Bài đăng

Khu vực có mạng lưới sông ngòi dày đặc nhiều sông lớn ở châu a là 2022

Sao chép

Thủ Thuật về Khu vực có mạng lưới sông ngòi dày đặc nhiều sông lớn ở châu a là Mới Nhất

Bạn đang tìm kiếm từ khóa Khu vực có mạng lưới sông ngòi dày đặc nhiều sông lớn ở châu a là được Update vào lúc : 2022-12-16 11:25:07 . Với phương châm chia sẻ Bí quyết Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết Mới Nhất. Nếu sau khi đọc tài liệu vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Mình lý giải và hướng dẫn lại nha.

Địa lý châu Á hoàn toàn có thể xem là phức tạp và phong phú nhất trong số những lục địa trên mặt đất. Châu Á được phân biệt với những châu khác không riêng gì có bởi những biển và đại dương, mà còn bởi nhiều điểm lưu ý tự nhiên độc lạ khác: một lục địa có kích thước vĩ đại nhất, trên 44,4 triệu km², có lịch sử tăng trưởng và cấu trúc địa chất phức tạp nhất, có địa hình mặt phẳng bị chia cắt mạnh nhất và có sự phân hóa cảnh sắc, khí hậu vô cùng phong phú, phong phú: từ băng giá vĩnh cửu, rừng lá kim cho tới hoang mạc nóng bỏng, rừng rậm nhiệt đới gió mùa xanh um. Với sự phối hợp của những Đk tự nhiên nói trên, châu Á đã tạo nên những khu vực địa lý tự nhiên có điểm lưu ý hoàn toàn rất khác nhau như Bắc Á, Trung Á, Đông Á, Khu vực Đông Nam Á, Nam Á và Tây Nam Á.

Nội dung chính

Mục lụcVị trí địa lýSửa đổiĐịa hìnhSửa đổiBề mặt bị chia cắt thẳng đứngSửa đổiHướng của khối mạng lưới hệ thống núiSửa đổiSự phân loại địa hìnhSửa đổiKhoáng sảnSửa đổiKhí hậuSửa đổiCác tác nhân hình thành khí hậuSửa đổiHoàn lưu khí quyển và sự thay đổi thời tiết theo mùaSửa đổiĐặc điểm những đới khí hậuSửa đổiThủy vănSửa đổiĐặc điểm chung về sông ngòiSửa đổiCác lưu vực sôngSửa đổiCác hồSửa đổiBăng hàSửa đổiCác đới cảnh sắc tự nhiênSửa đổiVòng đai cực và cận 2 cựcSửa đổiVòng đai ôn đớiSửa đổiVòng đai cận nhiệt đớiSửa đổiVòng đai nhiệt đớiSửa đổiVòng đai cận xích đạoSửa đổiVòng đai xích đạoSửa đổiCác khu vực địa lý tự nhiênSửa đổiBắc ÁSửa đổiTrung ÁSửa đổiTây Nam ÁSửa đổiNam Á & Đông Nam ÁSửa đổiĐông ÁSửa đổiĐịa lý xã hộiSửa đổiDân cưSửa đổiThành phần chủng tộcSửa đổiCác vương quốc và vùng lãnh thổSửa đổiTình hình sử dụng tài nguyênSửa đổiChú thíchSửa đổiTham khảoSửa đổiLiên kết ngoàiSửa đổiVideo liên quan

Địa lý châu ÁLục địaĐại lục Á-ÂuTọa độ76°44’B, 169°40’ĐDiện tíchTổng số44.510.582km2 (17.185.632dặmvuôngAnh)Điểm cao nhấtEverest (8850m[1]) thuộc dãy HimalayaĐiểm thấp nhấtMép nước Biển Chết: -420m [2] (-1.378 ft)Sông dài nhấtTrường Giang: 6245km[3]Hồ lớn nhấtBiển Caspi: 371.000 km² [4]KhácGiáp những địa dươngBắc Băng Dương, Thái Bình Dương, Ấn Độ DươngĐảo lớn nhấtBorneo 743.330km²Hang động lớn nhấtHang Sơn ĐoòngCác nước lớn số 1Nga: lãnh thổ phần châu Á là 12,5 triệu km²
Trung Quốc: 9,6 triệu km²
Ấn Độ: 3,2 triệu km²
Kazakhstan: 2,7 triệu km²Dân số4.050.404.193[5]Các thành phố đông dân nhất[6] Tokyo/Yokohama: 31 triệu
Mumbai: 18 triệu
Delhi: 15 triệu
Thượng Hải: 14 triệu

Về mặt địa lý xã hội, châu Á cũng là lục địa đông dân cư nhất với trên 4,4 tỉ người, có đủ những thành phần chủng tộc như Mongoloid, Europeoid, Negroid. Tôn giáo cũng rất phong phú và đã có từ lâu lăm như Phật giáo, Hồi giáo, Thiên Chúa giáo, Ấn Độ giáo, Đạo giáo, …

Mục lục

3 Khoáng sản

4 Khí hậu

4.2 Hoàn lưu khí quyển và sự thay đổi thời tiết theo mùa

4.3 Đặc điểm những đới khí hậu

5 Thủy văn

5.3 Các hồ

5.4 Băng hà

6 Các đới cảnh sắc tự nhiên

6.3 Vòng đai cận nhiệt đới gió mùa

6.4 Vòng đai nhiệt đới gió mùa

6.5 Vòng đai cận xích đạo

6.6 Vòng đai xích đạo

7 Các khu vực địa lý tự nhiên

8 Địa lý xã hội

9 Chú thích

10 Tham khảo

11 Liên kết ngoài

Vị trí địa lýSửa đổi

Châu Á là khối lục địa khổng lồ nằm hoàn toàn trên bán cầu Bắc (chỉ có một số trong những hòn đảo kéo dãn xuống bán cầu Nam) và chiếm một không khí rất rộng. Điểm cực Bắc là mũi Seliusky trên bán hòn đảo Taymyr thuộc Nga ở vĩ tuyến 77°44′ Bắc. Điểm cực Nam là mũi Piai trên bán hòn đảo Mã Lai ở vĩ tuyến 1°16′ Bắc. Từ Bắc xuống Nam của châu Á kéo dãn hơn thế nữa 76 vĩ tuyến, tức là khoảng chừng 8500km. Điểm cực Tây của châu Á là mũi Baba trên bán hòn đảo Tiểu Á thuộc Thổ Nhĩ Kỳ ở tọa độ 26°4′ Đông, và điểm cực Đông là mũi Dezhnev trên bán hòn đảo Chukostki thuộc Nga ở kinh tuyến 169°40′ Đông[7]. Nếu tính cả những hòn đảo hoặc quần hòn đảo thì điểm cực Bắc của châu Á lên tới tận 81°13′ trên hòn đảo Komsomolets thuộc Liên bang Nga, còn điểm cực Nam xuống tới tận hòn đảo Dana thuộc Indonesia.Chiều rộng từ bờ Tây đến bờ Đông nơi lãnh thổ rộng nhất là 9200km

Về hình dạng, nếu so với những lục địa khác trên toàn thế giới thì đại lục Á-Âu nói chung và châu Á nói riêng xuất hiện phẳng dạng hình khối vĩ đại nhất. Trừ phía Tây của đại lục Á-Âu tức châu Âu được kéo dãn ra tựa như một bán hòn đảo lớn thì phần phía Đông lục địa, trái lại là một khối khổng lồ. Ở phần này đường bờ biển tuy bị chia cắt mạnh, có nhiều vịnh biển, nhiều bán hòn đảo lớn tuy nhiên do diện tích s quy hoạnh lục địa rất rộng nên sự chia cắt lãnh thổ theo chiều ngang như vậy xem ra không đáng kể. Phần lục địa có dạng hình khối điển hình, nhất là những bộ phận nằm trong tâm vĩ tuyến 20° Bắc và 70° Bắc, làm cho những vùng TT của lục địa như Trung Á và Nội Á nằm cách bờ biển rất xa, có nơi đến 2500km. Những Đk về vùng địa lý như vậy đã có ảnh hưởng rất rộng tới sự hình thành khí hậu và cảnh sắc tự nhiên trên lục địa.

Về mặt số lượng giới hạn, châu Á kéo dãn từ vùng cực bắc đến vùng Xích đạo, tiếp giáp với 2 lục địa tính trên đất liền và 3 đại dương, châu Á tiếp giáp 5 lục địa tính luôn trên biển khơi và 4 đại dương to lớn. Các lục địa đó là châu Phi ở phía Tây Nam, châu Âu ở phía Tây Bắc, châu Úc ở phía Đông Nam và Bắc Mỹ thuộc châu Mỹ ở phía Đông Bắc. Trong 4 châu trên thì châu Phi được tiếp nối đuôi nhau với châu Á bởi eo đất Suez (đã biết thành cắt đứt bởi kênh đào Suez), còn những mặt Bắc, Đông và Nam đều tiếp giáp với những đại dương, theo thứ tự là Bắc Băng Dương, Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương. Thuộc phạm vi mỗi đại dương, ven theo bờ lục địa thường có những biển nhỏ được phân cách với đại dương bởi những bán hòn đảo, hòn đảo và quần hòn đảo.

Phía Bắc tiếp giáp với Bắc Băng Dương. Dọc theo bờ có những biển như Laptev, Chuckchi. Hầu hết đều nằm trên thềm lục địa với độ sâu không thật 300 m. Bắc Băng Dương nằm trên những vĩ độ cực và cận cực nên thời tiết quanh năm giá buốt, mặt biển bị bao trùm bởi một lớp băng rất dày, tựa như một sân trượt băng khổng lồ. Điều kiện đó ảnh hưởng rất rộng đến việc hình thành khí hậu, cảnh sắc tự nhiên cũng như đời sống và hoạt động và sinh hoạt giải trí kinh tế tài chính của con người ở phần phía Bắc lục địa.

Khu vực Khu vực Đông Nam Á với những hòn đảo và vùng biển quan trọng

Tóm lại, những biển và đại dương xung quanh châu Á không những làm ranh giới tự nhiên cho lục địa mà còn tồn tại ảnh hưởng rất rộng riêng với Đk tự nhiên cũng như sự tăng trưởng kinh tế tài chính-xã hội của những vương quốc hải hòn đảo và ven bờ. Đặc biệt, sự xuất hiện của Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương to lớn cạnh bên châu Á khổng lồ đã tạo ra sự tương phản mạnh mẽ và tự tin giữa biển và đất liền, là một trong những nguyên nhân làm cho hoàn lưu gió mùa tăng trưởng và phân loại rộng trên châu Á hơn bất kỳ một lục địa nào khác trên toàn thế giới.

Địa hìnhSửa đổi

Quá trình tăng trưởng lâu dài của đại lục Á-Âu nói chung và châu Á nói riêng cùng với cấu trúc địa chất phức tạp làm cho địa hình của châu Á rất phong phú. Một số điểm lưu ý chính của địa hình châu Á là:

Bề mặt bị chia cắt thẳng đứngSửa đổi

Địa hình châu Á

Trên lãnh thổ châu Á có khá đầy đủ những dạng địa hình rất khác nhau: những núi và sơn nguyên cao, những cao nguyên và đồng bằng to lớn với nhiều nguồn gốc, kiểu loại rất khác nhau, những thung lũng rộng và bồn địa kín. Tất cả những dạng địa hình đó nằm xen kẽ với nhau làm cho mặt phẳng địa hình lục địa bị chia cắt rất mạnh.

Hướng của khối mạng lưới hệ thống núiSửa đổi

Các dãy núi của châu Á đuổi theo nhiều hướng rất khác nhau trong số đó hai hướng đó đó là Đông-Tây và Bắc-Nam.

Sự phân loại địa hìnhSửa đổi

Sự phân loại những dạng địa hình trên mặt phẳng lục địa không đồng đều. Các khối mạng lưới hệ thống núi và sơn nguyên cao nhất đều triệu tập ở vùng TT lục địa, tạo thành một vùng núi cao, đồ sộ và hiểm trở nhất toàn thế giới. Từ khối núi Pamir tỏa ra 3 cánh núi chính:

Ba cánh núi này chia mặt phẳng châu Á thành ba phần rất khác nhau:

Cấu tạo sơn văn của châu Á như vậy có tác dụng phân loại ảnh hưởng của những đại dương riêng với lục địa: phần Bắc chịu ràng buộc của Bắc Băng Dương, phần Đông chịu ràng buộc của Thái Bình Dương, phần Nam và Tây Nam chịu ràng buộc của Ấn Độ Dương và Địa Trung Hải. Tác động của những đại dương có ảnh hưởng quan trọng đến việc hình thành khí hậu, cảnh sắc tự nhiên và những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt kinh tế tài chính-xã hội của con người.

Khoáng sảnSửa đổi

Khoáng sản của Châu Á tuy không được khai thác khá đầy đủ tuy nhiên rất phong phú và có số lượng lớn. Các loại có trữ lượng đáng kể là dầu mỏ, than, sắt, những sắt kẽm kim loại màu như đồng, chì, thiếc và bôxit. Về nguồn gốc hình thành và sự phân loại của nó rất phức tạp nhưng nhìn chung trong mọi đới kiến thiết triệu tập một số trong những loại tài nguyên chính. Riêng những mỏ dầu và khí đốt thường phân loại trong những miền bị lún xuống, được bồi trầm tích dày thuộc những miền võng trên nền, trước núi hoặc những vùng thềm lục địa. Sự phân loại những tài nguyên chính hoàn toàn có thể phân biệt như sau

Các tài nguyên nguồn tích điện như than đá, dầu mỏ và khí đốt phân loại ở nhiều đới rất khác nhau, nhưng nhiều nhất vẫn là trong đới uốn nếp Cổ sinh và những miền võng trước núi thuộc đới uốn nếp Tân sinh và trên những nền cổ. Các vùng than có trữ lượng lớn gọi là bồn địa than, có nhiều ở Trung Quốc, Ấn Độ, Mông Cổ và Trung Siberi thuộc Nga. Các mỏ dầu và khí đốt triệu tập nhiều ở đồng bằng Tây Siberi, vùng Trung Á, hòn đảo Sakhalin và Nhật Bản. Ở Trung Quốc, dầu khí triệu tập ở những vùng bồn địa Tarim, Xaidam, Dungari, Tứ Xuyên và cao nguyên Gobi… Ở thềm lục địa phía Nam Biển Đông, ở Indonesia, Myanma và đồng bằng Ấn-Hằng, vùng đồng bằng Lưỡng Hà và ven vịnh Ba Tư là những nơi có trữ lượng dầu thuộc hàng lớn số 1 châu Á.

