiệp – tiểu thủ công nghiệp, 529 hợp tác xã và 920 hộ tư nhân thành viên.[472]
Sau khi thống nhất, cơ quan ban ngành thường trực Việt Nam cũng tiến hành tái tạo văn hóa truyền thống. Có những đợt thanh lọc, tiêu hủy những sách báo bị xếp loại văn hóa truyền thống phẩm khiêu dâm, đồi trụy tại miền Nam.[473] Từ tháng 9 năm 1975, nhà chức trách đã ấn định khuôn khổ sách bị cấm, có nơi sách báo trong khuôn khổ cấm bị gom lại và đốt ngoài đường.[474] Theo tường trình của Tạp chí Cộng sản, tháng 6 năm 1981, trong cuộc truy quét khác, cơ quan ban ngành thường trực tịch thu ba triệu ấn phẩm, trong số đó có hơn 300.000 đầu sách và tạp chí. Riêng ở Sài Gòn thu được 60 tấn sách vở nhiều chủng loại.[475] Bên cạnh đó, cơ quan ban ngành thường trực tổ chức triển khai những lớp học miễn phí nhằm mục đích xóa mù chữ cho những người dân dân, lập những trạm y tế, đồng thời xây dựng những hội phụ nữ, hội công nhân, công đoàn…
Ngày 18 tháng bốn năm 1975, Ban Bí thư Đảng Lao động Việt Nam ra Chỉ thị 218/CT-TW: “Đối với sĩ quan, toàn bộ đều phải triệu tập giam giữ quản trị và vận hành, giáo dục và lao động; sau này tùy sự tiến bộ sẽ phân loại và sẽ có được chủ trương xử lý và xử lý rõ ràng. Những người dân có trình độ kỹ thuật (kể cả lính và sĩ quan) mà ta cần thì hoàn toàn có thể dùng vào từng việc trong thuở nào gian nhất định, nhưng phải cảnh giác và phải quản trị và vận hành ngặt nghèo, sau này tuỳ theo yêu cầu của ta và tuỳ theo sự tiến bộ của từng người mà hoàn toàn có thể tuyển dụng vào làm ở những ngành ngoài quân đội. Đối với những thành phần ác ôn, tình báo bảo mật thông tin an ninh quân đội, sĩ quan tâm ý, bình định chiêu hồi, đầu sỏ đảng phái phản động trong quân đội, thì bất kể là lính, hạ sĩ quan hay sĩ quan đều phải triệu tập tái tạo dài hạn, giam giữ riêng ở nơi bảo vệ an toàn và uy tín và quản trị và vận hành ngặt nghèo”.
Sau ngày 30 tháng bốn năm 1975, cơ quan ban ngành thường trực mới yêu cầu sĩ quan quân đội và viên chức Việt Nam Cộng hòa phải ra trình diện. Tuy nhiên, số tàn quân của quân đội Việt Nam Cộng hòa tan rã tại chỗ khá đông, một số trong những vẫn tiếp tục lẩn trốn và tìm cách chống lại cơ quan ban ngành thường trực mới (ném lựu đạn, ném đá vào rạp hát, cắm cờ Việt Nam Cộng hòa, dán khẩu hiệu ở thị xã, thị xã, đặt chướng ngại vật gây tai nạn không mong muốn trên đường, lập những nhóm gây rối trật tự trị an…)[476]. Một số còn tích lũy nhân lực, chôn giấu vũ khí, xây dựng kế hoạch hoạt động và sinh hoạt giải trí vũ trang để lập vùng ly khai[477][478]. Để xử lý và xử lý lo ngại về bảo mật thông tin an ninh, tháng 6 năm 1975, Chính phủ Cộng hòa miền Nam Việt Nam ra thông cáo bắt buộc sĩ quan quân đội và viên chức thuộc chính sách Việt Nam Cộng hòa đi học tập tái tạo với thời hạn từ vài ngày đến vài năm (thời hạn thường tăng theo cấp bậc, sĩ quan bậc thấp như thiếu úy thường là vài ngày, trong lúc những viên chức cấp cao nhất có người bị giam giữ hơn 10 năm). Để phân định và có chủ trương đối xử thỏa đáng, Chính phủ cũng phân biệt rõ “những công chức thao tác cho địch vì tình hình, vì đồng lương thì không xem là ngụy quyền”[476]. Sau năm 1975 ở miền Nam có hơn 1.000.000 người thuộc diện phải ra trình diện. Theo Phạm Văn Đồng, số rất nhiều người phải trải qua học tập tái tạo là hơn 200.000 trong tổng số 1 triệu người ra trình diện.[479] Tính đến năm 1980 thì chính phủ nước nhà Việt Nam công nhận còn 26.000 người còn giam trong trại, tuy nhiên một số trong những quan sát viên ngoại quốc ước tính khoảng chừng 100.000 đến 300.000 vẫn bị giam.[480] trái lại, một số trong những quan chức Việt Nam Cộng hòa đã cộng tác với chính phủ nước nhà Cách mạng lâm thời được giữ chức vụ trong chính phủ nước nhà mới như Nguyễn Hữu Hạnh… Khi trận chiến tranh biên giới Tây Nam nổ ra, một số trong những cựu binh sĩ Việt Nam Cộng hòa đã được Quân đội Nhân dân Việt Nam gọi tái ngũ để giúp vận hành nhiều chủng loại vũ khí thu được do Mỹ sản xuất.[481]
Mặt khác, căng thẳng mệt mỏi ngoại giao với Trung Quốc và những sự kiện liên quan (như vụ việc treo ảnh Mao Trạch Đông và cờ Trung Quốc tại Chợ Lớn) khiến Chính phủ Việt Nam triệu tập vào một trong những đối tượng người dùng khác là người gốc Hoa. Chính phủ đưa ra thời hạn để người gốc Hoa Đk nhập tịch Việt Nam, những người dân gốc Hoa không chịu Đk quốc tịch Việt Nam bị mất việc và giảm tiêu chuẩn lương thực, toàn bộ những tờ báo tiếng Trung Quốc, trường học dành riêng cho những người dân Hoa bị ngừng hoạt động. Các yếu tố về tù binh và Hoa kiều đã được chính phủ nước nhà Việt Nam xem là một thử thách riêng với độc lập lãnh thổ vương quốc hơn là một yếu tố nội bộ đơn thuần và giản dị.[482] Trong năm 1978, chính phủ nước nhà Việt Nam quyết định hành động thực thi chủ trương tái tạo tư sản công nghiệp, những doạnh nghiệp tư nhân bị quốc hữu hóa, trong số đó có tầm khoảng chừng 30.000 doanh nghiệp của Hoa kiều. Trên danh nghĩa, chủ trương này thực thi với khắp cơ thể Việt và người Hoa, nhưng trên thực tiễn, tư sản người Hoa là nạn nhân chính. Chính quyền cũng tiếp quản cơ sở tổng hội quán người Hoa, bệnh viện Sùng Chính (thời điểm đầu xuân mới 1976) và 5 bệnh viện khác của 5 bang vào tháng Giêng 1978, ngừng hoạt động 11 tờ báo Hoa ngữ. Khối lãnh đạo người Hoa ở Việt Nam xem như không hề hiện hữu và việc người Hoa trấn áp nhiều ngành công nghiệp bị xóa khỏi[483].
Những biến cố cả khách quan lẫn chủ quan về chính trị và kinh tế tài chính đã tạo ra làn sóng những người dân vượt biên giới. Theo số liệu của Cao ủy Liên Hợp Quốc về người tị nạn, trong mức chừng thời hạn 1975-1995 đã có 849.228 người vượt biên giới bằng đường thủy và lối đi bộ.[484] Nhiều người đã chết dọc đường do thiếu ăn, bệnh tật, cướp biển hoặc bão tố. Trong số những người dân vượt biên giới, một tỷ suất lớn là người Hoa, họ vượt biên giới khỏi Việt Nam do lo sợ trận chiến tranh nổ ra giữa Việt Nam và Trung Quốc, do chủ trương tái tạo công thương nghiệp riêng với tư nhân của nhà nước Việt Nam và bởi những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt tuyên truyền từ nhà nước nước nhà Trung Quốc. Trong trong năm 1978-1989, 2/3 trong số những người dân vượt biên giới bằng đường thủy từ Việt Nam là người gốc Hoa[485], thêm vào đó là khoảng chừng 250.000 người Hoa vượt biên giới sang Trung Quốc qua biên giới phía Bắc từ thời điểm tháng bốn năm 1978 đến ngày hè năm 1979.[486]
Thêm vào đó, nền kinh tế thị trường tài chính Việt Nam còn chịu hao tổn nặng nề do cuộc xung đột kéo dãn tại biên giới với Trung Quốc, do những cuộc tiến công vào Tây Nam Bộ của quân Khmer Đỏ và do việc đóng quân quá lâu (hơn 10 năm) ở Campuchia sau trận chiến tranh biên giới Tây Nam. Sau 10 năm thống nhất, tiến hành thay đổi cho Việt Nam là tất yếu và sống còn.
Mỹ
Xem thêm: Hippie, Hội chứng Việt Nam, và Hệ thống Bretton Woods
Nền chính trị và mối link giữa chính phủ nước nhà Mỹ và người dân bị trận chiến làm chia rẽ nghiêm trọng. Mỹ đã tốn 676 tỷ USD cho trận chiến (tính theo giá trị USD của năm 2004, chưa tính những khoản tiêu pha gián tiếp khác), mức hao tổn này chỉ đứng sau ngân sách của Mỹ trong Chiến tranh toàn thế giới thứ hai (1.200 tỷ USD, tính theo thời giá trong năm 2007[487]). Một tính toán khác đã cho toàn bộ chúng ta biết Chính phủ Mỹ đã phải tiêu tốn 950 tỷ USD (thời giá 2011) chiến phí, nếu tính cả ngân sách cho cựu chiến binh thì nước Mỹ đã tốn kém tới 1.200-1.800 tỷ USD cho trận chiến tại Việt Nam[488]. Nếu đem so sánh độ tốn kém của trận chiến tranh Việt Nam với những chương trình có tính chất tiêu biểu vượt trội mà chính phủ nước nhà nước Mỹ đã thực thi, thì Việt Nam vẫn nổi lên một lần nữa là một trong những công cuộc đắt tiền nhất trong lịch sử nước Mỹ. Toàn bộ khối mạng lưới hệ thống đường sá Một trong những bang chỉ tiêu tốn 53 tỷ USD (năm 1972), chương trình vũ trụ đưa người lên Mặt Trăng của Mỹ cũng chỉ tốn 25 tỷ USD.
Việc Mỹ phải liên tục in tiền để trả chiến phí cho Chiến tranh Việt Nam đã góp thêm phần khiến USD mất giá và tăng lạm phát, kéo theo sự sụp đổ của Hệ thống Bretton Woods (khối mạng lưới hệ thống tỷ giá cố định và thắt chặt mà Ngân hàng Trung ương Mỹ ấn định cho USD). Trong cuộc trận chiến tranh, nhằm mục đích phục vụ yêu cầu của những nỗ lực trận chiến tranh, những nhà máy sản xuất sản xuất hàng tiêu dùng được quy đổi để sản xuất thiết bị quân sự chiến lược, gây ra sự sụt giảm thành phầm & hàng hóa, do đó làm tổn thương nền kinh tế thị trường tài chính. Sự hao tổn chiến phí đã làm thâm hụt ngân sách tăng dần, góp thêm phần đẩy nền kinh tế thị trường tài chính Mỹ vào một trong những thập niên 1970 suy thoái và khủng hoảng kinh tế tài chính đầy u ám.
41 năm tiếp theo trận chiến tranh, tổng thống Mỹ Barack Obama đã phát biểu về bài học kinh nghiệm tay nghề mà Mỹ rút ra trong trận chiến tranh Việt Nam[489]:
Chúng ta (Việt Nam và Mỹ) là 2 nước độc lập và dù lớn hay nhỏ cũng đều phải có độc lập lãnh thổ của tớ, phải được tôn trọng tuyệt đối. Nước lớn không thể “ăn hiếp” nước nhỏ… Bài học của toàn bộ chúng ta trong trận chiến tranh, trong quá khứ cũng là bài học kinh nghiệm tay nghề của toàn bộ quả đât. Những chân giá trị của hòa bình đã được chỉ ra. Chúng ta cũng thấy một điều có tính nguyên tắc là độc lập, không một vương quốc nào hoàn toàn có thể áp đặt ý chí lên Việt Nam và số phận của Việt Nam là vì người dân Việt Nam quyết định hành động.
Bình thường hóa quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ
Ngày 2/7/1993, trước Quốc khánh Hoa Kỳ 2 ngày, Hoa Kỳ tuyên bố không ngăn cản những nước khác cho Việt Nam vay trả nợ tổ chức triển khai tài chính quốc tế. Ngày 3/2/1994, đúng ngày xây dựng Đảng Cộng sản Việt Nam, Hoa Kỳ chính thức gỡ bỏ lệnh cấm vận thương mại đơn phương áp lên Việt Nam. Ngày 11/7/1995, 1 tuần sau Quốc khánh Hoa Kỳ, Hoa Kỳ tuyên bố thông thường hóa quan hệ ngoại giao với Việt Nam. Tháng 7/1997, hai nước chính thức trao đổi Đại sứ với nhau. Ngày 24/5/2022, Hoa Kỳ chính thức gỡ bỏ cấm vận vũ khí sát thương riêng với Việt Nam.
Việt Nam và Hoa Kỳ từ chỗ là quân địch đang trở thành Đối tác toàn vẹn và tổng thể của nhau khi tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hai chiều Việt Nam – Mỹ năm 2022 đạt tới 75,6 tỉ USD, mức rất cao nếu so với số lượng 450 triệu USD vào thời gian hai nước thông thường hoá quan hệ ngoại giaoMỹ đã tích cực tương hỗ Việt Nam khắc phục hậu quả trận chiến tranh, nâng cao khả năng lượng lượng công an biển, tương hỗ lực lượng gìn giữ hòa bình quốc tế của Việt Nam. Việt Nam, Mỹ cùng những nước tích cực hợp tác duy trì tự do hàng hải và thực thi Công ước Luật biển của Liên Hợp Quốc UNCLOS 1982 tại khu vực Biển Đông.[490]
Các tác nhân trong trận chiến
Sự ủng hộ của người dân
Với tiềm năng thống nhất giang sơn, giải phóng dân tộc bản địa Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cộng hòa Miền Nam Việt Nam đã lôi kéo được sự ủng hộ to lớn của nhân dân hai miền. Tiêu biểu là yếu tố quyết tử của người dân, chiến sỹ miền Nam trên tiền tuyến và sự chi viện hết lòng của nhân dân miền Bắc với tinh thần “thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người” và “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”. Chính sự ủng hộ vững mạnh được chính Đảng Lao động Việt Nam thừa nhận là yếu tố chính, có tính quyết định hành động tới sự thắng lợi của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cộng hòa Miền Nam Việt Nam[491]. Phía Cộng hòa Miền Nam Việt Nam sau khi Hiệp định Paris 1973 được ký kết chỉ giành được cơ quan ban ngành thường trực cấp cơ sở, từ cấp quận trở xuống. Do đó, sự ủng hộ và cuộc tiến công năm 1975 là yếu tố quyết định hành động tới thắng lợi của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cộng hòa Miền Nam Việt Nam trong trận chiến. Quân đội Nhân dân Việt Nam và Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam đóng vai trò chính trong việc đánh thắng khối nòng cốt Quân đoàn 3 của Quân lực Việt Nam Cộng hòa, còn lực lượng dự bị của Quân lực Việt Nam Cộng hòa hầu hết bị vượt mặt bởi lực lượng dân quân và người dân địa phương ủng hộ Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam. Chính vì vậy, yếu tố chính và quan trọng trong thắng lợi của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cộng hòa Miền Nam Việt Nam đó đó là yếu tố ủng hộ của nhân dân[492][493]. Chính quản trị nước Nguyễn Minh Triết trong Lễ kỷ niệm 35 Giải phóng miền Nam, thống nhất giang sơn tại Thành phố Hồ Chí Minh đã phát biểu
“Trong trong năm tháng kháng mặt trận kỳ vì miền Nam ruột thịt, quân và dân miền Bắc vừa xây dựng vừa chiến đấu bảo vệ miền Bắc xã hội chủ nghĩa, đồng thời sẵn sàng chi viện, phục vụ mọi nhu yếu của tiền tuyến. Ở miền Nam Thành đồng Tổ quốc, dù phải chịu sự đàn áp dã man, tàn bạo của địch, tuy nhiên với ý chí quật cường, quật cường, những tầng lớp xã hội, những dân tộc bản địa, những tôn giáo miền Nam một lòng, một dạ đi Theo phong cách mạng, tin tưởng sắt đá vào sự lãnh đạo của Đảng, của Hồ Chủ tịch, vào sự nghiệp thống nhất giang sơn, can đảm và mạnh mẽ và tự tin chiến đấu, giành hết thắng lợi này đến thắng lợi khác”[494]
Sự ủng hộ của người dân sẽ là yếu tố then chốt khi tiềm năng của Quân đội Nhân dân Việt Nam và Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam, vốn có nguồn gốc là những người dân dân thông thường, là bảo vệ nhân dân, vì nhân dân để chiến đấu. Mối quan hệ quân-dân thường được so sánh với quan hệ cá-nước[495].