Khí hậuSửa đổi

Các tác nhân hình thành khí hậuSửa đổi

Vị trí địa lýSửa đổi

Châu Á kéo dãn từ Bắc Cực cho tới xích đạo nên lượng bức xạ Mặt Trời phân loại không đều, giảm dần từ Nam lên Bắc. Ở những vĩ độ phía Nam, tổng lượng bức xạ hằng năm cao, thay đổi từ 120-180 kcal/cm², trong số đó vùng Tây Nam Á đạt cao nhất, từ 180-220 kcal/cm². Ở những vĩ độ trung bình từ 100-120 kcal/cm², còn những vùng từ vòng cực trở lên phía Bắc thì không thật 80 kcal/cm². Lượng bức xạ phân loại không đồng đều là nguyên nhân hầu hết làm cho Đk nhiệt nói riêng và khí hậu nói chung thay đổi từ Nam lên Bắc.

Hình dạng và kích thướcSửa đổi

Châu Á rộng, với dạng hình khối vĩ đại đã làm cho những vùng trong nước quanh năm chịu ràng buộc của khối khí lục địa khô, dễ bị sưởi nóng và hóa lạnh theo mùa. Đó là yếu tố kiện hình thành những TT khí áp. Mặt khác, Đk nhiệt và khí áp này lại tương phản với những đại dương xung quanh theo mùa, làm cho gió mùa tăng trưởng rộng tự do lục địa. Có thể nói châu Á là lục địa duy nhất trên toàn thế giới có khá đầy đủ những kiểu khí hậu gió mùa: gió mùa xích đạo, gió mùa nhiệt đới gió mùa, cận nhiệt đới gió mùa và ôn đới.

Địa hìnhSửa đổi

Ảnh hưởng của địa hình lên một số trong những điểm

Địa điểm

Nhiệt độ trung bình tháng 1

Nhiệt độ trung bình tháng 7

Bắc Kinh

-1.6

26.1

Calcutta

19.5

28.9

Tp Hà Nội Thủ Đô

16.4

28,9

Cấu tạo mặt phẳng lục địa bị chia cắt mạnh có ảnh hưởng đến việc phân loại nhiệt, lượng mưa và sự phân hóa khí hậu rất phức tạp.

Trước hết, những mạch núi hướng Tây-Đông có tác dụng ngăn những khối khí lạnh từ phía Bắc xuống và những khối khí nóng ẩm từ phía Nam lên, do đó những vùng ở phía Nam mạch núi bao giờ cũng ấm hơn những vùng ở phía Bắc mạch núi trên cùng vĩ độ. Ví dụ những vùng Địa Trung Hải, Trung Á, Nội Á tuy nằm trên cùng vĩ độ nhưng Địa Trung Hải nhờ có những dãy núi chắn ở phía Bắc và ảnh hưởng của biển nên ngày đông ấm, trong lúc hai vùng sau không còn núi chắn nên nhiệt độ trung bình thấp hơn thật nhiều. Tương tự, những vùng Bắc Ấn Độ nằm trên cùng vĩ độ với Nam Trung Quốc và Bắc Việt Nam nhưng ở Bắc Ấn Độ nhờ dãy Himalaya chắn nên nhiệt độ trung bình về ngày đông bao giờ cũng cao hơn hai vùng nói trên.

Ngoài ra, những bồn địa nằm Một trong những vùng núi và sơn nguyên cao về ngày đông không khí bị hóa lạnh mạnh nên có nhiệt độ thấp hơn những vùng xung quanh. Về mùa hạ, không khí trong bồn địa lại bị sưởi nóng nên lại sở hữu nhiệt độ cao hơn. Các vùng núi cao ở Thiên Sơn, Tây Tạng, Hindu Kush, Himalaya càng lên rất cao nhiệt độ càng giảm. Đến độ cao 30004000 m trở lên, nhiệt độ xuống còn 0°C và khởi đầu đới tuyết vĩnh viễn.

Cuối cùng, địa hình còn làm lượng mưa trên châu Á phân loại không đồng đều. Các mạch núi hướng Đông-Tây hoặc Bắc-Nam có tác dụng chắn gió từ đại dương vào sâu trong lục địa. Kết quả là những sườn đón gió mưa nhiều, còn những sườn khuất gió mưa ít. Ví dụ, những vùng thuộc sườn Nam dãy Himalaya có lượng mưa trung bình năm từ 30004000mm trong lúc Tây Tạng nằm ở vị trí phía Bắc dãy núi thì mưa ít, không thật 300 mm một năm.

Các dòng biểnSửa đổi

Các dòng biển cũng luôn có thể có ảnh hưởng quan trọng đến khí hậu những vùng tiếp cận. Trong số những dòng chảy gần bờ, quan trọng nhất là loại lạnh Kuril-Kamchatka chảy từ phía Bắc xuống làm cho miền duyên hải Đông Bắc Á về ngày đông rất lạnh, ngày hè hơi lạnh, thời tiết âm u và thường có mưa cùng dòng nóng Kuroshio từ phía Nam dọc theo bờ Đông Bắc Philippines và Đông Nam Nhật Bản.

Hoàn lưu khí quyển và sự thay đổi thời tiết theo mùaSửa đổi

Mùa đôngSửa đổi

Bản đồ thể hiện gió mùa tại Ấn Độ. Vào ngày đông là gió Đông Bắc, mùa hạ là gió Tây Nam

Về ngày đông: Không khí vùng TT, nhất là vùng Đông Bắc Siberi bị hóa lạnh mạnh. Nhiệt độ trung bình tháng 1 những vùng Trung Á và Nội Á thay đổi từ -10°C đến -40°C, còn ở vùng Đông Siberi xuống tới từ -40°C đến -50°C. Do sự hóa lạnh đó, trên lục địa hình thành một áp cao được gọi là áp cao Siberi. Áp cao này còn có trị số trung bình nhiều năm đạt tới 1040 mb (hoặc 780mm/Hg). Áp cao Siberi là một xoáy nghịch lớn số 1 toàn thế giới, không khí trong vùng áp cao lạnh và rất khô, tạo ra thời tiết trong sáng và yên tĩnh. Vào giữa ngày đông, áp cao Siberi gần như thể bao trùm toàn bộ châu Á, còn ở phía Tây thu hẹp thành một dải chạy dọc vĩ tuyến 60° Bắc và tiếp nối đuôi nhau với áp cao Axo. Ở phía Bắc lục địa có gió Tây Nam thổi từ trong nước lên phía Bắc, gây ra thời tiết rất khô và lạnh. Ở phía Đông, áp thấp Aleut cũng tăng trưởng mạnh, bao trùm gần như thể toàn bộ Bắc Thái Bình Dương làm cho Đông Á về mùa này cũng luôn có thể có gió thổi từ lục địa ra biển theo phía Tây hoặc Tây Bắc-Đông Nam. Đây là gió mùa ngày đông khô và rất lạnh, nhiệt độ thấp nhưng lượng tuyết rơi không đáng kể. Phần phía Nam lục địa, trị số khí áp giảm dần từ Bắc xuống Nam và tiếp theo đó chuyển sang đới áp thấp xích đạo. Tuy nhiên trên những sơn nguyên Tây Tạng và Quý Châu vẫn tồn tại những áp cao địa phương, còn trên Thái Bình Dương có áp cao Hawaii thường tác động đến Đông Nam Trung Quốc và bán hòn đảo Trung Ấn.

Do sự tương phản khí áp như vậy, toàn bộ phần Nam lục địa kể cả Tây Nam Á về ngày đông có gió Đông Bắc từ lục địa thổi xuống. Tuy nhiên do ảnh hưởng của những dãy núi cao theo phía Đông-Tây, gió Đông Bắc từ áp cao Siberi không thể xâm nhập tới bán hòn đảo phía Nam được. Bởi vậy, gió Đông Bắc ở khu vực này thực ra là gió mậu dịch Đông Bắc từ những áp cao cận nhiệt đới gió mùa thổi về xích đạo. Gió mậu dịch mang theo khối khí nhiệt đới gió mùa lục địa nên không còn mưa, thời tiết ổn định, trong sáng và tương đối nóng. Riêng khu vực Nam Trung Hoa và Đông Bắc bán hòn đảo Trung Ấn, gió Đông Bắc xuất phát từ vùng Nội Á thổi xuống, còn phần Bắc bán hòn đảo Indostan lại sở hữu gió Tây Bắc từ Trung Á thổi xuống nên thời tiết nói chung khô và hơi lạnh.

Như vậy về ngày đông, trên toàn bộ châu Á đều phải có gió thổi từ lục địa ra biển. Thời tiết khắp nơi khô và lạnh. Nhiệt độ giảm dần từ Nam lên Bắc và phần lớn lãnh thổ dưới 0°C, chỉ có phần Hoa Nam, những bán hòn đảo Trung Ấn, Ấn Độ, Arabia và Tiểu Á có nhiệt độ trên 0°C. Các phần trong nước, nhất là Đông Siberi là nơi có nhiệt độ trung bình thấp nhất, từ -30°C trở xuống.

Mùa hạSửa đổi

Về mùa hạ: Không khí trong lục địa nóng lên, áp cao Siberi suy yếu dần rồi biến mất, còn ở phía Nam, trên sơn nguyên Iran hình thành một áp thấp, được gọi là áp thấp Iran (áp thấp Nam Á). Áp thấp Iran có trị số trung bình nhiều năm ở vùng TT là 994 mb (hoặc 745,5 mm/Hg). Vào giữa mùa hạ, áp thấp này cùng với áp thấp Bắc Phi và áp thấp Xích đạo phối phù thích hợp với nhau thành một đai áp thấp bao trùm phần lớn châu Á và gần như thể toàn bộ Bắc Phi. Cũng trong thời hạn này, ở phía Đông áp thấp Aleut biến mất và áp cao Hawaii tăng trưởng, chiếm toàn bộ phần Bắc Thái Bình Dương và lan sang phần bờ Đông Á. Ở bán cầu Nam, những khu áp cao Nam Phi, Nam Ấn Độ Dương và Úc cũng tăng trưởng thành một đới áp cao liên tục. Sự phân loại khí áp như vậy làm cho hoàn lưu không khí trên lục địa về mùa hạ khá phức tạp. Ở vùng Bắc Á và Nội Á có gió Bắc hoặc Đông Bắc. Sự thống trị của gió thành phần Bắc ở khu vực nói trên dẫn tới kết quả là không khí cực và ôn đới khi xuống phía Nam bị nóng lên, nhiệt độ hạ xuống nên mưa rất ít. Về mùa hạ, những vùng Bắc Á có thời tiết ẩm và mát, còn ở Trung Á và Nội Á thì trái lại, rất khô và nóng.

Đường đi của cơn lốc nhiệt đới gió mùa Xangsane năm 2006. Đầu tiên, nó hình thành tại phía Tây Thái Bình Dương, vượt qua Philippines rồi đổ xô vào Việt Nam, gây thiệt hại lớn cho những tỉnh miền Trung.

Ở Nam Á, Khu vực Đông Nam Á và Đông Á về mùa này còn có gió Tây Nam và Đông Nam thổi từ biển vào được gọi là gió mùa mùa hạ. Ở Nam Á, Khu vực Đông Nam Á có gió mùa mùa hạ mang theo khối khí xích đạo nóng ẩm từ Ấn Độ Dương tới, gây mưa lớn, nhất tại những sườn đón gió như Gaths Tây ở Ấn Độ, Nam Himalaya, Tây Myanma, Tây Nam Campuchia… Khối khí xích đạo hoàn toàn có thể xâm nhập xa về phía Bắc cho tới dãy Tần Lĩnh và frong nhiệt đới gió mùa cũng tiến theo cho tới tận chân núi Himalaya tiếp theo đó vòng lên phía Bắc cho tới thung lũng sông Trường Giang. Do ảnh hưởng của không khí xích đạo, toàn bộ vùng nằm ở vị trí phía Nam frong nhiệt đới gió mùa đều phải có thời tiết nóng, ẩm ướt và có mưa nhiều. Ở Đông Á, nơi có gió mùa Đông Nam cũng mang theo khối khí nhiệt đới gió mùa và ôn đới hải dương từ Thái Bình Dương vào, cũng luôn có thể có mưa nhiều. Tuy nhiên, do những dãy núi theo phía Bắc-Nam nên gió mùa chỉ hạn chế trong một dải không rộng, dọc theo phía Đông lục địa. Ngoài ra, ở những vùng duyên hải Nam Á, Khu vực Đông Nam Á và Đông Á về mùa hạ thường chịu ràng buộc của áp thấp nhiệt đới gió mùa và bão nhiệt đới gió mùa. Các áp thấp nhiệt đới gió mùa và bão này thường được hình thành trong vịnh Bengal, vùng biển phía Đông Việt Nam hoặc phía Đông Philippines, tiếp theo đó di tán sang phía Tây, đổ xô vào Đông Nam Ấn Độ, Bangladesh, một số trong những vượt sang biển Ả Rập, đổ xô sang bờ Tây Ấn Độ và hoàn toàn có thể sang tận bán hòn đảo Arabia. Ở Đông Á, áp thấp nhiệt đới gió mùa và bão thường trải qua Philippines đến bờ Đông Việt Nam, Đông Trung Quốc và hoàn toàn có thể tới cả bán hòn đảo Triều Tiên và Nhật Bản. Chúng làm cho thời tiết nhiễu loạn mạnh, có gió to, mưa lớn. Nhiều cơn lốc gây tác hại lớn cho sản xuất nông nghiệp, những khu công trình xây dựng xây dựng và đời sống nhân dân vùng biển.