Nhà sử học đương thời Nguyễn Hiến Lê viết trong hồi ký:
“Khắp toàn thế giới ngạc nhiên và phục “Việt cộng” tổ chức triển khai cách nào mà Mỹ và chính phủ nước nhà Việt Nam Cộng hòa không hay biết gì cả. Họ đã lén chở khí giới, đưa cán bộ vào Sài Gòn, Huế… từ hồi nào, chôn giấu, ẩn núp ở đâu? Chắc chắn dân chúng đã che chở họ, tiếp tay với họ, không còn ai tố cáo cho nhà cầm quyền biết. Trái lại mỗi cuộc hành quân lớn nhỏ nào của Mỹ và Việt Nam Cộng hòa họ đều biết trước thời điểm ngày và giờ để kịp thời đối phó. Nội điểm đó thôi cũng đủ cho toàn thế giới biết họ lấy được lòng dân miền Nam ra sao và tại sao Mỹ thất bại hoài.”[496]
Tinh thần độc lập dân tộc bản địa
Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa có nguồn gốc là một trào lưu dân tộc bản địa mãnh liệt do Hồ Chí Minh lãnh đạo, chính phủ nước nhà này đã lãnh đạo người Việt Nam kháng chiến chống Pháp trong quy trình 1945-1954 để giành độc lập cho giang sơn. Với uy tín trong nhân dân đạt được từ việc đã tổ chức triển khai Mặt trận Việt Minh giành độc lập cho giang sơn và kiên trì chiến đấu chống thực dân Pháp và tổ chức triển khai do đảng này xây dựng là Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam đi tiên phong, đã đạt được sự ủng hộ rộng tự do của nhân dân Việt Nam[117] Nguyện vọng giành độc lập và thống nhất giang sơn, sự ủng hộ của quá nhiều nhân dân đang trở thành yếu tố quyết định hành động giúp Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thắng lợi dù họ là bên yếu thế hơn nhiều về trang bị quân sự chiến lược. Mỹ đã thất bại vì không sở hữu và nhận ra đó là một cuộc “trận chiến tranh nhân dân” và người Việt Nam gắn bó với cách mạng chính bới họ coi đó như thể một trận chiến để bảo vệ mái ấm gia đình, đất đai và tổ quốc mình[126]
Sự thất bại chung cuộc của Mỹ có hai nguyên nhân: Trước hết, không còn ai trong chính phủ nước nhà Mỹ hoàn toàn có thể Dự kiến được rằng Việt Nam Dân chủ Cộng hòa sẽ chịu đựng được sự tàn phá ghê gớm mà quân đội Mỹ gây ra. Thứ hai, lãnh đạo quân sự chiến lược Mỹ ngay từ trên đầu đang không đưa ra và tăng trưởng được một kế hoạch thích phù thích hợp với cuộc xung đột, cũng như về sau đang không kiểm soát và điều chỉnh được nó. Năng lực biến những khuyết điểm thành thế mạnh, sức chịu đựng của nhân dân cùng với việc hi sinh thành viên cho tập thể và quyết tâm của quân đội đã biến Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thành một đối phương ghê gớm riêng với Mỹ.[497]
Quân đội Nhân dân Việt Nam và Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam đã duy trì một lợi thế tâm ý mạnh mẽ và tự tin, với những người dân lính tràn trề tinh thần sẵn sàng quyết tử quyền lợi thành viên để góp sức cho tiềm năng chung là giành độc lập cho giang sơn. Trong khi đó, quân nhân Mỹ và liên minh dù trang bị tốt nhưng lại thường mơ hồ về lý tưởng chiến đấu, phần lớn họ cảm thấy vô lý khi phải sang chiến đấu tại một giang sơn xa lạ. Chiến tranh càng kéo dãn thì sẽ càng hao tổn tiền bạc, thương vong ngày càng tăng thì tinh thần chiến đấu của lính Mỹ càng xuống thấp, tâm ý phản chiến trong quân đội và dân chúng Mỹ càng tăng thêm. Khi tổn thất vượt ngưỡng chịu đựng, chính phủ nước nhà Mỹ sẽ đánh mất sự ủng hộ của quá nhiều người dân Mỹ, khi đó chính phủ nước nhà Mỹ cũng không hề kĩ năng tiếp tục cuộc trận chiến tranh được nữa. Các lãnh đạo Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã nhận được ra và khai thác tối đa khuyết điểm này của Mỹ để vượt mặt họ[498].
Trung tướng Bernard Trainor, từng phục vụ ở Việt Nam hai lần, của toàn bộ hai quy mô Chiến tranh đặc biệt quan trọng và Chiến tranh cục bộ, so sánh trận chiến ở Việt Nam với cuộc trận chiến tranh giành độc lập Mỹ:
“Tôi thấy cuộc kháng chiến của Việt Nam khởi sắc tương đương với cuộc Cách mạng của Mỹ. Cũng như những nhà cách mạng Mỹ thời đó, người Việt quyết chiến đến cùng. Những người dân Mỹ hồi này đã đi tới một quyết định hành động rằng độc lập là thiết yếu. Họ đặt cược tính mạng con người và của cải của tớ vào sự nghiệp giành độc lập… Hy vọng ban đầu (của Mỹ) là thu phục trái tim khối óc của người dân Việt Nam, nhưng kỳ vọng này đã biết thành tan tành bởi sự thất bại của cơ quan ban ngành thường trực Sài Gòn trong việc giành tin tưởng của người dân và kế hoạch Tìm và diệt của Westmoreland”.[499]
Để vấn đáp vướng mắc “vì sao một giang sơn tương đối nhỏ bé và lỗi thời về công nghệ tiên tiến và phát triển lại hoàn toàn có thể đánh thắng hai cường quốc là Pháp và Mỹ”, Pino Tagliazucchi, nhà nghiên cứu và phân tích người Ý, cố tìm “một điều gì đó không liên quan đến khoa học quân sự chiến lược cổ xưa…” rồi kết luận rằng đó đó đó là: “lịch sử và văn hoá của dân tộc bản địa Việt Nam và cuộc đấu tranh vì độc lập là của toàn bộ mọi người.”[500] Nhà sử học Stanley Karnow nhận xét:
Tất cả những cựu chiến binh Việt Nam mà tôi có dịp phỏng vấn sau trận chiến tranh đều nói lên lý tưởng của tớ. Họ nói rằng, mặc kệ gian truân quyết tử, trách nhiệm của tớ là “giải phóng Tổ quốc”. Khẩu hiệu nghe có vẻ như rập khuôn sáo rỗng, nhưng tôi biết khá rõ về lịch sử Việt Nam đến mức tôi hoàn toàn có thể hiểu được điều họ muốn nói. Đất nước này, bãi mặt trận trong suốt Hàng trăm năm, luôn tôn kính những vị anh hùng những anh hùng có thật và anh hùng lịch sử thuở nào những người dân đã chống lại sự xâm lăng của ngoại bang, hầu hết là Trung Quốc. Bên cạnh việc sản sinh ra một ý niệm rằng trong mọi con người Việt Nam tiềm tàng một chiến binh, ký ức về những trận chiến đấu ấy đã tôi luyện nên một ý thức mãnh liệt về bản sắc dân tộc bản địa vẫn đập đều đặn trong văn chương, kịch nghệ và nghệ thuật và thẩm mỹ và làm đẹp dân gian ở Việt Nam. Tôi nhận thấy hiện tượng kỳ lạ này khi thăm một ngôi chùa gần Tp Hà Nội Thủ Đô, nơi trẻ con quỳ lạy và thắp hương trước tượng của những vị anh hùng truyền thuyết đã chiến đấu cho giang sơn. Đại tướng Giáp nói với tôi: “Cái ý thức hệ thâm thúy nhất, cái tình cảm sâu rộng nhất của nhân dân chúng tôi là chủ nghĩa yêu nước”.
Tinh thần đại đoàn kết dân tộc bản địa
Trong mọi chiến dịch, hành vi quân sự chiến lược của tớ, Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam và Quân đội Nhân dân Việt Nam đều nhận được sự trợ giúp của nhân dân miền Nam, nhất là người dân vùng nông thôn. Tại thành thị, lực lượng Biệt động thành cũng nhận được sự che chở của người dân. Sức mạnh từ sự ủng hộ của nhân dân được Đảng Lao động Việt Nam dày công xây dựng và phát huy cao độ có nguồn gốc từ tư tưởng “lấy dân làm gốc” và “đường lối cách mạng độc lập, tự chủ”. Để thực thi chủ trương đại đoàn kết dân tộc bản địa, Đảng Lao động Việt Nam đã nêu cao tinh thần, truyền thống cuội nguồn yêu nước của nhân dân hai miền. Đảng Lao động Việt Nam chủ trương “Đoàn kết bất kể người nào hoàn toàn có thể đoàn kết được”. Ở miền Nam, việc nêu lên tiềm năng của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam là: “Thực hiện một miền Nam Việt Nam độc lập, dân chủ, hòa bình, trung lập, tiến tới hòa bình thống nhất nước nhà” nên đã tập hợp được mọi lực lượng, mọi người dân yêu nước ở miền Nam tham gia vào cuộc đấu tranh chống Mỹ – Việt Nam Cộng hòa, thực thi tiềm năng chung là giành độc lập dân tộc bản địa, thống nhất giang sơn.[501]
Chiến lược trận chiến tranh nhân dân
Năm 1973, trước phiên điều trần về nguyên do quân đội Mỹ thất bại ở Việt Nam, những giáo sư Mỹ đã nhìn nhận: Ở Việt Nam, Mỹ đã gặp phải một đối phương không chịu đồng ý chính sách thực dân mới, không chịu quỳ gối trước sức mạnh quân sự chiến lược Mỹ. Ngoài ý chí kiên cường, quyết tâm sắt đá, người Việt Nam còn sáng tạo ra một đường lối, kế hoạch và giải pháp đấu tranh phù phù thích hợp với tình hình để phát huy sức mạnh đánh thắng quân địch. Giáo sư Noam Chomsky nhận định: “Đối phương đã tìm ra “một kế hoạch khôn khéo đến mức nguy hiểm để vượt mặt Mỹ”. Giám đốc Phân tích Hệ thống đã chú ý: “Trừ khi toàn bộ chúng ta nhận ra và chống lại nó ngay giờ đây nếu không kế hoạch này sẽ trở thành phổ cập trong tương lai. Chiến lược đó là tiến hành một cuộc trận chiến tranh giải phóng dân tộc bản địa nhờ vào nguyện vọng của nông dân Việt Nam muốn độc lập và công minh xã hội. Nước ngoài không bao giờ hoàn toàn có thể địch nổi kế hoạch đó”[268]
Thủ tướng Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, ông Phạm Văn Đồng đã nói:
“Cuộc trận chiến tranh này sẽ không còn phải chỉ là yếu tố đối chọi Một trong những thiết bị tối tân nhiều hay tối tân ít. Nó còn là một sự đối chọi Một trong những khối óc. Mỹ đã lôi kéo những trí tuệ thông thái nhất, những nhân vật có khả năng nhất trong quân đội, trong cỗ máy hành chính và những trường ĐH. Họ có những bộ óc rất cừ, nhưng những bộ óc đó không được sử dụng tốt chính bới bị đưa vào một trong những cuộc trận chiến tranh mà người ta thấy trước là họ sẽ thua. Họ đã dựng lên một cỗ máy hùng mạnh, nhưng cỗ máy ấy thế nào thì cũng thất bại…
Mỹ đã tiến hành cuộc trận chiến tranh này với toàn bộ những phương tiện đi lại khoa học mà người ta hoàn toàn có thể có trong tay. Nhưng với phương tiện đi lại mà chúng tôi có, chúng tôi tiến hành cuộc trận chiến tranh này một cách khoa học, trong cả những lúc trang bị của chúng tôi chỉ ở tại mức trung bình… Không phải chỉ việc có trong tay những phương tiện đi lại tiên tiến và phát triển về kỹ thuật là đủ khiến cho trận chiến tranh được tiến hành một cách khoa học. Nhận thức của chúng tôi về trận chiến tranh là khoa học chính bới chúng tôi chiến đấu trên mảnh đất nền trống của chúng tôi, vì những tiềm năng của chính chúng tôi và những phương pháp của riêng chúng tôi. Vì lẽ này mà tuy nhiên có cả một cỗ máy khoa học, kẻ địch đã biết thành thua chạy. Chính chúng tôi là những người dân nắm quyền dữ thế chủ động”.[502]
Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã mô tả kế hoạch giành thắng lợi của quân dân Việt Nam trước quân địch mạnh hơn nhiều về trang bị:
Nghệ thuật quân sự chiến lược của chúng tôi, là lấy tinh thần khắc chế vật chất, lấy yếu khắc chế mạnh, lấy thô sơ khắc chế tân tiến. Chúng tôi vượt mặt quân đội đế quốc tân tiến bằng tinh thần yêu nước của nhân dân cùng với chủ nghĩa anh hùng Cách mạng.[503]
Chúng tôi vấn đáp là từ “lo sợ” không còn trong tư duy quân sự chiến lược của chúng tôi, chính bới với chúng tôi, không còn gì quý hơn độc lập tự do, chúng tôi quyết đánh Mỹ và chúng tôi luôn tin tưởng là sẽ thắng.[504]
Kẻ địch mạnh thì ta tránh chúng. Kẻ địch yếu thì ta đánh chúng. Nơi nào có du kích là xuất hiện trận, kể cả sau phòng tuyến địch. Đối phó với trang bị tối tân của chúng, toàn bộ chúng ta có chủ nghĩa anh hùng vô bờ bến[505]
Tâm lý phản chiến của nhân dân và quân nhân Mỹ
Tại Việt Nam, Mỹ đã lôi kéo một lực lượng hùng hậu, tướng William Westmoreland “tin tưởng rằng nước Mỹ chưa hề cho ra trận một lực lượng tinh nhuệ, thiện chiến hơn lực lượng ở Việt Nam trong trong năm 1966-1969”.[506]. Sĩ quan đặc nhiệm Mỹ, Donald W. Duncan, sau 1 năm tham chiến ở Việt Nam, khi về nước đã xuất bản một bản cáo trạng về cuộc trận chiến tranh đăng Tạp chí Ramparts (tháng 2 năm 1965). Trong số đó, có đoạn: “Tôi đã phải đồng ý rằng đại không ít người dân Việt Nam ủng hộ Việt Cộng và chống lại chính phủ nước nhà Sài Gòn. Tôi cũng phải đồng ý rằng quan điểm: “Chúng ta (lính Mỹ) ở Việt Nam chính bới toàn bộ chúng ta thông cảm với những khát vọng và ước muốn của người dân Việt Nam” – là một lời gian dối”[507]
Martin Luther King phát biểu chống trận chiến tranh Việt Nam tại Đại học Minnesota, St. Paul, ngày 27 tháng bốn năm 1967
Ngày 4 tháng bốn năm 1967, luật sư Martin Luther King đã phát biểu công khai minh bạch phê phán mạnh mẽ và tự tin vai trò của nước Mỹ trong trận chiến, mở đầu cho trào lưu phản chiến rộng tự do của người dân toàn nước Mỹ[508][509][510]
Ngày 13 tháng 1 năm 1968, Martin Luther King tham gia một cuộc tuần hành lớn tại Washington chống lại thứ mà ông gọi là “một trong những cuộc trận chiến tranh tàn bạo và vô nghĩa nhất trong lịch sử”. Ông nói:[511].