Tóm lại, về mùa hạ, phần lớn lục địa chịu ràng buộc của gió từ biển thổi vào, có mưa phổ cập ở nhiều nơi. Mặt khác về mùa này lục địa được sưởi nóng đến nhiệt độ cao. Đường đẳng nhiệt 0°C vào tháng 7 chạy rất xa về phía Bắc của những hòn đảo và quần hòn đảo thuộc Bắc Băng Dương. Đường đẳng nhiệt 4°C chạy men theo rìa phía Bắc lục địa, đi dần xuống phía Nam thì nhiệt độ cũng tăng dần lên.

Đặc điểm những đới khí hậuSửa đổi

Nhiệt độ (°C) và lượng mưa trung bình tháng (mm) tại một số trong những điểm của châu Á[8]

Địa điểm

Tọa độ

Độ cao trung bình

Tháng

Năm

I

III

VII

VIII

XII

Riyadh

24°42’B
46°43’Đ

609m

14,2
17

16,2
19

21,2
18

24,9
17

29,6
10

33,3
0

33,6
0

30,7
0

25,9
0

20,5
4

15,5
12

24,9
97

Yangon

16°46’B
96°10’Đ

23m

25,1
4

26,42
5

28,5
8

30,4
48

29,1
309

27,5
502

27
578

27,3
538

27,9
391

27,2
190

25,4
63

15,5
13

27,4
2649

Ulan Bator

47°55’B
156°59’Đ

1309m

-29
1

-25,5
1

-13,1
1

-0,67
3

7,7
14

14,5
35

17,8
70

15,2
59

7
29

-3,2
6

-14,4
4

-23,7
8

-3,9
231

Khabarovsk

48°28’B
135°03’Đ

61m

-23
5

-17,4
5

-8,2
7

2,8
24

10,9
65

16,7
98

20,2
129

19,6
125

13,6
49

4,2
34

-8,3
16

-19,4
8

0,9
564

TP.Hồ Chí Minh

10°46’B
106°41’Đ

26,35
13,8

27,7
4,1

29,15
10,5

30,2
50,4

29,6
216,4

28,5
311,7

28,15
293,7

28,05
269,8

27,85
327,1

27,55
266,7

26,9
116,5

26,1
48,3

28
1931

Đới khí hậu cựcSửa đổi

Thuộc phạm vi đới này còn có những hòn đảo, quần hòn đảo và một dải hẹp dọc theo duyên hải phía Bắc lục địa. Giới hạn phía Nam gần trùng với đường vĩ tuyến 71° Bắc. Do vị trí nằm trên những vĩ độ cao nên quanh năm thống trị khối khí cực khô và lạnh nên về ngày đông, ở đây có đêm địa cực kéo dãn (từ 75° Bắc trở lên, đêm cực kéo dãn hơn thế nữa 98 ngày), nhiệt độ rất thấp. Nhiệt độ trung bình tháng 1 xuống tới -34°C trên bán hòn đảo Taymyr. Về ngày đông thường có gió mạnh và bão tuyết, thời tiết rất giá buốt. Về mùa hạ trái lại sở hữu ngày liên tục kéo dãn (từ 75° Bắc trở lên, ngày liên tục có 102 ngày) tuy nhiên do cường độ bức xạ yếu nên nhiệt độ mùa hạ ở đây vẫn thấp. Nhiệt độ trung bình tháng ấm nhất vẫn không thể vượt quá 5°C. Mùa hạ thường có gió Bắc, thời tiết lạnh, hay có sương mù hoặc mưa tuyết. Lượng mưa trung bình năm 100200mm.

Đới khí hậu cận cựcSửa đổi

Đới khí hậu cận cực tạo thành một dải hẹp nằm ở vị trí phía Nam đới khí hậu cực. Giới hạn của đới này gần trùng với vòng cực Bắc. Trong đới này còn có sự thay đổi khối khí theo mùa: ngày đông là khối khí cực lục địa, còn mùa hạ là khối khí ôn đới ấm và ẩm hơn. Thời tiết giữa hai mùa phân biệt khá rõ rệt. Mùa đông rất lạnh, nhất là những vùng nằm sâu trong lục địa do sự biến tính của gió thổi từ Đại Tây Dương. Nhiệt độ trung bình tháng thay đổi từ -40°C đến -50°C ở vùng Trung và Đông Siberi. Màu hạ tương đối ấm, nhiệt độ trung bình tháng hoàn toàn có thể vào lúc chừng 8-10°C. Đới khí hậu cận cực hoàn toàn có thể phân thành 3 kiểu rất khác nhau: Khí hậu cận cực hải dương ở phía Tây có ngày đông tương đối dịu, mùa hạ mát và ẩm ướt; Khí hậu cận cực lục địa có ngày đông rất lạnh và biên độ nhiệt giữa hai mùa lớn số 1 trên Trái Đất; Khí hậu cận cực hải dương phía Đông tương tự như ở phía Tây nhưng có ngày ướp đông hơn và thường có gió Bắc hoặc Đông Bắc, còn mùa hạ có gió Đông Nam.

Đới khí ôn đớiSửa đổi

Đới khí hậu ôn đới chiếm một dải rộng nhất. Đường ranh giới phía Nam của đới thay đổi trong mức chừng 40° Bắc ở Trung Á đến 35° Bắc ở phía Triều Tiên, Nhật Bản. Trên toàn đới, tuy quanh năm chịu ràng buộc của khối khí ôn đới nhưng khí hậu có thay đổi từ Tây sang Đông, vì vậy hoàn toàn có thể chia ra làm 3 kiểu chính:

Đới khí cận nhiệt đớiSửa đổi

Đới khí hậu cận nhiệt đới gió mùa chiếm một dải khá rộng, từ bờ Địa Trung Hải đến bờ Thái Bình Dương, hoàn toàn có thể phân thành 4 kiểu chính như sau:

Đới khí nhiệt đớiSửa đổi

Ở châu Á, đới khí hậu nhiệt đới gió mùa không tạo thành một dải liên tục mà chỉ chiếm khoảng chừng phần Tây Nam châu Á gồm có bán hòn đảo Ả Rập, phần Nam sơn nguyên Iran cho tới Tây Bắc Ấn Độ. Trong những khu vực này quanh năm thống trị khối khí nhiệt đới gió mùa lục địa và gió mậu dịch, vì thế mùa hạ rất khô và nóng còn ngày đông khô và hơi lạnh. Lượng mưa hằng năm rất ít, trung bình không còn 100mm ở vùng đồng bằng và 300400mm ở miền núi. Do không khí khô nên kĩ năng bốc hơi lớn gấp hàng trăm lần kĩ năng mưa, gây ra tình trạng thiếu ẩm nóng giãy. Điều kiện khí hậu ở đây tương tự như Sahara ở châu Phi. Nhiệt độ trung bình tháng 7 thay đổi từ 28°C đến 30°C, tháng 1 từ 12°C ở phía Bắc đến 20°C ở phía Nam. Biên độ nhiệt giữa từng mùa, ngày và đêm rất rộng.

Đới khí hậu cận xích đạoSửa đổi

Đới khí hậu cận xích đạo (hay gió mùa xích đạo) gồm có khu vực Nam Á (Ấn Độ, Bangladesh, Bắc Sri Lanka), bán hòn đảo Trung Ấn, Nam Trung Quốc và quần hòn đảo Philippines. Như vậy, so với những lục địa khác thì ở châu Á, đới khí hậu này dịch lên những vĩ độ cao hơn, đồng thời ở phía Bắc, nó chuyển sang đới khí hậu cận nhiệt và mất hẳn đới khí hậu nhiệt đới gió mùa. Trong đới khí hậu cận xích đạo về mùa hạ có gió mùa từ biển thổi vào, nóng, ẩm ướt và có mưa nhiều. Ngoài ra, thường có bão xâm nhập làm cho thời tiết nhiễu loạn mạnh và có mưa lớn. Do ảnh hưởng của địa hình nên sự phân loại mưa không đều: trên những sườn đón gió, mưa trung bình từ 20004000mm hoặc hơn, còn trên đồng bằng, từ 1000200mm. Nói chung đấy là nơi mưa nhiều nhất lục địa. Về ngày đông có gió mùa Đông Bắc từ lục địa thổi ra, thời tiết nhìn chung khô ráo. Tuy nhiên, như phần hoàn lưu khí quyển đã nói ở trên, về mùa này ở Bắc Ấn Độ, phía Bắc bán hòn đảo Trung Ấn thời tiết tương đối lạnh và có mưa do ảnh hưởng của khí xoáy, chỉ có phần Nam những bán hòn đảo này tương đối nóng, thời tiết khô và trong sáng.

Đới khí hậu xích đạoSửa đổi

Đới khí hậu này gồm có phần Nam hòn đảo Sri Lanka, phần Nam bán hòn đảo Mã Lai và phần lớn quần hòn đảo Indonesia. Với vị trí nằm trên những hòn đảo và bán hòn đảo, biên độ nhiệt giữa từng mùa thấp hơn và lượng mưa trung bình hằng năm cao hơn vùng xích đạo ở lục địa Phi. Biên độ nhiệt hằng năm ở đây 1-2°C, còn lượng mưa trung bình đạt tới 20004000mm. Riêng khu vực từ nửa Đông hòn đảo Java trở về phía Đông thuộc đới khí hậu gió mùa xích đạo của bán cầu Nam nên điểm lưu ý khí hậu mang tính chất chất chất mùa rõ rệt.

Thủy vănSửa đổi

Đặc điểm chung về sông ngòiSửa đổi

Ở châu Á có nhiều khối mạng lưới hệ thống sông lớn vào số 1 toàn thế giới, hằng năm những sông đổ ra biển một khối lượng nước khổng lồ. Sự tăng trưởng của những khối mạng lưới hệ thống sông lớn đó là vì lục địa có kích thước to lớn, đồng thời những núi và sơn nguyên cao lại triệu tập ở vùng TT, có băng hà tăng trưởng, là nơi bắt nguồn của nhiều dòng sông. Các sông chảy qua những sơn nguyên và đồng bằng rộng, có khí hậu ẩm ướt nên thuận tiện cho việc hình thành những dòng sông lớn. Tất cả những dòng sông lớn như Hoàng Hà, Dương Tử, Hắc Long Giang, Mê Kông, Ấn, Hằng đều hình thành trong những Đk như vậy.

Phụ thuộc vào Đk khí hậu, sự phân loại mạng lưới sông và chính sách sông trên lục địa không đều. Ở những vùng có mưa nhiều thì mạng lưới sông ngòi tăng trưởng, những sông có nhiều nước và đầy nước quanh năm. Trái lại, ở những vùng khô hạn như Trung Á, Nội Á và bán hòn đảo Ả Rập thì mang lưới sông rất thưa thớt, thậm chí còn có những nơi không còn dòng chảy. Ở châu Á, lưu vực nội lưu[9] chiếm một diện tích s quy hoạnh rất rộng tới 18 triệu km², bằng khoảng chừng 41,3% diện tích s quy hoạnh lục địa.

Về chính sách sông tùy từng chính sách mưa và nguồn nước phục vụ hoàn toàn có thể phân phân thành mấy kiểu chính sau:

Các lưu vực sôngSửa đổi

Bài rõ ràng: Các sông ở châu Á

Đặc điểm một số trong những lưu vực sông ở châu Á[8]

Tên sông

Thuộc lưu vực

Chiều dài
(km)

Diện tích lưu vực
(nghìn km²)

Lưu lượng (km³/s)

Trung bình

Tối đa

Tối thiểu

Hắc Long Giang

Thái Bình Dương

4416

1855

9875,5

20 417,3

939,3

Hoàng Hà

Thái Bình Dương

4845

752

1214

2857,5

527,3

Trường Giang

Thái Bình Dương

6300

1805,5

25 110,1

47 000

9261,2

Hằng

Ấn Độ Dương

2500

1125

12 105,5

?

Ấn

Ấn Độ Dương

3180

960

19 113,4

?

Obi-Irtysh

Bắc Băng Dương

5410

2975

12 600

42 800

?

Lưu vực Bắc Băng DươngSửa đổi

Sông Obi bị ngừng hoạt động trong thuở nào gian dài về ngày đông.

Lưu vực Bắc Băng Dương gồm những sông của miền Tây Siberi chảy về phía Bắc. Các sông lớn là sông Obi (còn gọi là Ob), Enisei, Lena và Kolyma. Tất cả những sông đều bắt nguồn từ vùng núi Nam Siberi rồi chảy về phía Bắc qua những đới khí hậu ôn đới, cận cực và cực. Nguồn phục vụ nước hầu hết do tuyết tan và mưa vào trong ngày xuân-hạ. Lượng mưa tuy không nhiều nếu không muốn nói là rất ít nhưng do nước bốc hơi kém nên mạng lưới sông rất dày. Các sông có nước lớn vào thời điểm cuối ngày xuân và đầu mùa hạ. Ở những sông lớn vào thời điểm cuối ngày xuân thường có lũ băng ở phần trung lưu và hạ lưu. Về ngày đông, những sông bị ngừng hoạt động trong thuở nào gian dài. Tuy nhiên, những sông vẫn vẫn đang còn mức giá trị về giao thông vận tải lối đi bộ và có dự trữ thủy năng lớn. Hiện nay trên những sông thuộc lưu vực này triệu tập nhiều nhà máy sản xuất thủy điện lớn trên toàn thế giới.

Các sông thuộc Bắc Băng Dương tuy bị ngừng hoạt động về ngày đông nhưng vẫn vẫn đang còn mức giá trị về giao thông vận tải lối đi bộ. Do miền Siberi có Đk khí hậu giá rét nóng giãy, đông kết vĩnh cửu tăng trưởng, việc xây dựng khối mạng lưới hệ thống lối đi bộ gặp nhiều trở ngại vất vả nên những sông vẫn là đường giao thông vận tải lối đi bộ hầu hết. Về mùa hạ, trên những sông tàu bè đi lại khá tấp nập. Một số sông chảy trên những vùng núi và sơn nguyên có nhiều thác lớn nên có nhiều tiềm năng về thủy điện.