“Chúng ta nên phải làm rõ trong năm chính trị này, cho những dân biểu lưỡng viện và tổng thống của Mỹ thấy, rằng toàn bộ chúng ta sẽ không còn chịu đựng nữa, toàn bộ chúng ta sẽ không còn bỏ phiếu cho những kẻ nghĩ rằng giết chóc người Việt Nam và người Mỹ là cách tốt nhất để thúc đẩy sự tự do và quyền tự quyết tại khu vực Khu vực Đông Nam Á”
Một cuộc khảo sát trong những sinh viên ĐH ở Mỹ vào tháng bốn năm 1970 đã cho toàn bộ chúng ta biết, 41% đồng ý với tuyên bố: “Cuộc trận chiến tranh ở Việt Nam hoàn toàn là phục vụ chủ nghĩa đế quốc”. Ở Mỹ, sự bất mãn về trận chiến không ngừng nghỉ tăng thêm trong dân chúng nói chung, người trẻ tuổi nói riêng. Theo khảo sát của viện Gallup, tháng 8 năm 1965, vẫn vẫn đang còn 52% người Mỹ ủng hộ trận chiến, nhưng đến tháng 8 năm 1968, số lượng này sụt còn 35% và đến tháng 5 năm 1971 thì sụt còn 28%. Sau tháng 5 năm 1971, viện Gallup dừng khảo sát vì thấy không hề thiết yếu (tỷ suất người dân Mỹ chống trận chiến tranh đã trở nên quá áp hòn đảo)[512].
Quân nhân Mỹ thì thể hiện sự bất mãn với cuộc trận chiến tranh bằng nhiều cách thức, từ bất tuân lệnh, hút ma túy tới giết chết chỉ huy. Tờ Armed Forces Journal đã đăng nội dung bài viết của Đại tá Robert Heinl (tháng 7 năm 1971) mang tên là “Sự sụp đổ của lực lượng quân sự chiến lược”, trong số đó viết[513]:
“Tinh thần, kỷ luật và tính chiến đấu của Quân đội Mỹ thấp kém hơn và xấu đi bất kỳ lúc nào trong thế kỷ này và hoàn toàn có thể trong lịch sử nước Mỹ. Quân đội của toàn bộ chúng ta thời gian hiện nay vẫn còn đấy ở Việt Nam đang trong một tình trạng suy sụp, với mỗi cty đều từ chối chiến đấu, giết những sĩ quan chỉ huy và những hạ sĩ quan, còn những nơi không còn sự chống đối thì đầy sự nghiện ngập và mất tinh thần” Võ sĩ quyền Anh lịch sử thuở nào Muhammad Ali từng bị bỏ tù vì chống lệnh nhập ngũ tham gia Chiến tranh Việt Nam.
Đến giữa năm 1972, Lầu Năm Góc công nhận “có 551 vụ ám sát bằng những thiết bị gây nổ, gây ra 86 trường hợp thiệt mạng, hơn 700 trường hợp bị thương. Đây là một sự nhìn nhận thấp về số sĩ quan Mỹ bị binh lính của tớ ám sát”. Đến năm 1971, tình trạng suy sụp của Quân đội Mỹ ở Việt Nam hoàn toàn có thể nhìn thấy rõ ràng. Đại tướng Creighton Abrams sau khi tới Việt Nam đã phê phán: “Đây liệu có phải là lực lượng dưới địa ngục hay một bệnh viện tinh thần? Các sĩ quan sợ chỉ huy quân đi chiến đấu và những binh sĩ thì không tuân lệnh. Lạy Chúa Jesus! Điều gì đang xẩy ra?”. Cùng với đó, quân đội Mỹ ngày càng tăng đào ngũ. Bộ Quốc phòng Mỹ đã ghi lại 503.927 trường hợp đào ngũ từ thời điểm ngày một tháng 7 năm 1966 đến ngày 31 tháng 12 năm 1973, chỉ riêng năm 1971 đã có 98.324 binh sĩ đào ngũ[514].
Sự phản đối Chiến tranh Việt Nam không riêng gì có có ở những quân nhân tại ngũ mà còn của toàn bộ cựu chiến binh Mỹ. Jan Barry đã đưa ra một list gồm 16 yêu cầu của cựu chiến binh Mỹ ở Việt Nam chống lại trận chiến tranh (VVAW) tới Quốc hội Mỹ. Trong số đó nêu rõ: “Rút ngay lập tức, đơn phương và không Đk toàn bộ lực lượng quân Mỹ khỏi Đông Dương; ân xá cho toàn bộ những người dân đã từ chối đi chiến đấu ở Việt Nam; yêu cầu mở cuộc khảo sát chính thức những tội ác trận chiến tranh; và cải tổ trợ cấp cho những cựu chiến binh”[514]
Võ sĩ quyền Anh lịch sử thuở nào Muhammad Ali từng bị đi tù vì không chịu nhập ngũ tham gia trận chiến tranh tại Việt Nam. Ông đã công khai minh bạch phỉ báng và từ chối vào quân đội Mỹ và lôi kéo người dân Mỹ cùng phản đối trận chiến tranh Việt Nam. Ông nói: “Tôi không còn thù ghét gì với Việt Cộng cả, họ không gọi tôi là mọi đen”, “Không, tôi sẽ không còn ra đi nhà 10.000 dặm để tàn sát, giết, thiêu cháy người khác nhằm mục đích duy trì sự thống trị của những ông chủ da trắng lên những người dân da màu trên toàn toàn thế giới. Đây là lúc mà thuở nào đại tàn ác như vậy phải kết thúc”.[515] và:
“Tại sao tôi phải đi 10.000 dặm để thả bom lên đầu những người dân Việt Nam vô tội trong lúc những người dân da đen ở Louisville (Mỹ) hiện giờ đang bị đối xử như những con chó và bị phủ nhận những quyền cơ bản nhất của một con người”[516]
Các nhà lãnh đạo của hai bên
Hồ Chí Minh, lãnh tụ của Việt Nam.
Tại một nước có truyền thống cuội nguồn Nho giáo như Việt Nam, những nhà lãnh đạo phải thể hiện được lối sống đạo đức và tài năng của tớ mình trong một tập thể chung đoàn kết. Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và những nhà lãnh đạo của tớ thể hiện được lý tưởng trọng điểm này. Nhân vật chính yếu của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đối với nhiều người Việt Nam, ông là một nhà yêu nước đã vận dụng Chủ nghĩa Marx-Lenin vào công cuộc giải phóng dân tộc bản địa thoát khỏi ách thực dân và đế quốc. Tính giản dị và kiên cường của ông được nhiều người kính mến, người dân Việt Nam coi ông là anh hùng dân tộc bản địa. Giáo sư David Thomas nhận định rằng: “Chính viễn kiến của ông, sự quyết tử, tính bền chắc và sự lãnh đạo của ông trong một nước nghèo nàn, lỗi thời đã thúc đẩy người Việt Nam đứng lên, đánh thắng thực dân Pháp và quân đội Mỹ.”[517]. Giới lãnh đạo Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam đã thể hiện một sự cao độ về tinh thần đoàn kết trong suốt thời hạn trận chiến tranh xẩy ra[518].
trái lại, Chính phủ Mỹ bị chia rẽ thâm thúy về quan điểm trận chiến tranh, những tướng lĩnh Mỹ khi vận dụng những kế hoạch không hiệu suất cao thì cũng thường quay sang đổ lỗi cho giới chính trị gia. Giáo sư Noam Chomsky vấn đáp trước Thượng viện Mỹ, Chính phủ Việt Nam Cộng hòa “đang trở thành nơi ẩn nấp của những người dân Việt Nam từng đi theo Pháp trong trận chiến chống lại nền độc lập của chính giang sơn họ” và chính phủ nước nhà này “không còn cơ sở thành trì trong nhân dân. Nó đi theo phía bóc lột dân chúng nông thôn và tầng lớp dưới ở thành thị, trên thực tiễn nó là yếu tố tiếp tục chính sách thuộc địa của Pháp”[268]. Các chính khách, tướng lĩnh Việt Nam Cộng hòa thì không ngừng nghỉ tham gia vào những thủ đoạn chính trị, tham nhũng quá nhiều và liên tục trình làng thay máu chính quyền, do đó càng làm suy sụp tinh thần của binh sĩ. Theo ông Nguyễn Hữu Hạnh, trong toàn bộ những lãnh đạo Việt Nam Cộng hòa, ai mà Mỹ không ưa thì người ấy bị lật đổ, người Mỹ chỉ huy trong mọi nghành, từ chính trị, kinh tế tài chính tới ngoại giao[519] Sự tùy từng Mỹ gần như thể hoàn toàn, cả về vật chất lẫn tâm ý là yếu tố quyết định hành động cho việc thất bại của Việt Nam Cộng hòa: Khi Mỹ dần rút lui thì Việt Nam Cộng hòa cũng khởi đầu sa sút, tới lúc Mỹ bỏ cuộc thật thì Việt Nam Cộng hòa cũng sụp đổ theo[520]
Năm 2005, khi về Việt Nam và vấn đáp phỏng vấn của báo Thanh Niên, Tướng Nguyễn Cao Kỳ, nguyên Phó Tổng thống kiêm tư lệnh Không quân Việt Nam Cộng hòa nhận định rằng:
“Mỹ luôn luôn đứng ra trước sân khấu, làm “kép nhất”. Vì vậy ai cũng nhận định rằng đấy là cuộc trận chiến tranh của người Mỹ và chúng tôi là những tên lính đánh thuê.
Tôi biết rất rõ ràng ràng về cái gọi là những người dân chỉ huy, những ông tướng lĩnh Việt Nam Cộng hòa khi đó. Từ ông Thiệu đến những ông khác dưới trướng, xin lỗi, toàn là những vị ăn chơi phè phỡn, tài không còn mà đức cũng không. Trước đây có “ông” Mỹ đứng sau thì không còn chuyện gì, nhưng khi phải một mình trực tiếp trái chiều với trở ngại vất vả thì bản chất cũng như tài năng lộ ra ngay.
Trong một trận chiến, nói gì thì nói, theo tôi quan trọng nhất vẫn là Lực lượng, là Quân đội. Quân đội Việt Nam Cộng hòa, không còn ai đáng giá cả, Tính từ lúc ông Nguyễn Văn Thiệu Tổng thống kiêm Tổng tư lệnh trở xuống. Trong số những vị cùng vai với tôi, cứ mười ông thì đến mười một ông tham sống sợ chết! Trong khi đó, những chỉ huy ở miền Bắc lại sở hữu thật nhiều kinh nghiệm tay nghề mặt trận, được cấp dưới tin cậy và kính trọng về nhân cách, đó là yếu tố hơn nhiều.[521]
Chiến thuật quân sự chiến lược
Tướng Lindsey Kiang, nhà sử học Mỹ đã nhận được xét: Trong mắt nhiều lính Mỹ, bộ đội Việt Nam là những người dân dân có kỷ luật, chiến đấu thông minh và rất gan dạ. Ông nói[522]:
Đã gần 50 năm Tính từ lúc lúc những người dân lính Mỹ đặt chân đến Việt Nam. Đối với nước Mỹ, đó là khởi đầu của một trận chiến dài, cay đắng và không sở hữu và nhận được nhiều sự ủng hộ. Đối với những người dân Việt Nam, trận chiến còn tàn phá kinh khủng hơn, nhưng ở đầu cuối họ đã thắng và giành được độc lập, thống nhất, điều mà người ta khao khát đã quá lâu rồi.
Tất cả những điều tôi đọc, tôi nghe được từ những cựu binh Mỹ đều toát lên một sự tôn trọng dành riêng cho những cựu chiến binh Việt Nam… Những nhận xét này thường là: Bộ đội Việt Nam thông minh, tiết tháo, có kỹ năng và lòng quyết tâm. Họ cũng là những người dân dũng cảm tuyệt vời trước hỏa lực kinh khủng của pháo binh và không quân Mỹ. Nhiều cựu chiến binh Mỹ thường nhắc lại với niềm cảm phục thâm thúy kĩ năng chống đỡ của đối thủ cạnh tranh cạnh tranh dưới làn đạn mà những trận rải thảm B-52 là ví dụ điển hình.
Ở miền Nam, lính Mỹ cũng nhìn nhận cao bộ đội của Mặt trận Dân tộc Giải phóng. Mặc dù có số lượng và hỏa lực áp hòn đảo, có nguồn lực dồi dào và kĩ năng di tán cao nhưng lính Mỹ và liên minh luôn vấp phải những trở ngại vất vả khi đối đầu với đối thủ cạnh tranh cạnh tranh, những người dân được quyết định hành động đánh lúc nào. Có thể thấy rằng, những người dân lính dũng cảm này đã tận dụng được yếu tố bất thần để giành thắng lợi trong những tình thế ngặt nghèo nhất
Miền Trung Việt Nam là nơi những lực lượng tinh nhuệ nhất của quân đội Mỹ đối đầu với quân chính quy Bắc Việt Nam… một trung sĩ lính thủy đánh bộ nói với bạn tôi rằng: “Thưa ngài, lính Bắc Việt Nam đánh giỏi như toàn bộ chúng ta”. Nên biết rằng, lính thủy đánh bộ Mỹ là những chiến binh ưu tú nhất, được chọn từ bộ binh sang. Đó quả là một lời khen ngợi đối thủ cạnh tranh cạnh tranh. “Họ rất dũng cảm, rèn luyện tốt và có tinh thần chiến đấu cao” – Anh ấy nói.
Quân đội Mỹ và liên minh của tớ hầu hết chiến đấu theo như hình thức trận chiến tranh quy ước, hình thức này rất tốn kém nhưng lại tỏ ra không hiệu suất cao tại mặt trận Việt Nam (do Đk khí hậu, địa hình cũng như lối đánh du kích của đối phương). trái lại, do phải chiến đấu trong Đk thiếu thốn vũ khí, Quân đội Nhân dân Việt Nam và Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam triệu tập tăng trưởng những giải pháp bộ binh phù phù thích hợp với số vũ khí hạn chế có trong tay và đúc rút kinh nghiệm tay nghề thu được trong quy trình chiến đấu. Kết quả là Quân đội Nhân dân Việt Nam và Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam đã có lực lượng bộ binh hạng nhẹ sẽ là một trong những lực lượng thiện chiến số 1 trên toàn thế giới, với những hình thức giải pháp phù phù thích hợp với thực địa. Chủ tịch Ủy ban Quân lực, Thượng nghị viện Mỹ R. Russel đã nhận được xét: “Chúng ta phải đương đầu với quân du kích tài tình nhất trước đó chưa từng thấy trong lịch sử loài người”[514]
Trong một cuộc khảo sát sau trận chiến với những sĩ quan Mỹ từng phục vụ trong trận chiến tranh Việt Nam, 44% nhìn nhận liên quân Quân đội Nhân dân Việt Nam và Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam là “thiện chiến và gan góc”. Một sĩ quan nhận xét “Có một khuynh hướng nhìn nhận thấp đối thủ cạnh tranh cạnh tranh. Trong thực tiễn, họ là đối phương tinh luyện mà toàn bộ chúng ta từng phải đương đầu trong lịch sử”.[523]
Trong trận chiến Việt Nam, kĩ năng tác chiến công nghệ tiên tiến và phát triển cao của không quân và thủy quân là ưu thế chính của Mỹ, ở thời kỳ cao điểm Mỹ đã lôi kéo 60% không quân và 40% thủy quân để tham chiến ở Việt Nam. Phía Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được Liên Xô viện trợ cho một số trong những vũ khí như MiG-21 và SAM-2 để chống lại, nhưng số lượng khá ít và này cũng không phải là những vũ khí tân tiến nhất của Liên Xô khi đó. Tuy nhiên, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã sáng tạo ra những giải pháp mới, phát huy hiệu suất cao số lượng trang bị rất ít của tớ. Tham mưu trưởng Không quân Mỹ Conwell viết: “Lực lượng phòng không của Việt Nam là thứ đáng sợ nhất và hoàn hảo nhất nhất mà những phi công Mỹ đã từng gặp”[514] Đại tá James G. Zumwalt nhận xét: “Đối với nhiều người Việt Nam, trận chiến với Mỹ là một ván cờ. Mỗi khi người Mỹ tung ra nước đi khó bằng phương pháp vận dụng công nghệ tiên tiến và phát triển mới vào mặt trận, phía Việt Nam lại sử dụng sự khôn khéo để đáp trả”[524]
Vũ khí sử dụng trong Chiến tranh Việt Nam
Bài rõ ràng: Danh sách vũ khí sử dụng trong Chiến tranh Việt Nam
Chiến tranh Việt Nam là một trận chiến tranh ác liệt với quy mô lớn kéo dãn gần 20 năm. Đây cũng là lần thứ nhất, hậu quả tàn khốc của vũ khí được xuất hiện trên TV của những nước tiên tiến và phát triển.