Hệ thống sông lớn số 1 (tính theo diện tích s quy hoạnh lưu vực) của lưu vực Bắc Băng Dương là Obi-Irtysh. Sông Obi cùng phụ lưu lớn của nó là Irtysh làm thành một khối mạng lưới hệ thống dài tới 5410km. Sông Obi là loại sông đồng bằng điển hình. Độ dốc của sông rất bé (từ 810cm/km) nên quanh năm nước chảy êm đềm. Phần hạ lưu sông đổ vào một trong những vịnh cửa sông gọi là vịnh Obi, dài gần 1.000km (600 dặm). Ngoài Obi, ở Siberi còn tồn tại khối mạng lưới hệ thống sông Enisei và Lena là hai khối mạng lưới hệ thống sông lớn, chảy dọc theo rìa phía Tây và Đông sơn nguyên Trung Siberi. Diện tích lưu vực hai sông này tuy nhỏ hơn Obi nhưng lưu lượng và xấp xỉ mực nước giữa hai mùa lại to nhiều hơn. Hiện tượng trái ngược trên đây hầu hết do những sông chảy trên những vùng núi và sơn nguyên có nhiều băng tuyết đông kết vĩnh cửu. Về ngày xuân, khi tuyết tan thì đất vẫn còn đấy ngừng hoạt động, nước không ngấm được vào đất nên theo sườn dốc chảy vào sông. Các sông có nước lớn vào thời điểm cuối xuân và đầu hạ, sang ngày đông thì nước cạn và bị ngừng hoạt động thuở nào gian khá dài.

Lưu vực Thái Bình DươngSửa đổi

Bao gồm toàn bộ những sông của miền Đông Á và những vùng hòn đảo trong Thái Bình Dương. Các sông lớn số 1 là Amur (Hắc Long Giang), Hoàng Hà, Trường Giang, Mê Kông, Mê Nam. Phần lớn những sông thuộc lưu vực này đều chảy trong miền khí hậu gió mùa nên sông có nước lớn vào thời điểm cuối mùa hạ, đầu ngày thu và nước cạn vào thời điểm cuối ngày đông, đầu ngày xuân. Vào mùa hạ, những sông thường có lũ lụt lớn gây tai ương cho sản xuất nông nghiệp và đời sống của dân cư. Tuy nhiên do Đk khí hậu và nguồn phục vụ nước rất khác nhau nên chính sách nước những sông không giống hệt trên toàn khu vực.

Các sông miền duyên hải Bắc Viễn Đông và Kamchatka, do vị trí hẹp nên rất ngắn. Sông có lượng nước lớn vào thời điểm cuối ngày xuân do tuyết tan từ trên núi xuống. Lượng nước chảy trong thời kỳ này chiếm tới 60% lưu lượng dòng chảy cả năm. Các sông ở Kamchatka, về mùa hạ, còn tồn tại nước băng tan và mưa phối hợp nên vẫn đầy nước. Về ngày đông những sông bị ngừng hoạt động hoàn toàn.

Vùng Đông Á (gồm có cả lãnh thổ Trung Quốc, bán hòn đảo Triều Tiên, Nam Viễn Đông và Nhật Bản) có vị trí to lớn và mưa nhiều nên có nhiều sông lớn. Các sông quan trọng nhất là Amur, Hoàng Hà và Trường Giang. Sông Amur là sông lớn số 1 của miền Nam Viễn Đông liên bang Nga. Trên một quãng dài, nó là biên giới tự nhiên giữa Trung Quốc và Nga. Sông Amur dài gần 4500km, có nhiều nước (lưu lượng trung bình 12.500m³/s) nên có mức giá trị lớn về giao thông vận tải lối đi bộ. Hoàng Hà khác với sông Amur ở đoạn chính sách nước sông phức tạp hơn. Con sông này bắt nguồn từ sơn nguyên Tây Tạng, phần thượng lưu chảy trong miền núi cao. Nguồn nước tạo thành dòng sông ở đầu nguồn là vì tuyết và băng tan từ núi cao xuống, vì thế phần thượng lưu sông có nước lớn số 1 vào thời điểm cuối ngày xuân và đầu mùa hạ. Phần trung và hạ lưu chịu ràng buộc của mưa gió mùa nên có nước lớn số 1 vào thời điểm cuối mùa hạ, về ngày đông, nước sông bị khô cạn. Hoàng Hà có chính sách nước thất thường, mực nước chênh lệch giữa hai mùa rất rộng, vào thời điểm cuối mùa hạ thường có lũ nguy hiểm. Trong lịch sử Trung Quốc, Hoàng Hà đã gây ra nhiều trận lụt lớn, sông đổi dòng nhiều lần, làm cho nhân dân vùng đồng bằng Hoa Bắc gánh chịu những tai ương kinh khủng. Ngày nay nhờ những khu công trình xây dựng tái tạo dòng sông nên đã hạn chế được thiên tai, đồng thời sử dụng được nguồn thủy năng dồi dào, nguồn nước tưới ruộng và việc giao thông vận tải lối đi bộ đi lại cũng tương đối thuận tiện hơn.

Sông Dương Tử đoạn trải qua đập thủy điện Tam Hiệp, tỉnh Hồ Bắc

Trường Giang[10] cũng bắt nguồn từ sơn nguyên Tây Tạng, tiếp theo đó chảy qua bồn địa Tứ Xuyên, qua miền Hoa Trung rồi đổ ra biển. Trường Giang tuy chảy trong đới khí hậu cận nhiệt gió mùa tương tự như Hoàng Hà nhưng lại là loại sông có nhiều nước và chính sách nước tương đối điều hòa. Sở dĩ có sự rất khác nhau như vậy là vì ở lưu vực Trường Giang ngoài tuyết và băng tan từ trên núi, mưa gió về mùa hạ, về ngày đông sông nó còn nhận được nước do hoạt động và sinh hoạt giải trí của khí xoáy. Dòng sông quanh năm đầy nước, việc giao thông vận tải lối đi bộ do vậy rất thuận tiện. Trên thực tiễn Trường Giang còn là một dòng sông có mức giá trị giao thông vận tải lối đi bộ quan trọng nhất của Trung Quốc. Ngoài ra, sông còn tồn tại giá trị tưới ruộng và khai thác thủy điện. Chính phủ Trung Quốc đã tiến hành xây dựng đập Tam Hiệp, đập thủy điện lớn số 1 toàn thế giới, đồng thời cũng đang xây dựng khu công trình xây dựng chuyển nước của Trường Giang về phía Bắc để phục vụ cho những vùng phía Bắc đang ngày càng thiếu nước.

Chế độ nước của những sông trên bán hòn đảo Trung Ấn phụ thuộc ngặt nghèo vào chính sách mưa gió mùa xích đạo. Mực nước lớn số 1 thường vào thời điểm cuối mùa hạ và cạn nhất vào thời điểm cuối ngày đông, đầu ngày xuân. Những năm có mưa và bão lớn, những sông dễ gây ra ra lũ lụt. Sông Mê Kông là loại sông lớn số 1 trên bán hòn đảo Trung Ấn. Sông bắt nguồn từ sơn nguyên Tây Tạng, dài 4500km. Nguồn phục vụ nước hầu hết do mưa gió mùa về mùa hạ và tuyết, băng tan từ thượng nguồn xuống. Mực nước sông tuy thay đổi theo hai mùa rất rõ ràng nhưng phần hạ lưu nhờ có Biển Hồ Tonlé Sap điều tiết nên về mùa cạn nước sông còn tương đối lớn. Lưu lượng trung bình ở cửa sông là hơn 15.000km³/s, thời kỳ lũ là 30.000km³/s và thời kỳ cạn nhất là 1500km³/s. Ở hạ lưu sông bồi thành một châu thổ rộng tới 70.000km². Sông Mê Kông từ lâu đang trở thành con phố giao thông vận tải lối đi bộ của nhiều nước như Trung Quốc, Myanma, Thái Lan, Lào, Campuchia và Việt Nam. Trong tương lai, việc khai thác thủy điện, sử dụng nước tưới và đánh cá sẽ tiến hành tăng trưởng, đóng vai trò ngày càng quan trọng riêng với kinh tế tài chính những nước trong khu vực.

Vùng quần hòn đảo Mã Lai nằm trong miền xích đạo nóng và ẩm ướt quanh năm, có mạng lưới sông dày đặc và chính sách nước sông rất điều hòa. Các sông có nhiều nước quanh năm, mực nước chênh lệch giữa mùa cạn và mùa lũ không đáng kể. Tuy nhiên do vị trí hẹp, những hòn đảo có nhiều núi non hiểm trở nên những sông thường ngắn và có nhiều thác nước. Các sông không thuận tiện cho giao thông vận tải lối đi bộ nhưng có nhiều tiềm năng về thủy điện.

Lưu vực Ấn Độ DươngSửa đổi

Lũ lụt năm 2004 làm ngập đường phố của thủ đô Dhaka, Bangladesh.

Lưu vực này gồm những sông thuộc Tây Nam Á, Nam Á và phần Tây bán hòn đảo Trung Ấn. Ở Tây Nam Á, mạng lưới sông rất thưa thớt trong số đó nhiều vùng rộng không còn dòng chảy thường xuyên. Có hai sông khu vực này là Euphrates và Tigris chảy từ sơn nguyên Armenia xuống. Nhờ nguồn nước tuyết và mưa trên núi phong phú mới hoàn toàn có thể vượt qua vùng đồng bằng Lưỡng Hà khô hạn để ra vịnh Persian. Các sông có hai thời kỳ nước lớn, một vào trong ngày xuân do tuyết tan trên núi và một vào trong ngày đông do mưa trên đồng bằng. Mùa hạ khô và nóng, nước bốc hơi mạnh nên mực nước rất thấp và lưu lượng càng về hạ lưu thì sẽ càng giảm dần. Các sông có vai trò trong việc tưới ruộng, phục vụ nước cho nhân dân trong khu vực, giao thông vận tải lối đi bộ và thủy điện.

Các sông thuộc những lưu vực còn sót lại đều chịu ràng buộc của chính sách mưa gió mùa nên chính sách tương tự như những sông ở khu vực Đông Á và Khu vực Đông Nam Á. Các sông đáng để ý quan tâm nhất là Ấn, Hằng, Brahmaputra và Salween. Sông Hằng là loại sông lớn có mức giá trị về kinh tế tài chính số 1 của Ấn Độ. Lưu lượng trung bình năm ở cuối trung lưu đã lên tới 12.105km³/s. Các sông của lưu vực này còn có mức giá trị quan trọng trong tưới ruộng, phục vụ nước cho sản xuất công nghiệp, đời sống nhân dân và giao thông vận tải lối đi bộ vận tải lối đi bộ. Tuy nhiên hằng năm trên những dòng sông vẫn thường xẩy ra lũ lột kinh hoàng cướp đi sinh mạng của Hàng trăm người dân, nhất là tại Bangladesh.

Lưu vực nội lưuSửa đổi

Gồm những sông chảy trong miền Trung Á, Nội Á và sơn nguyên Iran. Các vùng này tuy thuộc đới khí hậu khô, lượng mưa hằng năm không đáng kể tuy nhiên những sông tồn tại được là nhờ có nguồn tuyết và băng tan từ trên núi cao phục vụ. Các sông lớn số 1 là Syr Darya và Amu Darya, bắt nguồn từ vùng núi cao Thiên Sơn, Pamir rồi chảy qua những hoang mạc cát Trung Á và đổ vào hồ Aral, sông Ili đổ vào hồ Balkhash. Một số sông như Murghab thì cạn dần khi đổ vào những hoang mạc cát. Các sông ở khu vực nội lưu đều phải có nước lớn vào thời điểm cuối ngày xuân và mùa hạ, nhưng lưu lượng của chúng giảm dần từ nguồn đến hạ lưu. Các sông thuộc lưu vực này là nguồn nước vô cùng quý giá cho đời sống của dân cư, cho sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, giao thông vận tải lối đi bộ và thủy điện.

Các hồSửa đổi

Bài rõ ràng: Danh sách những hồ ở châu Á

Biển hồ Caspi nhìn từ vệ tinh.

Ở châu Á có quá nhiều hồ trong số đó có những hồ lớn và sâu nhất toàn thế giới. Đa số những hồ lớn lại không nằm trong vùng khí hậu ẩm ướt và lại phân loại trong những vùng khô hạn như Tiểu Á, Trung Á và Nội Á. Hầu hết những hồ có nguồn gốc kiến thiết nên có độ sâu lớn, một số trong những hồ còn tồn tại mực nước thấp hơn mực nước biển.

Các hồ những quan trọng nhất là Caspi (371.000km², sâu 995 m, mức nước thấp hơn mực nước đại dương 28 m), Aral (66.458km², sâu 68m). Hai hồ có kích thước rất rộng nên người ta thường gọi là “biển” hay “biển hồ”. Hiện nay hồ Aral bị thu hẹp diện tích s quy hoạnh thật nhiều do việc xây dựng những kênh đào để lấy nước tưới cho những vùng hoang mạc Trung Á. Sự thu hẹp diện tích s quy hoạnh những hồ đã gây ra sự khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ sinh thái xanh lớn, làm cho sản xuất và đời sống của dân cư những vùng đồng bằng xung quanh hồ bị thiệt hại nặng. Một số hồ khác ví như Balkhash (22.000km², sâu 26,5m), Issyk Kul (6.200km, sâu 702m), Hồ Chết[11] (1000km², sâu 747m, thấp hơn mực nước biển 392m)… là những hồ mặn. Hồ Baikal nằm ở vị trí phía Nam vùng Trung Siberi là hồ sâu nhất toàn thế giới (31.500km², sâu 1620m) [12], đấy là hồ nước ngọt trong lành, chứa tới 20% tổng lượng nước ngọt trên Trái Đất [13], có phong cảnh vạn vật thiên nhiên đẹp, có ý nghĩa cả về kinh tế tài chính và bảo vệ tự nhiên.

Một số hồ lớn ở châu Á[8]

Tên hồ

Diện tích lưu vực
(km²)

Chỗ sâu nhất
(m)

Chiều dài
(km)

Chiều rộng
(km)

Độ muối
Caspi

371.000

995

1.200

300

0,3-0,14

Aral

66.458

428

235

10-11

Baikal

31.500

1620

636

Nước ngọt

Balkhash

22.000

26,5

605

Ngọt+lợ

Issyk Kul

6.200

702

183

5,8

Biển Chết

1000

747

260

Băng hàSửa đổi

Băng hà Rongbuk trên đỉnh núi Everest.

Châu Á có nhiều núi và sơn nguyên cao nằm trên những vĩ độ cận nhiệt và nhiệt đới gió mùa. Đó là yếu tố kiện thuận tiện cho việc hình thành những băng hà núi tân tiến. Nhiều vùng núi cao của châu Á lúc bấy giờ là vẫn là những TT băng hà lớn số 1 toàn thế giới như băng hà Himalaya, băng hà Tây Tạng, Thiên Sơn, Pamir… Himalaya là vùng núi có diện tích s quy hoạnh băng phủ lớn số 1 lục địa, chiếm khoảng chừng 33.250km², tiếp theo đó đến Tây Tạng 32.150km², Karakoram tại Pakistan 17.835km², Pamir 10.200km²… Tuy nhiên do những vùng băng hà này nằm sâu trong trong nước với Đk khí hậu khô hạn nên sự tăng trưởng của băng hà có phần hạn chế so với những vùng có khí hậu ẩm ướt. Đường ranh giới đới tuyết vĩnh viễn trên những núi này thường từ 5000m trở lên, trong số đó những sườn khuynh hướng về trong nước còn đang cao hơn một ít. Đa số những băng hà có chiều dài vài kilômét (km), chỉ có ở Karakoram và Pamia mới có những băng hà có chiều dài tới 2030km. Băng hà Fedchenko ở Tajikistan là dài nhất, đạt tới 71km.

Các băng hà có vai trò rất rộng trong việc phục vụ nước cho những sông suối thuộc khu vực nội lưu. Chính nhờ có nước băng tan từ Pamir và Thiên Sơn phục vụ mà những sông Syr Darya và Amu Darya mới hoàn toàn có thể vượt qua những hoang mạc cát khô cằn ở Trung Á với mức chừng cách hàng nghìn kilômét để đổ vào biển Aral. Hiện nay do hiện tượng kỳ lạ hiệu ứng nhà kính, nhiệt độ khí quyển đang tăng dần lên nên băng hà vùng cực cũng như băng hà vùng núi chắc như đinh hiện giờ đang bị tan chảy và suy giảm.

Các đới cảnh sắc tự nhiênSửa đổi

Vòng đai cực và cận 2 cựcSửa đổi

Gấu trắng Bắc Cực

Đây là hai vành đai gần nhau, nằm trên những vĩ độ cao nhất của lục địa với khí hậu quanh năm lạnh buốt nên cảnh sắc vạn vật thiên nhiên rất nghèo và đơn điệu. Có thể phân thành hai đới đó đó là:

Vòng đai ôn đớiSửa đổi

Vòng đai ôn đới chiếm một diện tích s quy hoạnh rộng nhất, đồng thời tùy từng Đk nhiệt độ và nhiệt độ hoàn toàn có thể phân phân thành 4 đới sau:

Đới rừng lá kimSửa đổi

Quang cảnh rừng taiga.

Đới rừng lá kim hay còn gọi là rừng taiga chiếm một dải rộng về phía Bắc vành đai ôn đới với khí hậu ôn đới lục địa lạnh. Về ngày đông ở đây băng giá kéo dãn và băng kết vĩnh cửu xuất hiện ở khắp nơi. Rừng nghèo về thành phần loài và có cấu trúc đơn thuần và giản dị. Các loài phổ cập nhất là vân sam (Picea spp.), thông, thông rụng lá Siberi (Larix sibirica). Ngoài ra còn tồn tại lãnh sam (Abies spp.) và thông Siberi (Pinus sibirica). Rừng taiga của châu Á được phân biệt thành hai kiểu đó đó là: “Rừng taiga tối” và “Rừng taiga sáng”. Rừng taiga tối phân loại ở hầu hết ở vùng đồng bằng Tây Siberi trở về phía Tây. Trong rừng cây mọc dày, vươn lên rất cao nên rừng rậm, tối và ẩm ướt. Rừng taiga sáng phân loại hầu hết ở Trung và Đông Siberi, là những nơi có khí hậu lạnh buốt nóng giãy nhất. Ở đây chỉ có tùng rụng lá là loài chịu được những Đk khắc nghiệt nói trên. Trong rừng, cây mọc thưa, thấp và rụng lá về ngày đông. Phần Nam đới rừng taiga, về mùa hạ thời tiết khá ấm, mưa thấp hơn, tăng trưởng rừng cây xanh nhỏ gồm thùy dương và liễu.

Trong đới rừng lá kim do bốc hơi yếu nên đầm lầy tăng trưởng mạnh, chiếm 50% diện tích s quy hoạnh của đới. Mặt đất luôn ẩm ướt, đồng thời xác thực vật lá kim khi phân hủy sẽ tạo thành những axít nên quy trình rửa trôi mạnh, hình thành đất potsol và đất đầm lầy. Đất potsol là loại đất chua và nghèo chất dinh dưỡng. Trong đới rừng taiga, nhờ thức ăn phong phú và Đk khí hậu thuận tiện hơn những đới phía Bắc nên giới động vật hoang dã cũng phong phú hơn. Các loài điển hình là nai sừng tấm, gấu nâu, mèo rừng, sóc và nhiều loài chim như gà rừng, gõ kiến, quạ khoang, cú… Rừng lá kim là nguồn dự trữ gỗ quan trọng cho những ngành kinh tế tài chính.

Đới rừng hỗn hợp và rừng lá rộngSửa đổi

Đây là hai đới tiếp theo đó nhau, tăng trưởng trong những vùng khí hậu ôn đới chuyển tiếp và ôn đới hải dương. Ở châu Á thì hai đới này sẽ không còn tạo thành những dải liên tục mà phân loại trong những khu vực hạn chế ở Đông Á như vùng trung và hạ lưu sông Amur, vùng Mãn Châu-Triều Tiên và vùng Bắc hòn đảo Honshu (Nhật Bản). Trong rừng có những cây xanh nhọn xen cây xanh rộng. Các loài cây xanh rộng phổ cập nhất là sồi Mông Cổ (Quercus mongolia), dẻ gai rừng (Fagus sylvatica), hồ đào Mãn Châu (Juglans mandshurica), thùy dương vàng… Trong tầng dưới rừng có nhiều loại dây leo như ngũ vị tử, nho Amur, nhiều loại cây bụi nhỏ trong số đó đáng để ý quan tâm nhất là nhân sâm (Panax ginseng), một loài cây thuốc rất quý. Nhờ nguồn thức ăn phong phú, khí hậu ấm áp nên giới động vật hoang dã của rừng hỗn hợp và rừng lá rộng rất phong phú, đáng để ý quan tâm nhất là hươu sao, thỏ, nai sừng tấm, hổ, gấu đen, mèo rừng Viễn Đông, nhiều loài chim như trĩ, cú bắt cá, quạ xanh, sáo, sẻ ngô… Đới rừng hỗn hợp và rừng lá rộng là nơi có dân cư triệu tập đông và nông nghiệp tăng trưởng. Thổ nhưỡng ở dưới rừng hỗn hợp là đất podzol cỏ, dưới rừng lá rộng là đất rừng nâu xám. Đây là những loại đất tốt hoàn toàn có thể trồng được nhiều loại cây rất khác nhau như lúa mạch, lúa miến, khoai tây, củ cải đường đồng thời này cũng là đới chăn nuôi nhiều bò, lợn.

Đới thảo nguyên rừng và thảo nguyênSửa đổi

Thảo nguyên ở miền tây Kazakhstan vào đầu ngày xuân.

Đây cũng là hai đới nằm kế nhau làm thành một dải rộng kéo dãn từ vùng núi Kavkaz cho tới Altai, trong số đó dải phía Bắc là thảo nguyên rừng, còn dải phía Nam là thảo nguyên. Từ dãy Altai trở về phía Đông (gồm có lãnh thổ Mông Cổ và phía Bắc Trung Quốc) thì thảo nguyên chiếm ưu thế, còn thảo nguyên rừng chỉ chiếm khoảng chừng những bộ phận lẻ tẻ.

Trong những đới này, Đk khí hậu mang tính chất chất chất lục địa khá rõ: ngày ướp đông và kéo dãn, nhiệt độ trung bình tháng 1 từ -5 đến -20°C, mùa hạ tương đối nóng, nhiệt độ trung bình tháng 7 từ 17-23°C. Lượng mưa trung bình năm từ 250400mm. Do mưa ít nhưng nước bốc hơi mạnh nên nước trên mặt đất và nước ngầm đều kém (mực nước ngầm ở đông bằng sâu tới 510 m, còn ở vùng đất cao tới 1020 m), hiện tượng kỳ lạ thiếu ẩm xuất hiện khá rõ rệt. Sự thiếu ẩm này làm cho thực vật cỏ ưa khô tăng trưởng thuận tiện hơn cây thân gỗ. Vì thế, đồng cỏ dần thay thế rừng. Trong dải thảo nguyên rừng, đồng cỏ xen vào Một trong những khu rừng rậm, còn xuống phía Nam do khí hậu khô và nóng hơn, rừng từ từ mất hẳn, đồng cỏ xâm chiếm toàn bộ và trở thành đới thảo nguyên. Trong thảo nguyên rừng, những cây thân gỗ gồm có sồi, dẻ rừng, phong và bạch dương, còn trong đới thảo nguyên thống trị có những loài cỏ, những loài phổ cập nhất là cỏ vũ mao (Stipa spp.), cỏ vũ mao lông dài và cỏ mục dịch (Festuca sulcata). Ở thảo nguyên Mông Cổ còn tồn tại thêm những bụi cây ngải. Thổ nhưỡng chính của hai đới này là đất rừng xám, đất đen, đất đen rửa trôi và đất hạt dẻ.

Giới động vật hoang dã của hai đới có sự rất khác nhau khá rõ: ở đới thảo nguyên rừng có những động vật hoang dã rừng như chồn, sóc, thỏ nâu và nhiều chủng loại chim. Ở thảo nguyên có nhiềm loại gặm nhấm và loài ăn cỏ, đáng để ý quan tâm nhất là sơn dương, nhiều loài chuột và dê. Ngoài ra còn tồn tại ngựa hoang Mông Cổ, lạc đà hai bướu sống ở những vùng của Nội Á. Bên cạnh những loài ăn cỏ và gặm nhấm còn tồn tại những loài ăn thịt như chó sói, chồn, đại bàng…

Thảo nguyên và thảo nguyên rừng là hai đới có đất tốt, đồng cỏ rộng, thuận tiện cho trồng trọt và chăn nuôi gia súc. Tuy nhiên, do nhiệt độ không khí không khá đầy đủ và kém ổn định nên trong sản xuất nên phải có giải pháp tưới tiêu, chống xói mòn đất mới bảo vệ được năng suất cao.

Đới bán hoang mạc và hoang mạc ôn đớiSửa đổi

Sa mạc Gobi, khu vực tự trị Nội Mông của Trung Quốc.

Hai đới này phân loại trong những vùng Trung Á và Nội Á. Đây là những vùng khí hậu khô hạn và mang tính chất chất chất lục địa nóng giãy nhất. Ở những vùng Đông Nam đồng bằng Nga và Trung Á, hai đới này còn có tín hiệu phân biệt tương đối rõ, còn ở vùng Nội Á chúng tăng trưởng xen kẽ với nhau.

Trong đới bán hoang mạc, lượng mưa hằng năm khoảng chừng 150-200mm, còn trong đới hoang mạc hạ xuống không đầy 150mm. Độ bốc hơi rất rộng, hoàn toàn có thể gấp 4-9 lần lượng mưa, vì thế mà nhiệt độ thường xuyên thấp. Tại những vùng ở Trung Á, nhiệt độ không khí trung bình khoảng chừng 35-40%, còn mùa hạ, những lúc có gió mạnh và bão bụi kéo dãn thì nhiệt độ hoàn toàn có thể hạ xuống tới 18-19%, gây tác hại lớn cho trồng trọt và chăn nuôi. Do bốc hơi mạnh, dòng chảy trên mặt đất trong những đới này rất hiếm, mặt đất được tích tụ muối nên nhiều nơi tầng cacbonat trồi lên tới mặt đất. Thổ nhưỡng điển hình của đới bán hoang mạc và đới hoang mạc là đất xám.

Lớp phủ thực vật của bán hoang mạc và hoang mạc rất nghèo, hoàn toàn có thể chịu hạn và chịu mặn cao. Trong bán hoang mạc thường gặp quần thể hòa thảo-ngải cứu, còn ở hoang mạc phổ cập nhất là ngải cứu-cỏ muối. Ở phía Nam vùng Trung Á, ven theo những cồn cát trong hoang mạc còn gặp những bụi cây muối đen (Haloxylon aphyllum), một loại cây bụi lớn. Ven theo những hồ và thung lũng sông có những rừng hiên chạy và rừng lau sậy.

Tương tự như thực vật, giới động vật hoang dã của bán hoang mạc và hoang mạc cũng rất nghèo, phổ cập nhất là những loài gặm nhấm và bò sát (những loài chuột, kỳ đà và rắn). Một vài nơi trong thung lũng thỉnh thoảng gặp sơn dương, ngựa hoang và lạc đà hai bướu. Trong những đới này dân cư rất thưa, triệu tập ven hồ, những thung lũng sông và những ốc hòn đảo.

Vòng đai cận nhiệt đớiSửa đổi

Tương tự như vòng đai ôn đới, vòng đai cận nhiệt đới gió mùa ở châu Á cũng chiếm một dải rộng kéo dãn từ bờ Đại Tây Dương sang tận bờ Thái Bình Dương. Trong vành đai này, địa hình núi, sơn nguyên, đồng bằng bị chia cắt rất phức tạp. Liên quan với Đk khí hậu, vòng đai này hoàn toàn có thể phân thành hai đới chính:

Đới rừng và cây bụi lá cứng cận nhiệt đớiSửa đổi

Sồi thường xanh vào trong ngày xuân.