Mỹ đã vận dụng hầu hết những vũ khí tân tiến nhất thời đó (chỉ trừ vũ khí hạt nhân). Một loạt nhiều chủng loại vũ khí đã được sử dụng bởi những quân đội rất khác nhau hoạt động và sinh hoạt giải trí trong Chiến tranh Việt Nam, gồm có những lực lượng của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (Quân đội Nhân dân Việt Nam) và Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam); toàn bộ những cty của quân đội Mỹ; những liên minh của tớ là Quân lực Việt Nam Cộng hòa (QLVNCH), Nước Hàn, Australia, New Zealand, Thái Lan và Philippines.
Gần như toàn bộ những lực lượng liên minh, gồm có Quân lực Việt Nam Cộng hòa và Úc được trang bị vũ khí của Mỹ, một số trong những trong số đó, ví như M16, đã được sử dụng để thay thế nhiều chủng loại vũ khí có niên đại từ Chiến tranh toàn thế giới thứ hai. Quân đội Nhân dân Việt Nam và Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam, thì thừa kế một bộ sưu tập vũ khí của Mỹ, Pháp và Nhật Bản từ Chiến tranh toàn thế giới thứ II và Chiến tranh Đông Dương (ví như Arisaka 99 của Nhật), nhưng phần lớn được vũ trang và phục vụ bởi Trung Quốc, Liên Xô và của những nước Xã hội chủ nghĩa khác. Một số vũ khí, như K-50M (một biến thể PPsh-41) và phiên bản “tự chế” của RPG-2 đã được Quân đội Nhân dân Việt Nam tự sản xuất tại Việt Nam. Ngoài ra, do thiếu vũ khí, lực lượng du kích và Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam còn sử dụng một số trong những vũ khí tự chế từ xưa như cung, nỏ, bẫy chông… Thậm chí, tài liệu Mỹ đã ghi nhận những trường hợp trực thăng của tớ bị bắn rơi bởi cung nỏ của du kích Việt Nam[525][526][527].
Năm 1969, quân đội Mỹ đã xác lập được 40 loại súng trường, 22 loại súng máy, 17 loại súng cối, 20 súng trường không giật hoặc nhiều chủng loại ống phóng tên lửa, chín loại vũ khí chống tăng và 14 vũ khí phòng không được sử dụng bởi quân đội mặt đất của toàn bộ những bên. Ngoài ra lực lượng của Mỹ có 24 loại xe bọc thép và pháo tự hành và 26 loại pháo và ống phóng tên lửa [528]
Qua 20 năm, tổng lượng vũ khí mà Quân đội Nhân dân Việt Nam và Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam sử dụng nếu quy đổi thành tiền là khoảng chừng 3,5 tỉ USD[529] Trong khi đó, tổng lượng vũ khí mà quân đội Mỹ sử dụng có mức giá trị khoảng chừng 141 tỷ USD, cùng với 16 tỷ USD vũ khí được Mỹ viện trợ cho Quân lực Việt Nam Cộng hòa, tổng số là 157 tỷ USD (chưa tính khoản chiến phí của Nước Hàn, Australia, New Zealand, Thái Lan cũng do Mỹ chi trả)[530]
Chiến tranh Việt Nam trong văn hoá đại chúng
Chiến tranh Việt Nam là đề tài cho thật nhiều sách, phim ảnh, trò chơi từ nhiều năm qua từ khi nó kết thúc.
Sách
Bài rõ ràng: Danh sách những sách về trận chiến tranh Việt Nam
Phim
Bài rõ ràng: Danh sách phim về Chiến tranh Việt Nam
Trò chơi điện tử
Ca nhạc
Bài rõ ràng: Danh sách những bài hát về trận chiến tranh Việt Nam
Xem thêm
Ghi chú
Chú thích
Thư mục
Tiếng Việt
Tiếng Anh
Anderson, David L. (2004). Columbia Guide to the Vietnam War. Tp New York: Columbia University Press. ISBN978-0231114929.
Angio, Joe. Nixon a Presidency Revealed (2007) The History Channel television documentary
Appy, Christian G. (2006). Vietnam: The Definitive Oral History, Told from All Sides. London: Ebury Press. ISBN978-0091910112.
Baker, Kevin. “Stabbed in the Back! The past and future of a right-wing myth”, Harper’s Magazine (June 2006) Stabbed in the back! The past and future of a right-wing myth (Harper’s Magazine). Truy cập ngày 11 tháng 6 năm 2008.
Berman, Larry (1989). Lyndon Johnson’s War: The Road to Stalemate in Vietnam. Tp New York: W. W. Norton & Company. ISBN978-0393026368.
Blaufarb, Douglas S. (1977). The Counterinsurgency Era: U.S. Doctrine and Performance, 1950 to the Present. Tp New York: Free Press. ISBN978-0029037003.
Blaufarb Douglas S. The Counterinsurgency Era (1977). A history of the Kennedy Administration’s involvement in South Vietnam.
Brigham, Robert K. Battlefield Vietnam: A Brief History. A PBS interactive website.
Brocheux, Pierre (2007). Ho Chi Minh: a biography. Cambridge University Press. tr.198. ISBN978-0521850629.
Buckley, Kevin (ngày 19 tháng 6 năm 1972). Pacification’s Deadly Price. Newsweek. Truy cập ngày 5 tháng 8 năm 2008.
Carney, Timothy (1989). The Unexpected Victory. Trong Karl D. Jackson (sửa đổi và biên tập). Cambodia, 19751978: Rendezvous with Death. Princeton, NJ: Princeton University Press. tr.1335. ISBN978-0691078076.
Church, Peter sửa đổi và biên tập (2006). A Short History of South-East Asia. ISBN978-0470821817.
Cooper, Chester L. (1970). The Lost Crusade: America in Vietnam. ISBN978-0396062417. a Washington insider’s memoir of events.
Courtwright, David T. (2005). Sky as Frontier: Adventure, Aviation, and Empire. College Station, TX: Texas A&M University Press. ISBN978-1585443840.
Crump, Laurien (2015). The Warsaw Pact Reconsidered: International Relations in Eastern Europe, 19551969. Oxon: Routledge. ISBN978-1315732541.
Dennis, Peter; và đồng nghiệp (2008). The Oxford Companion to Australian Military History . Melbourne: Oxford University Press Australia & New Zealand. ISBN978-0195517842.
DoD (ngày 6 tháng 11 năm 1998). Name of Technical Sergeant Richard B. Fitzgibbon to be added to the Vietnam Veterans Memorial. Department of Defense (DoD). Bản gốc tàng trữ ngày 20 tháng 10 năm trước đó đó.
Dror, Olga (2022). Making Two Vietnams: War and Youth Identities, 19651975. Cambridge University Press. ISBN978-1108470124.
Duiker, William J. (1981). The Communist Road to Power in Vietnam. Westview Press. ISBN978-0891587941.
Duncanson, Dennis J. (1968). Government and Revolution in Vietnam. Oxford University Press. OCLC411221.
Etcheson, Craig (2005). After the Killing Fields: Lessons from the Cambodian Genocide. Tp New York: Praeger. ISBN978-0275985134.
Fall, Bernard B. (1967). The Two Viet-Nams: A Political and Military Analysis (ấn bản 2). Tp New York: Praeger. ISBN978-0999141793.
Fincher, Ernest Barksdale (1980). The Vietnam War.
Ford, Harold P. (1998). CIA and the Vietnam Policymakers: Three Episodes, 19621968. OCLC39333058.