Đới rừng và cây bụi lá cứng cận nhiệt đới gió mùa hay còn gọi là đới Địa Trung Hải chính bới đới này phân loại ở vùng lãnh thổ phía Tây châu Á giáp với Địa Trung Hải. Trong đới này tuy lượng mưa quá nhiều nhưng hai mùa mùa mưa ẩm và mùa khô nóng chênh lệch lại tạo ra tình trạng bất lợi cho việc tăng trưởng thông thường của thực vật. Về ngày đông đới này ấm và ẩm, có mưa nhiều nhưng đến mùa hạ lại khô nóng và mưa không đáng kể. Trong mùa hạ do không khí khô nóng, bốc hơi mạnh gây ra tình trạng thiếu ẩm nóng giãy. Để tồn tại và tăng trưởng trong Đk khí hậu khô nóng và bốc hơi mạnh, thực vật ở đây thường tăng trưởng theo như hình thái làm giảm sự bốc hơi và phản chiếu bớt tia nắng mạnh như lá cứng, màu lá xanh bóng, có lớp lông mịn dưới lá hoặc lớp sáp trên mặt lá, thân cây có vỏ dày hoặc xốp hoặc có nhiều gai để làm giảm sút độ bốc hơi của cây.

Lớp phủ thực vật ở đây gồm hai kiểu: rừng và cây bụi. Rừng thường tăng trưởng trên những sườn phía Tây có mưa nhiều, tạo thành kiểu rừng lá cứng thường xanh. Trong rừng có những cây xanh rộng như sồi thường xanh (Quercus ilex), sồi lie hay sồi bần có lớp vỏ xốp và dày, nguyệt quế (Laurus nobilis), ôliu… xen những cây xanh kim như thông, tuyết tùng. Rừng tương đối sáng, tầng dưới rừng khá tăng trưởng với nhiều loài cỏ và cây bụi nhỏ. Trên những sườn phía Đông hoặc trong những thung lũng khuất gió, lượng mưa hằng năm rất ít, tăng trưởng kiểu truông cây bụi. Truông là một kiểu cảnh sắc gồm những cây bụi mọc thấp và thưa (gồm những cây thường xanh hoặc rụng lá theo mùa) gồm những loài: sồi cây bụi, táo dại, ôliu cây bụi, tùng cối Hy Lạp (Juniperus excelsa) và một số trong những loài cây gai khác. Những nơi như bán hòn đảo Tiểu Á, khô hạn mạnh thì tăng trưởng hầu hết kiểu chuông bụi gai. Nhiều nơi cây bụi gai mọc rất dày, người không thể trải qua được.

Thổ nhưỡng dưới tán rừng và cây bụi lá cứng cận nhiệt là đất nâu và nâu xám. Đất có lượng mùn không nhỏ và có phản ứng trung tính. Động vật của đới Địa Trung Hải phổ cập nhất là những loài bò sát như thằn lằn, tắc kè, rùa, nhím và những loài rắn. Ngoài ra còn tồn tại khỉ không đuôi (khỉ mặt đỏ), cầy đốm, thỏ hoang…

Đới rừng hỗn hợp cận nhiệt đới gió mùa gió mùaSửa đổi

Gấu trúc ở Trung Quốc.

Đới rừng này tăng trưởng trong những khu vực thuộc kiểu cận nhiệt đới gió mùa gió mùa, phân loại hầu hết ở Đông Trung Quốc, phía Nam bán hòn đảo Triều Tiên và Nam Nhật Bản. Nhờ khí hậu nóng và ẩm về mùa hạ, hơi lạnh về ngày đông nên thực vật gồm những cây xanh rộng xen cây xanh kim, những loài điển hình là sơn trà, nguyệt quế, mộc lan (Magnolia spp.), sồi thường xanh, dẻ rừng, thông đuôi ngựa…. Động vật cũng rất phong phú. Các đại diện thay mặt thay mặt thường gặp là khỉ, báo, gấu trúc, lợn rừng, nhiều loài chim như trĩ, vẹt, vịt trời, cốc… Ngày nay, phần lớn những khu rừng rậm đã biết thành khai thác, trở thành những vùng dân cư đông đúc.

Vòng đai nhiệt đớiSửa đổi

Một ốc hòn đảo tại Oman.

Hình thành trong miền khí hậu nhiệt đới gió mùa gồm có toàn bộ bán hòn đảo Ả Rập, phía Nam sơn nguyên Iran và một phần đồng bằng sông Ấn. Với thời tiết nóng và khô quanh năm, lượng mưa rất thấp nhưng bốc hơi mạnh, thiếu ẩm nóng giãy nên toàn bộ vành đai tăng trưởng quang cảnh hoang mạc và bán hoang mạc. Ở đây, khắp nơi chỉ thấy cánh đồng cát, những bờ đá khô cằn và buồn tẻ như hoang mạc Arabi, Dasht-e Kavir ở Iran, hoang mạc Thar ở Tây Bắc Ấn Độ. Thực vật phổ cập ở đấy là những loài cỏ hòa thảo cứng và những cây bụi gai. Chỉ ở những vùng trũng thấp và dọc theo miền duyên hải vịnh Persian, nhờ có nước ngầm lộ ra mà hình thành những ốc hòn đảo. Các ốc hòn đảo là nơi có thực vật xanh tươi và có dân cư triệu tập đông. Chà là là loại cây trồng chính ở những ốc hòn đảo này.

Vòng đai cận xích đạoSửa đổi

Vòng đai này hình thành trong đới khí hậu gió mùa xích đạo. Phụ thuộc vào phân loại mưa và nhiệt độ, cảnh sắc vạn vật thiên nhiên nơi đây hoàn toàn có thể phân biệt thành hai đới rất khác nhau.

Đới rừng nhiệt đới gió mùa ẩm thường xanhSửa đổi

Đới này tăng trưởng trong những khu vực có lượng mưa trung bình năm hơn 1500mm và nhiệt độ phân loại đều trong hàng tháng. Rừng nhiệt đới gió mùa ẩm thường xanh tăng trưởng trên những sườn đón gió từ biển vào và những đồng bằng duyên hải, gồm có đồng bằng hạ lưu sông Hằng, duyên hải phía Tây Ấn Độ, Myanma, Tây Nam Campuchia, sườn núi phía Đông Việt Nam và Philippines. Rừng ở đây rất rậm, phân thành nhiều tầng và có thành phần loài rất phong phú với nhiều loài gỗ quý như chò nâu, lim, sến, lát hoa… Dưới rừng hình thành đất feralit đỏ vàng, đất tuy ít mùn nhưng giàu những khoáng dinh dưỡng.

Đới rừng gió mùa, rừng thưa, xavan cây bụiSửa đổi

Đây là những kiểu cảnh sắc được hình thành trên những sườn núi và những đồng bằng, thung lũng trong nước, có lượng mưa trung bình năm không vượt quá 1500mm và có mùa khô kéo dãn. Tùy theo lượng mưa và mùa khô rất khác nhau mà có sự chuyển tiếp từ kiểu này sang kiểu khác, thể hiện qua hình thái thực vật và thổ nhưỡng.

Rừng gió mùa thường được hình thành trong những khu vực có lượng mưa hằng năm từ 1000-1500mm và mùa khô chỉ dài từ 2-3 tháng. Phần lớn những cây trong rừng rụng lá về mùa khô. Các cây mọc thưa và thấp nên trong rừng thoáng và không ẩm ướt như rừng nhiệt đới gió mùa ẩm thường xanh. Các loài thực vật điển hình gồm tếch, căm xe (Xylia dolabriformis), cẩm liên (Pentacme siamensis), dầu trà ben, dầu lông… Rừng gió mùa phân loại hầu hết ở vùng Đông Bắc sơn nguyên Decan, vùng núi Bắc Thái Lan, Bắc Lào, sườn Tây của dãy Trường Sơn và những cao nguyên Di Linh, Đắc Lắc ở Việt Nam.

Ở những nơi mưa thấp hơn từ 800-1000mm và mùa khô kéo dãn hơn thế nữa, rừng gió mùa chuyển thành rừng thưa với cây thấp và thưa hơn rừng gió mùa. Kiểu rừng thưa này phân loại ở đồng bằng trung lưu sông Hằng, cao nguyên Korat (Lào) và đồng bằng Campuchia. Ở những nơi có lượng mưa dưới 800mm như vùng TT thung lũng Yaraoadi và TT sơn nguyên Decan tăng trưởng kiểu xavan cây bụi.

Lớp phủ thổ nhưỡng cũng luôn có thể có sự thay đổi tương ứng: dưới rừng gió mùa là đất feralit đỏ, dưới rừng thưa là đất nâu đỏ, còn trong xavan cây bụi là đất nâu xám.

Giới động vật hoang dã trong vòng đai cận xích đạo rất phong phú và phong phú. Các loài đáng để ý quan tâm là khỉ, voi, trâu rừng, tê giác, bò tót, nai, linh dương cùng những loài ăn thịt như hổ, báo, chó sói… Ngoài ra còn tồn tại rắn, trăn, nhiều loài chim, côn trùng nhỏ và sâu bọ.

Vòng đai xích đạoSửa đổi

Voi Borneo, một loài voi châu Á sống tại Indonesia.

Ở châu Á, vòng đai này chiếm một dải hẹp gồm phần Nam bán hòn đảo Mã Lai, những hòn đảo Sumatra, Borneo, Sulawesi và phần Tây hòn đảo Java, tăng trưởng trong Đk khí hậu nóng ẩm quanh năm. Ở đây đã tạo nên đới rừng xích đạo ẩm thường xanh. Đới rừng này cũng tương tự như đới rừng nhiệt đới gió mùa thường xanh ở châu Phi nhưng độ phong phú và phong phú loài cao hơn. Về giới thực vật, ngoài những cây gỗ lớn thuộc họ đậu, họ sung vả, họ dầu còn tồn tại những loài cây họ dừa, những loài tre nứa và dương xỉ thân gỗ. Về động vật hoang dã cũng rất phong phú, những loài phổ cập và phong phú nhất là những loài sống trên cây như khỉ không đuôi, vượn và đười ươi. Các loài sống dưới đất có voi, heo vòi, hổ, tê giác một sừng, trâu rừng… Đới rừng xích đạo là nơi có Đk sinh thái xanh cho việc tăng trưởng nông nghiệp và lâm nghiệp. Hiện nay nhiều khu rừng rậm đã được khai thác để trồng những loài cây nhiệt đới gió mùa như cafe, cao su, chè, dừa và những loài cây ăn quả.

Các khu vực địa lý tự nhiênSửa đổi

Sự phân loại những khu vực của châu Á. Bắc ÁTrung ÁTây Nam ÁNam ÁĐông ÁĐông Nam Á

Sự phối hợp tác động của toàn bộ những thành phần tự nhiên trên lãnh thổ như địa chất, địa hình, khí hậu là cơ sở hình thành những khu vực địa lý tự nhiên rất khác nhau. Mỗi khu vực là một thể tổng hợp giống hệt tương đối, tạo ra một môi trường tự nhiên tự nhiên hoàn toàn khác so với những khu vực còn sót lại. Trong mỗi khu vực, tùy từng Đk tự nhiên và lại phân ra những khu vực nhỏ hơn.

Bắc ÁSửa đổi

Bài rõ ràng: Bắc Á

Bắc Á là bộ phận phía Bắc châu Á, gồm có đồng bằng Tây Siberi, sơn nguyên Trung Siberi, miền núi Đông và Nam Siberi. Như vậy lãnh thổ Bắc Á gần trùng hoàn toàn với miền Siberi to lớn của Liên bang Nga.

Do vị trí nằm trên những vĩ độ cao và chịu ràng buộc trực tiếp của Bắc Băng Dương, khí hậu Bắc Á thuộc loại khí hậu lạnh mang tính chất chất chất lục địa nóng giãy. Ở đây, khí hậu và địa hình là hai tác nhân quyết định hành động Đk nước trên mặt, băng kết vĩnh cửu dưới đất và điểm lưu ý những đới cảnh sắc tự nhiên. Bắc Á là nơi phổ cập những cảnh sắc vùng khí hậu lạnh.

Trung ÁSửa đổi

Bài rõ ràng: Trung Á

Trung Á cùng với Nội Á nằm ở vị trí vùng TT châu Á, có những điểm lưu ý tự nhiên nổi trội như:

Thứ nhất, do vị trí sâu trong trong nước, xa những đại dương và bị những khối mạng lưới hệ thống núi bao bọc xung quanh nên khí hậu ở đây mang tính chất chất lục địa nóng giãy. Về ngày đông, thời tiết khô và lạnh, nhiệt độ trung bình tháng 1 đều dưới 0°C, còn mùa hạ khô và nóng, nhiệt độ trung bình tháng 7 đều từ 25° trở lên. Lượng mưa hằng năm rất ít, không nơi nào vượt quá 300mm. Mưa ít nhưng kĩ năng bốc hơi lại rất rộng nên có sự thiếu ẩm nóng giãy. Do thiếu ẩm, phần lớn lãnh thổ Trung Á có cảnh sắc hoang mạc và bán hoang mạc, ở đây có những hoang mạc cát nổi tiếng như Kara Kum, Kyzyl Kum, Taklamakan… Các cảnh sắc hoang mạc không những tăng trưởng trên đồng bằng mà còn lên những sườn núi cao tới 900m ở Thiên Sơn, đến 4100-4200m ở Pamir và Antai.

Thứ hai, ở Trung Á là xứ sở của những hiện tượng kỳ lạ tự nhiên tương phản nhau rất độc lạ. Ở đây, cạnh bên những khối mạng lưới hệ thống núi và sơn nguyên cao như Pamir, Thiên Sơn, Thanh Tạng còn tồn tại những đồng bằng và bồn địa thấp. Trên những đỉnh núi cao, quanh năm tuyết bao trùm, trong lúc đó những vùng đồng bằng và bồn địa xung quanh lại là vùng khô hạn và có mùa hạ oi bức. Giữa những đồng bằng và bồn địa khô hạn lại sở hữu những sông và hồ lớn. Dọc theo những thung lũng sông và ven những hồ đất đai nhìn chung tốt, cây cối xanh tươi, dân cư đông đúc, trái chiều với ngoại vi của nó.

Thứ ba, ở Trung Á tuy Đk khí hậu, nước, đất đai không thuận tiện cho sản xuất và đời sống nhưng lại sở hữu một số trong những tài nguyên vạn vật thiên nhiên khá phong phú. Về tài nguyên, trên những đồng bằng, sơn nguyên và bồn địa triệu tập nhiều sắt kẽm kim loại như đồng, chì, kẽm, thiếc, dầu mỏ và khí đốt. Ngoài ra còn tồn tại sắt, thủy ngân và những sắt kẽm kim loại hiếm.

Tây Nam ÁSửa đổi

Bài rõ ràng: Tây Nam Á

Tây Nam Á (hay Tây Á) là tên thường gọi gọi chỉ bộ phận lục địa to lớn gồm có vùng núi Kavkaz, bán hòn đảo Arabi và những sơn nguyên Tiểu Á, Armenia, Iran. Lãnh thổ Tây Nam Á nằm trong tâm hai lục địa to lớn là lục địa Á-Âu và lục địa Phi, trên những vĩ độ nhiệt đới gió mùa, quanh năm chịu ràng buộc của gió mậu dịch và khối khí nhiệt độ lục địa. Khí hậu nói chung là khô, nóng nóng giãy. Ở đây, vai trò của những biển xung quanh như Biển Đen, Địa Trung Hải, Biển Đỏ và vịnh Persian hầu như không đáng kể vì đây chỉ là những biển không lớn và nằm sâu trong lục địa. Tây Nam Á đại bộ phận cũng là cảnh sắc khô hạn như Trung Á và Nội Á.

Nam Á & Đông Nam ÁSửa đổi

Bài rõ ràng: Nam Á và Khu vực Đông Nam Á

Nam Á và Khu vực Đông Nam Á là bộ phận nằm ở vị trí rìa phía Nam của lục địa, gồm có miền núi Himalaya, đồng bằng Ấn-Hằng, bán hòn đảo Indostan, bán hòn đảo Trung Ấn và quần hòn đảo Mã Lai. Toàn bộ Nam Á và Khu vực Đông Nam Á nằm trên những vĩ độ thấp, tiếp giáp với Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, bờ lục địa bị chia cắt khá mạnh nên phần lớn diện tích s quy hoạnh của Nam Á và Khu vực Đông Nam Á là những bán hòn đảo và quần hòn đảo.

Nam Á và Khu vực Đông Nam Á nằm trong vùng có khí hậu nóng và ẩm ướt nhất châu Á. Về mùa hạ, nhiệt độ trung bình trên toàn bộ lãnh thổ khoảng chừng từ 25-30°C. Về ngày đông, vùng mát nhất ở phía Bắc cũng là từ 12°C (không kể vùng núi cao). Lượng mưa trung bình năm trên phần lớn lãnh thổ đạt hơn 1000mm, trong số đó nhiều vùng đạt 2000-3000mm hoặc cao hơn thế nữa.

Điều kiện khí hậu nóng và ẩm đã làm cho những quy trình địa lý trình làng rất mạnh mẽ và tự tin và liên tục, vì vậy những Đk tự nhiên, nhất là lớp phủ thổ nhưỡng, thực vật và giới động vật hoang dã rất phong phú và phong phú, khác hoàn toàn khu vực Tây Nam Á nằm trên cùng vĩ độ.

khu vực tây-nam á có diện tích s quy hoạnh là 7triệu km vuông.

Đông ÁSửa đổi

Bài rõ ràng: Đông Á

Đông Á là bộ phận nầm dọc theo bờ Đông của lục địa, kéo dãn từ bán hòn đảo Kamchatka cho tới rìa phía Bắc Việt Nam, kể cả những hòn đảo và quần hòn đảo nằm ven bờ lục địa. Do vị trí tiếp giáp với Thái Bình Dương, toàn bộ Đông Á chịu ràng buộc của hoạt động và sinh hoạt giải trí gió mùa, trong số đó số lượng giới hạn phía Tây của lãnh thổ gần như thể phù phù thích hợp với số lượng giới hạn tác động của gió mùa mùa hạ. Chế độ gió mùa chi phối những quy trình tự nhiên tạo ra những điểm lưu ý chung nhất cho toàn bộ Đông Á.

Tuy nhiên, về cấu trúc địa chất và địa hình, Đông Á có hai bộ phận: phần lục địa và phần những hòn đảo, quần hòn đảo. Phần lục địa được hình thành hầu hết trên nền Trung Hoa và những nếp uốn Trung sinh với địa hình núi thấp, núi trung bình, những đồng bằng thấp và phẳng phiu. Phần những hòn đảo và quần hòn đảo được hình thành trong quy trình tạo núi Tân sinh với địa hình núi uốn nếp trẻ xen những cao nguyên và núi lửa cao. Có thể chia Đông Á thành 4 xứ rất khác nhau là: Kamchatka, Amur-Triều Tiên, Đông Trung Quốc và quần hòn đảo Nhật Bản.

Địa lý xã hộiSửa đổi

Dân cưSửa đổi

Theo niên giám thống kê năm 2005 thì tổng số dân của châu Á là 3,92 tỉ người[14], tỷ suất trung bình (không tính phần dân cư thuộc liên bang Nga) là 124 người/km² hoặc 86,1 người/km² (nếu tính cả Nga). Tuy nhiên sự phân loại dân cư trên lục địa rất không đồng đều. Có một số trong những nước tỷ suất dân cư rất cao như Nhật Bản: 336,1, Ấn Độ: 341,2, Bangladesh: 1.045[15], Singapore: 6425,3. Trong khi đó nhiều khu vực dân cư vô cùng thưa thớt như Mông Cổ: 1,7, Kazakhstan: 5,7, Ả Rập Xê Út: 12. Đặc biệt, ở nhiều vùng to lớn như Bắc Siberi, sơn nguyên Tây Tạng, bồn địa Tarim… hầu như không còn người ở. Sự phân loại dân cư nói trên cho ta hiểu được Đk thuận tiện hoặc trở ngại vất vả riêng với những vùng đó.

Về sự ngày càng tăng dân số, đại bộ phận những nước châu Á có tỉ lệ ngày càng tăng tự nhiên không nhỏ. Theo số liệu thống kê năm 2005, tỉ lệ ngày càng tăng dân số của châu Á là một trong,3%, trong lúc đó ở một số trong những nước thì tỉ lệ đó rất cao như Pakistan: 2,4%, Yemen: 3,3%, Palestin: 3,5%[16]…

Về trình độ đô thị hóa, nhìn chung không đều Một trong những nước. Nếu tính về số lượng những đô thị lớn thì châu Á đứng đầu toàn thế giới. Có 15 thành phố trên 15 triệu dân và hơn 100 thành phố có số dân trên 1 triệu người, tuy nhiên tỉ lệ dân sống ở đô thị ở châu Á mới chỉ đạt tới 50%.

Thành phần chủng tộcSửa đổi

Bài rõ ràng: Người châu Á

Hình vẽ những tộc người châu Á thời điểm đầu thế kỷ XX.

Cư dân châu Á thuộc 3 chủng tộc lớn trên toàn thế giới. Đó là:

Mongoloid: Bao gồm dân cư sống ở Đông Á, Khu vực Đông Nam Á, một phần ở Bắc Á và Nội Á. Người Mongoloit hay còn gọi là người da vàng, có điểm lưu ý chung là lớp lông phủ trên mặt và người ít, tóc đen, thẳng và hơi cứng, da màu vàng hung, mũi hơi thấp, mặt rộng, lưỡng quyền cao và xếp nếp mi mắt rõ. Tổ tiên của tớ có lẽ rằng là những dân cư cổ sống ở vùng Nam Siberi và Mông Cổ. Người Mongoloid chiếm một tỉ lệ rất rộng trong tổng số dân cư châu Á, và được phân thành hai hay nhiều tiểu chủng tộc rất khác nhau

Các vương quốc và vùng lãnh thổSửa đổi

Bản đồ hành chính châu Á (chỉ có ranh giới vương quốc chứ không mang tên nước)

Tên vương quốc (vùng lãnh thổ),
với quốc kỳ

diện tích s quy hoạnh
(km²)

Dân số
(tính đến 1/7, 2002)

Mật độ dân số
(người/km²)

Thủ đô

Trung Á:

Kazakhstan[17]

2.346.927

13.472.593

5,7

Astana

Kyrgyzstan

198.500

4.822.166

24,3

Bishkek

Tajikistan

143.100

6.719.567

47,0

Dushanbe

Turkmenistan

488.100

4.688.963

9,6

Ashgabat

Uzbekistan

447.400

25.563.441

57,1

Tashkent

Đông Á:

Trung Quốc[18]

9.584.492

1.284.303.705

134,0

Bắc Kinh

Hồng Kông[19]

1.092

7.303.334

6.688,0

Nhật Bản

377.835

126.974.628

336,1

Tokyo

Ma Cao

461.833

18.473,3

Mông Cổ

1.565.000

2.694.432

1,7

Ulaanbaatar

Bắc Triều Tiên

120.540

22.224.195

184,4

Bình Nhưỡng

Nước Hàn

98.480

48.324.000

490,7

Seoul

Trung Hoa Dân quốc[20]

35.980

22.548.009

626,7

Đài Bắc

Bắc Phi:

Ai Cập[21]

63.556

1.378.159

21,7

Cairo

Bắc Á:[22] Nga

13.115.200

39.129.729

3,0

Moskva

Khu vực Đông Nam Á:

Brunei

5.770

350.898

60,8

Bandar Seri Begawan

Campuchia

181.040

12.775.324

70,6

Phnom Penh

Indonesia[23]

1.919.440

231.328.092

120,5

Jakarta

Lào

236.800

5.777.180

24,4

Vientiane

Malaysia

329.750

22.662.365

68,7

Kuala Lumpur

Myanma

678.500

42.238.224

62,3

Yangon (Rangoon)

Philippines

300.000

84.525.639

281,8

Manila

Singapore

693

4.452.732

6.425,3

Singapore

Thái Lan

514.000

62.354.402

121,3

Bangkok

Đông Timor

15.007

952.618

63,5

Dili

Việt Nam

329.560

81.098.416

246,1

Tp Hà Nội Thủ Đô

Nam Á:

Afghanistan

647.500

27.755.775

42,9

Kabul

Bangladesh

144.000

133.376.684

926,2

Dhaka

Bhutan

47.000

2.094.176

44,6

Thimphu

Ấn Độ

3.064.898

1.045.845.226

341,2

New Delhi

Iran

1.648.000

66.622.704

40,4

Tehran

Maldives

300

320.165

1.067,2

Malé

Nepal

140.800

25.873.917

183,8

Kathmandu

Pakistan

803.940

147.663.429

183,7

Islamabad

Sri Lanka

65.610

19.576.783

298,4

Colombo

Tây Á:

Armenia[24]

29.800

3.330.099

111,7

Yerevan

Azerbaijan

41.370

3.479.127

84,1

Baku

Bahrain

665

656.397

987,1

Manama

Bản mẫu:Country data Kypros Kypros[25]

9.250

775.927

83,9

Nicosia (Lefkoşa)

Dải Gaza[26]

363

1.203.591

3.315,7

Gaza

Gruzia[27]

20.460

2.032.004

99,3

Tbilisi

Iraq

437.072

24.001.816

54,9

Baghdad

Israel

20.770

6.029.529

290,3

Jerusalem

Jordan

92.300

5.307.470

57,5

Amman

Kuwait

17.820

2.111.561

118,5

Thành phố Kuwait

Liban

10.400

3.677.780

353,6

Beirut

Nakhchivan (Azerbaijan)[28]

5.500

365.000

66,4

Thành phố Nakhchivan

Oman

212.460

2.713.462

12,8

Muscat

Qatar

11.437

793.341

69,4

Doha

Ả Rập Xê Út

1.960.582

23.513.330

12,0

Riyadh

Syria

185.180

17.155.814

92,6

Damas

Thổ Nhĩ Kỳ[29]

756.768

57.855.068

76,5

Ankara

Các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống nhất

82.880

2.445.989

29,5

Abu Dhabi

Bờ Tây[26]

5.860

2.303.660

393,1

Yemen

527.970

18.701.257

35,4

Sanaá

Tổng cộng

44.309.978

3.816.775.642

86,1

Tình hình sử dụng tài nguyênSửa đổi

Một TT nông nghiệp tăng trưởng ở khu vực Lưỡng Hà.

Hơn bất kể một lục địa nào khác trên Trái Đất, châu Á có Đk tự nhiên phong phú và nguồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên toàn thế giới. Với Đk đó, châu Á là cái nôi hình thành phần lớn những chủng tộc loài người thứ nhất, là nơi xuất hiện những nền văn minh sớm nhất toàn thế giới. Chính do quy trình tăng trưởng này mà vạn vật thiên nhiên trên châu Á được con người khai thác và sử dụng sớm nhất. Trong quy trình khai thác và sử dụng vạn vật thiên nhiên, tổ tiên của những dân tộc bản địa sống trên lục địa này đã thuần hóa được hàng loạt những cây trồng và vật nuôi, làm cho nghề trồng trọt và chăn nuôi tăng trưởng không ngừng nghỉ. Bởi vậy, ngay từ thời cổ đại, nhiều TT nông nghiệp lớn được hình thành và cũng từ đó, hình thành những TT phát sinh cây trồng của toàn thế giới. Theo những tài liệu, trong số 10 TT phát sinh cây trồng của toàn thế giới thì có đến 6 TT nằm trên châu Á, phù phù thích hợp với những vùng có nền văn minh tăng trưởng sớm. Đó là những vùng Địa Trung Hải với lúa mì, yến mạch, đậu Hà Lan, bạc hà, nguyệt quế, ôliu và một số trong những cây thực phẩm như bắp cải, tỏi tây, hành tây…; vùng Tiền Á gắn sát với những vương quốc cổ đại như Sumer, Assyria cùng thật nhiều chủng loại lúa mì, đại mạch, hạnh nhân, thuốc phiện, hồi hương, cà rốt…; vùng Trung Á với lúa mì, đậu xanh, cây ăn quả như lê, nho, táo…; vùng Ấn Độ với những cây trồng nhiệt đới gió mùa như lúa gạo, đậu ván, cà tím, dưa chuột, mía, thốt nốt, cam, quýt…; vùng Khu vực Đông Nam Á là quê nhà của nhiều chủng loại cây ăn quả nhiệt đới gió mùa như chuối, mít, bưởi, sầu riêng, măng cụt, dừa… đồng thời cũng là TT phát sinh cây lúa gạo; vùng Trung Quốc được trao định rằng là TT nông nghiệp cổ đại lớn số 1 toàn thế giới với nhiều loài cây trồng phong phú gồm có cả cây nhiệt đới gió mùa, cận nhiệt và ôn đới.