Gerdes, Louise I. sửa đổi và biên tập (2005). Examining Issues Through Political Cartoons: The Vietnam War. Greenhaven Press. ISBN978-0737725315.
Gettleman, Marvin E.; Franklin, Jane; Young, Marilyn (1995). Vietnam and America: A Documented History.
Greiner, Bernd (2010). War Without Fronts: The USA in Vietnam. London: Vintage Books. ISBN978-0099532590.
Healy, Gene (2009). The Cult of the Presidency: America’s Dangerous Devotion to Executive Power. Cato Institute. ISBN978-1933995199.
Herring, George C. (2001). America’s Longest War: The United States and Vietnam, 19501975 (ấn bản 4). Tp New York: McGraw-Hill. ISBN978-0072536188.
Hitchens, Christopher. The Vietnam Syndrome.
Kelly, Michael P. (2002). Where We Were in Vietnam. Oregon: Hellgate Press. ISBN978-1-55571-625-7.
Khong, Yuen Foong (1992). Analogies War: Korea, Munich, Dien Bien Phu, and the Vietnam Decisions of 1965. Princeton University Press. ISBN978-0691078465.
Kiernan, Ben (2008). The Pol Pot Regime: Race, Power, and Genocide in Cambodia Under the Khmer Rouge (ấn bản 3). New Haven, Connecticut: Yale University Press. ISBN978-0300144345.
; Owen, Taylor. Bombs over Cambodia (PDF). The Walrus (October 2006): 6269.
Kolko, Gabriel (1985). Anatomy of a War: Vietnam, the United States, and the Modern Historical Experience. Tp New York: Pantheon Books. ISBN978-0394747613.
Kutler, Stanley I. sửa đổi và biên tập (1996). Encyclopedia of the Vietnam War. Tp New York: Charles Scribner’s Sons. ISBN978-0132769327.
Lawrence, A.T. (2009). Crucible Vietnam: Memoir of an Infantry Lieutenant. Jefferson, North Carolina: McFarland. ISBN978-0786445172.
Lawrence, Mark Atwood (2008). The Vietnam War: A Concise International History. Oxford University Press. ISBN978-0195314656.
Lewy, Guenter (1978). America in Vietnam. Tp New York: Oxford University Press. ISBN978-0195027327.
Logevall, Fredrik (2001). The Origins of the Vietnam War. Harlow: Longman. ISBN978-0582319189.
(2010). The Indochina wars and the Cold War, 19451975. Trong Melvyn P. Leffler; Odd Arne Westad (sửa đổi và biên tập). The Cambridge History of the Cold War, Volume II: Crises and Détente. Cambridge: Cambridge University Press. tr.281304. ISBN978-0521837200.
McGibbon, Ian; ed (2000). The Oxford Companion to New Zealand Military History. Auckland: Oxford University Press. ISBN978-0195583762.
McMahon, Robert J. (1995). Major Problems in the History of the Vietnam War: Documents and Essays.
McNeill, Ian (1993). To Long Tan: The Australian Army and the Vietnam War 19501966. St Leonards: Allen & Unwin. ISBN978-1863732826.
Miller, Edward (2013). Misalliance: Ngo Dinh Diem, the United States, and the Fate of South Vietnam. Harvard University Press. ISBN978-0-674-07298-5.
Milne, David (2008). America’s Rasputin: Walt Rostow and the Vietnam War. Tp New York: Hill & Wang. ISBN978-0374103866.
Moïse, Edwin E. (1996). Tonkin Gulf and the Escalation of the Vietnam War. Chapel Hill, North Carolina: University of North Carolina Press. ISBN978-0807823002.
(2002). Historical Dictionary of the Vietnam War. Lanham, Maryland: Scarecrow Press. ISBN978-0810841833.
Moss, George D. (2002). Vietnam (ấn bản 4). textbook.
Moyar, Mark (2006). Triumph Forsaken: The Vietnam War, 19541965. Tp New York: Cambridge University Press. ISBN978-0521869119.
Neale, Jonathan (2001). The American War: Vietnam, 19601975. London: Bookmarks. ISBN978-1898876670.
Neel, Spurgeon (1991). Medical Support of the U.S. Army in Vietnam 19651970. Department of the Army. official medical history
Nelson, Deborah (2008). The War Behind Me: Vietnam Veterans Confront the Truth about U.S. War Crimes. Philadelphia, PA: Basic Books. ISBN978-0465005277.
Nguyen, Duy Lap (2022). The Unimagined Community: Imperialism and Culture in South Vietnam. Manchester University Press. ISBN978-1-5261-4396-9.
Oberdorfer, Don (2001) [1971]. Tet! The Turning Point in the Vietnam War. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press. ISBN978-0801867033.
Obermeyer, Ziad; Murray, Christopher J.L.; Gakidou, Emmanuela (2008). Fifty years of violent war deaths from Vietnam to Bosnia: analysis of data from the world health survey programme. BMJ. 336 (7659): 148286. doi:10.1136/bmj.a137. PMC2440905. PMID18566045.
Palmer, Bruce Jr. (1984). The Twenty-Five Year War. Narrative military history by a senior U.S. general.
Palmer, Dave R. (1978). Summons of Trumpet: U.S.Vietnam in Perspective. Novato, CA: Presidio Press. ISBN978-0891415503.
Robbins, Mary Susannah (2007). Against the Vietnam War: Writings by Activists. Lanham, MD: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN978-0742559141.
Roberts III, Mervyn Edwin (2022). The Psychological War for Vietnam, 19601968.
Schandler, Herbert Y. (2009). America in Vietnam: The War That Couldn’t Be Won. Lanham, MD: Rowman & Littlefield. ISBN978-0742566972.
Schell, Jonathan. The Time of Illusion (1976).
Schulzinger, Robert D. A Time for War: The United States and Vietnam, 19411975 (1997).
Sheehan, Neil (1989). A Bright Shining Lie: John Paul Vann and America in Vietnam. Tp New York: Vintage. ISBN978-0679724148.
Sorley, Lewis, A Better War: The Unexamined Victories and Final Tragedy of America’s Last Years in Vietnam (1999), based upon still classified tape-recorded meetings of top level US commanders in Vietnam, ISBN 0156013096
Spector, Ronald. After Tet: The Bloodiest Year in Vietnam (1992), very broad coverage of 1968.
Stanton, Shelby L. (2003). Vietnam order of battle (ấn bản 2003). Stackpole Books. ISBN978-0811700719.
Stuart-Fox, Martin (1997). A History of Laos. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN978-0521592352.
Summers, Harry G. On Strategy: A Critical Analysis of the Vietnam War, Presidio press (1982), ISBN 0891415637 (225 pages)
Thayer, Thomas C. (1985). War Without Fronts: The American Experience in Vietnam. Boulder, CO: Westview Press. ISBN978-0813371320.
Tucker, Spencer. ed. Encyclopedia of the Vietnam War (1998) 3 vol. reference set; also one-volume abridgement (2001).
(1999). Vietnam. London: UCL Press. ISBN978-1857289213.
Tucker, Spencer (2011) [1998]. The Encyclopedia of the Vietnam War: A Political, Social, and Military History. ABC-CLIO. ISBN978-1851099603.
Turner, Robert F. (1975). Vietnamese Communism: Its Origins and Development. Stanford, CA: Hoover Institution Press. ISBN978-0817964313.
Turse, Nick (2013). Kill Anything That Moves: The Real American War in Vietnam. Tp New York: Metropolitan Books. ISBN978-0805086911.
Liên kết ngoài
Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện đi lại truyền tải về Chiến tranh Việt Nam.
Reply
7
0
Chia sẻ
Chia Sẻ Link Tải So sánh những kế hoạch trận chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam miễn phí
Bạn vừa Read nội dung bài viết Với Một số hướng dẫn một cách rõ ràng hơn về Video So sánh những kế hoạch trận chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam tiên tiến và phát triển nhất và Share Link Down So sánh những kế hoạch trận chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam Free.
Thảo Luận vướng mắc về So sánh những kế hoạch trận chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam
Nếu sau khi đọc nội dung bài viết So sánh những kế hoạch trận chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam vẫn chưa hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Mình lý giải và hướng dẫn lại nha
#sánh #những #chiến #lược #chiến #tranh #của #Mỹ #ở #Việt #Nam