Như vậy, giới thực vật tự nhiên được con người phát hiện, sử dụng và thuần hóa ở một mức độ cao. châu Á còn phục vụ cho toàn thế giới hầu hết nhiều chủng loại vật nuôi cơ bản lúc bấy giờ như trâu, bò, lợn, gà, chó, mèo… Tổ tiên của những dân tộc bản địa trên châu Á đã tìm ra những giải pháp tốt nhất để sử dụng và bảo vệ những nguồn tài nguyên như làm ruộng bậc thang, tưới nước, giữ nước với những khu công trình xây dựng cấp nước, dẫn nước và chọn gieo trồng lúa nổi trong những đầm lầy bị ngập nước sâu vào mùa lũ. Những giải pháp trên có tác dụng tích cực trong việc sử dụng và bảo nguồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên. Tuy nhiên do quy trình khai thác lâu dài và thiếu cơ sở khoa học, ở nhiều vùng vạn vật thiên nhiên bị hết sạch và thậm chí còn không hề kĩ năng sử dụng được nữa như những vùng núi Tây Nam Á, Ấn Độ, Trung Quốc… Cho đến nay, tài nguyên rừng ở nhiều nước gần như thể hết sạch hoàn toàn. Ví dụ, độ che phủ rừng ở Tây Nam Á nay chỉ từ là 1,6%, ở Trung Quốc không đầy 10% trong lúc độ che phủ rừng trung bình của toàn thế giới là 32%[30].

Việc khai thác nguồn tài nguyên ngày này được tiến hành khắp nơi trên lục địa, đồng thời đối tượng người dùng và diện khai thác đang ngày càng được mở rộng cho toàn bộ mọi thành phần tự nhiên, do vậy cảnh sắc nguyên sinh còn sót lại rất ít, chỉ từ một số trong những vùng rừng xích đạo ẩm thường xanh ở Khu vực Đông Nam Á, rừng lá kim ở Siberi, những vùng đồng rêu-rừng, đồng rêu và hoang mạc cực ở phía Bắc, những vùng núi cao hiểm trở Himalaya, Pamir, Tây Tạng, Thiên Sơn… là chưa bị con người khai thác. Phần lớn diện tích s quy hoạnh lãnh thổ đã được khai thác để trồng trọt, chăn nuôi và tiến hành những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt khác để trồng trọt, chăn nuôi và tiến hành những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt khác với nhiều hình thức và mức độ rất khác nhau nhưng nhìn chung có mấy điểm lưu ý đáng để ý quan tâm là:

Tất cả những điểm lưu ý nói trên đã cho toàn bộ chúng ta biết tính chất phong phú, muôn vẻ và những thành tựu to lớn trong việc sử dụng nguồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên trên lục địa. Ngày nay, việc tái tạo, hồi sinh và bảo vệ nguồn tài nguyên là yếu tố trọng điểm trong quy trình tăng trưởng kinh tế tài chính ở mỗi nước, nhất là ở những nước mà nguồn tài nguyên đã được sử dụng và khai thác lâu lăm.

Chú thíchSửa đổi

^ Số liệu đo đạc năm 1999 tuy nhiên hằng năm đỉnh núi này vẫn cao thêm 2cm.

^ Monitoring of the Dead Sea. Israel Marine Data Center (ISRAMAR).

^ Chang. infoplease.

^ Van der Leeden, Troise, and Todd, eds., The Water Encyclopedia. Second Edition. Chelsea, MI: Lewis Publishers, 1990, page 196.

^ Danh sách vương quốc theo dân số, Graphic Maps

^ Population of cities: The Principal Agglomerations of the World

^ a b Tập map toàn thế giới và lục địa. Nhà xuất bản Giáo dục đào tạo và giảng dạy 2002. Các số liệu về tọa độ, độ cao, độ sâu đều lấy tại đây.

^ a b c Số liệu lấy từ Địa lý tự nhiên những lục địa, Nhà xuất bản Giáo dục đào tạo và giảng dạy 1989. Các số liệu về nhiệt độ, lượng mưa, nhiệt độ khác đều lấy tại đây.

^ tức lưu vực không còn dòng chảy đổ ra những đại dương

^ từ Nam Kinh trở xuống gọi là Dương Tử

^ tên khác là Tử Hải

^ Deepest Lake in the World. geology.com. Truy cập ngày 18 tháng 8 trong năm 2007. Chú thích có tham số trống không rõ: |month= (trợ giúp)

^ U.S. Geological Survey Fact Sheet: Lake Baikal A Touchstone for Global Change and Rift Studies, July 1993. Truy cập ngày 10 tháng 2 trong năm 2007.

^ Báo cáo năm 2004 của Liên Hợp Quốc

^ Số liệu tiên tiến và phát triển nhất từ Ngân hàng Thế giới là một trong.090 người/km²

^ United Nations World Population Propsects: 2006 revision Table A.8

^ Kazakhstan thỉnh thoảng được đánh giá thuộc Đông Âu nhưng những số liệu về diện tích s quy hoạnh và dân số chỉ thuộc châu Á.

^ Đất nước này lúc bấy giờ mang tên chính thức là “Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa” nhưng mọi người vẫn quen gọi tắt là Trung Quốc vì hơn 3000 năm lịch sử của nó.

^ Hồng Kông và Ma Cao là 2 đặc khu hành chính của Trung Quốc đại lục.

^ Trung Hoa Dân quốc (THDQ) thường được gọi là “Đài Loan”

^ Ai Cập sẽ là vương quốc xuyên lục địa vì có bộ phận lãnh thổ là bán hòn đảo Sinai thuộc châu Á.

^ Tuy phần lớn lãnh thổ của Liên bang Nga thuộc châu Á nhưng vương quốc này thường sẽ là thuộc châu Âu về mặt chính trị và văn hóa truyền thống.

^ Indonesia và Đông Timor thỉnh thoảng sẽ là thuộc châu Đại dương.

^ Armenia tuy về mặt địa lý là thuộc châu Á nhưng lịch sử và văn hóa truyền thống của nước này gắn với châu Âu nhiều hơn nữa.

^ Đảo quốc này thuộc Địa Trung Hải, khoảng chừng cách từ nó tới phần đất liền của châu Á gần hơn so với châu Âu nhưng lịch sử và văn hóa truyền thống của nó vẫn gắn sát với châu Âu. Cộng hòa Síp lúc bấy giờ chỉ có lãnh thổ phần phía Nam của quần hòn đảo Síp. Phần phía Bắc thuộc về Cộng hòa Síp thuộc Thổ Nhĩ Kỳ.

^ a b Dải Gaza về mặt pháp lý không được quốc tế công nhận là một phần của bất kỳ vương quốc có độc lập lãnh thổ nào, thuộc quyền tài phán của Chính quyền Palestine, và họ cũng trấn áp biên giới của Dải Gaza với Ai Cập.

^ Gruzia cũng thỉnh thoảng sẽ là thuộc Đông Âu

^ Azerbaijan thỉnh thoảng được đánh giá thuộc Đông Âu nhưng số liệu về diện tích s quy hoạnh và dân số vẫn được xem cho châu Á. Nakhichevan là một lãnh thổ tự trị thuộc Azerbaijan, giáp giới với Armenia, Iran, và Thổ Nhĩ Kỳ.

^ Thổ Nhĩ Kỳ sẽ là thuộc cả Tây Á và Nam Âu. Số liệu dân số và diện tích s quy hoạnh chỉ tính cho châu Á tuy Thổ Nhĩ Kỳ có tỉnh Istanbul thuộc bán hòn đảo Balkan.

^ Theo như số liệu của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) năm 1993)

Tham khảoSửa đổi

Alixop B.P, Berlin I.I, Mikhen B,M. Khí hậu Trái Đất. Giáo trình khí hậu học (tiếng Nga). Nhà xuất bản khí tượng thủy văn 1954.

Alixop B.P Khí hậu Liên Xô (tiếng Nga). Nhà xuất bản Đại học vương quốc Moskva 1956.

Sổ tay tra cứu khí hậu châu Á. Nhà xuất bản Khí tượng thủy văn Leningrad 1996.

Antipop V.I Indonesia (tiếng Nga). Nhà xuất bản Quốc gia những tài liệu địa lý, Moskva 1961.

Lê Bá Thảo-Cơ sở địa lý tự nhiên. Nhà xuất bản Giáo dục đào tạo và giảng dạy Tp Hà Nội Thủ Đô 1984.

Khu vực Đông Nam Á (trong cuốn sách Các nước và dân tộc bản địa) tiếng Nga, Nhà xuất bản Tư tưởng Moskva 1963.

Đại atlat toàn thế giới. Luân Đôn, Tp New York, München, Menbourne, Delhi 2004.

Guru P.-Châu Á (tiếng Pháp). Hachette Universíte 1971.

Vũ Tự Lập-Địa lý tự nhiên Việt Nam. Nhà xuất bản Giáo dục đào tạo và giảng dạy, Tp Hà Nội Thủ Đô 1999.

Tổng cục địa chất-Kiến tạo mảng (tuyển tập). Nhà xuất bản Khoa học Kỹ thuật 1983.

Nguyễn Phi Hạnh-Địa lý tự nhiên những lục địa. Nhà xuất bản Giáo dục đào tạo và giảng dạy, Tp Hà Nội Thủ Đô 1989.

Nguyễn Phi Hạnh, Đặng Ngọc Lân-Địa lý cây trồng. Nhà xuất bản Giáo dục đào tạo và giảng dạy, Tp Hà Nội Thủ Đô 1980.

Ixasenko-Cơ sở cảnh sắc học và phân vùng địa lý tự nhiên. Nhà xuất bản Khoa học Kỹ thuật, Tp Hà Nội Thủ Đô 1969.

Đặng Nghiêm Vạn-Dân tộc học đại cương. Nhà xuất bản Giáo dục đào tạo và giảng dạy, Tp Hà Nội Thủ Đô 1998.

Makeep P.C.-Các đới tự nhiên và những cảnh sắc (tiếng Nga). Nhà xuất bản Địa lý Moskva 1956.

Gopan Xing-Địa lý Ấn Độ. Nhà xuất bản Tiến bộ Moskva 1980.

Liên kết ngoàiSửa đổi

Châu Á

Văn hóa châu Á | Kinh tế châu Á | Địa lý châu Á | Lịch sử châu Á | Chính trị châu Á

Chia Sẻ Link Cập nhật Khu vực có mạng lưới sông ngòi dày đặc nhiều sông lớn ở châu a là miễn phí

Bạn vừa đọc tài liệu Với Một số hướng dẫn một cách rõ ràng hơn về Clip Khu vực có mạng lưới sông ngòi dày đặc nhiều sông lớn ở châu a là tiên tiến và phát triển nhất và Chia SẻLink Tải Khu vực có mạng lưới sông ngòi dày đặc nhiều sông lớn ở châu a là miễn phí.

Hỏi đáp vướng mắc về Khu vực có mạng lưới sông ngòi dày đặc nhiều sông lớn ở châu a là

Nếu sau khi đọc nội dung bài viết Khu vực có mạng lưới sông ngòi dày đặc nhiều sông lớn ở châu a là vẫn chưa hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Tác giả lý giải và hướng dẫn lại nha

#Khu #vực #có #mạng #lưới #sông #ngòi #dày #đặc #nhiều #sông #lớn #ở #châu #là

Table of Content

Khu vực có mạng lưới sông ngòi dày đặc nhiều sông lớn ở châu a là 2022

Thủ Thuật về Khu vực có mạng lưới sông ngòi dày đặc nhiều sông lớn ở châu a là Mới Nhất

Mục lục

Vị trí địa lýSửa đổi

Địa hìnhSửa đổi

Bề mặt bị chia cắt thẳng đứngSửa đổi

Hướng của khối mạng lưới hệ thống núiSửa đổi

Sự phân loại địa hìnhSửa đổi

Khoáng sảnSửa đổi

Khí hậuSửa đổi

Các tác nhân hình thành khí hậuSửa đổi

Hoàn lưu khí quyển và sự thay đổi thời tiết theo mùaSửa đổi

Đặc điểm những đới khí hậuSửa đổi

Thủy vănSửa đổi

Đặc điểm chung về sông ngòiSửa đổi

Các lưu vực sôngSửa đổi

Các hồSửa đổi

Băng hàSửa đổi

Các đới cảnh sắc tự nhiênSửa đổi

Vòng đai cực và cận 2 cựcSửa đổi

Vòng đai ôn đớiSửa đổi

Vòng đai cận nhiệt đớiSửa đổi

Vòng đai nhiệt đớiSửa đổi

Vòng đai cận xích đạoSửa đổi

Vòng đai xích đạoSửa đổi

Các khu vực địa lý tự nhiênSửa đổi

Bắc ÁSửa đổi

Trung ÁSửa đổi

Tây Nam ÁSửa đổi

Nam Á & Đông Nam ÁSửa đổi

Đông ÁSửa đổi

Địa lý xã hộiSửa đổi

Dân cưSửa đổi

Thành phần chủng tộcSửa đổi

Các vương quốc và vùng lãnh thổSửa đổi

Tình hình sử dụng tài nguyênSửa đổi

Chú thíchSửa đổi

Tham khảoSửa đổi

Liên kết ngoàiSửa đổi

Chia Sẻ Link Cập nhật Khu vực có mạng lưới sông ngòi dày đặc nhiều sông lớn ở châu a là miễn phí

Hỏi đáp vướng mắc về Khu vực có mạng lưới sông ngòi dày đặc nhiều sông lớn ở châu a là

Đăng nhận xét